ایران و عربستان در بستر تحولات خاورمیانه
در فضای رقابتی امکان برد بیشتری داریم
محمد ایرانی، سفیر سابق ایران در اردن در سخنانی در نشست پانزدهم دیپلماسی ایرانی با عنوان \"ایران و عربستان در بستر تحولات خاورمیانه\" معتقد است وضعیت مطلوب برای جمهوری اسلامی ایران تغییر روابط ایران و عربستان از فضای خصومتی به فضای رقابتی است.
دیپلماسی ایرانی: یکی از نکات مهم در بحث مربوط به عربستان که باید به آن توجه کرد توان تاثیرگذاری عربستان بر دیگر حوزه های عربی حتی شمال آفریقا است. علی رغم ساختار سنتی قدرت در عربستان که مورد انتقاد بسیاری هست ولی به هر حال این کشور توان بالایی بر تاثیر گذاری بر حوزه های مختلف خصوصا کشورهای عربی دارد. ما دنبال دلایل و اسباب این موضوع نیستیم. ولی می بینیم که همین که تحولی در مصر رخ می دهد هیئت بلندبالای اخوان المسلمین به سرعت برای بازسازی روابط عازم عربستان می شوند. از سوی دیگر همه سران موجود در رقابت های انتخاباتی مصر به سفارت عربستان می روند و با سفیر این کشور رایزنی می کنند. علی رغم نفرتی که درون جامعه مصر و مردم در شمال آفریقا نسبت به عربستان وجود دارد، با این حال عربستان نقش تاثیرگذاری را بر این حوزه دارد. ما حتی در روابط خودمان نیز این مسئله را مشاهده می کنیم. هر زمان که روابط ایران و عربستان معقول و گرم بوده است توانسته ایم به راحتی در دیگر حوزه های عربی نیز وارد شویم و فعالیت کنیم. اما به محض این که این روابط سرد شده به طور کلی راه ما برای ورود به دیگر حوزه های عربی بسته شده است. به خصوص در حوزه هایی که میزان وابستگی شان به عربستان بیشتر است بلافاصله این موضوع تاثیر خود را نشان داده است.
تردیدی وجود ندارد که اسلامی که ما مطرح می کنیم متفاوت از اسلامی است که عربستان سعودی مطرح می کند. این که فساد در خانواده پادشاهی عربستان وجود دارد نیز امر مبرهنی است که کمتر کسی از آن بی اطلاع است. تعارضات ایدئولوژیک، سیاسی و عملی در حوزه های منطقه ای و بین المللی نیز بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دیده می شود. اما نکته ای که نباید فراموش کرد این است که به نظر من وضعیت مطلوب برای جمهوری اسلامی ایران تبدیل فضای خصومتی به فضای رقابتی است. یعنی با استمرار فضای خصومتی و بیشتر شدن فاصله ها ما در یک حوزه بزرگ آسیب پذیر هستیم که من آن را مورد اشاره قرار می دهم. به نظر می رسد که ما در فضای رقابتی می توانیم برنده شویم اما در فضای خصومتی اصلا مشخص نیست که بتوانیم پیروز شویم.
نگرانی عمده ای که ما داریم ولی برای عربستان اصلا مهم نیست، دست زدن به اختلافات طائفه ای است. ما به لحاظ نوع نگرشمان به اسلام و مذهب شیعه حساسیت زیادی نسبت به جنگ طائفه ای داریم و معتقدیم باید از نزاع های لفظی بین دو طائفه پرهیز شود. اما عربستان هم در این زمینه سرمایه گذاری می کند و هزینه های هنگفتی برای دامن زدن به این وضعیت برنامه ریزی می کند. عربستان تبلیغات مفصل ضد شیعی در حوزه های مختلف عربی که پیش از این در آن حساسیتی وجود نداشت انجام می دهد و آن را علیه شیعیان تحریک می کند.
قریب به اتفاق مردم مصر اهل بیتی هستند و ریشه های صوفی گری در جامعه مصر وجود دارد که آنها را به شیعیان نزدیک می کند. امروز حتی اخوان المسلمین که گرایش معتدل تری نسبت به شیعیان داشت یکی از بحث هایی که در مورد رابطه با ایران مطرح می کند بحث شیعه بودن ایران است. این مسائل به مشی و روش عربستان در مقابله با جمهوری اسلامی به خصوص با تقویت جریان های سلفی در پیش گرفته است، مربوط می شود.
ما باید ببینیم که چه راهکاری برای خروج از این شرایط داریم و باید پاسخ دهیم که آیا استمرار فضای خصومت آمیز به نفع ماست و یا خروج از این فضا و تغییر فضا به فضای رقابتی؟ به نظر من امکان پیروزی ما در فضای رقابتی بسیار بیشتر است./ 16
تردیدی وجود ندارد که اسلامی که ما مطرح می کنیم متفاوت از اسلامی است که عربستان سعودی مطرح می کند. این که فساد در خانواده پادشاهی عربستان وجود دارد نیز امر مبرهنی است که کمتر کسی از آن بی اطلاع است. تعارضات ایدئولوژیک، سیاسی و عملی در حوزه های منطقه ای و بین المللی نیز بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دیده می شود. اما نکته ای که نباید فراموش کرد این است که به نظر من وضعیت مطلوب برای جمهوری اسلامی ایران تبدیل فضای خصومتی به فضای رقابتی است. یعنی با استمرار فضای خصومتی و بیشتر شدن فاصله ها ما در یک حوزه بزرگ آسیب پذیر هستیم که من آن را مورد اشاره قرار می دهم. به نظر می رسد که ما در فضای رقابتی می توانیم برنده شویم اما در فضای خصومتی اصلا مشخص نیست که بتوانیم پیروز شویم.
نگرانی عمده ای که ما داریم ولی برای عربستان اصلا مهم نیست، دست زدن به اختلافات طائفه ای است. ما به لحاظ نوع نگرشمان به اسلام و مذهب شیعه حساسیت زیادی نسبت به جنگ طائفه ای داریم و معتقدیم باید از نزاع های لفظی بین دو طائفه پرهیز شود. اما عربستان هم در این زمینه سرمایه گذاری می کند و هزینه های هنگفتی برای دامن زدن به این وضعیت برنامه ریزی می کند. عربستان تبلیغات مفصل ضد شیعی در حوزه های مختلف عربی که پیش از این در آن حساسیتی وجود نداشت انجام می دهد و آن را علیه شیعیان تحریک می کند.
قریب به اتفاق مردم مصر اهل بیتی هستند و ریشه های صوفی گری در جامعه مصر وجود دارد که آنها را به شیعیان نزدیک می کند. امروز حتی اخوان المسلمین که گرایش معتدل تری نسبت به شیعیان داشت یکی از بحث هایی که در مورد رابطه با ایران مطرح می کند بحث شیعه بودن ایران است. این مسائل به مشی و روش عربستان در مقابله با جمهوری اسلامی به خصوص با تقویت جریان های سلفی در پیش گرفته است، مربوط می شود.
ما باید ببینیم که چه راهکاری برای خروج از این شرایط داریم و باید پاسخ دهیم که آیا استمرار فضای خصومت آمیز به نفع ماست و یا خروج از این فضا و تغییر فضا به فضای رقابتی؟ به نظر من امکان پیروزی ما در فضای رقابتی بسیار بیشتر است./ 16
نظر شما :