با چنین روشهایی تنش ها افزایش می یابد

دیپلماسی ایرانی: در حالی امروز مسابقات یورورویژن در جمهوری آذربایجان برگزار می شود که این موضوع به تنش های بین ایران و آذربایجان افزوده است و هفته پیش سفیر ایران در اقدامی اعتراضی باکو را ترک کرد. در مورد بالاگرفتن فضای تبلیغاتی میان ایران و آذربایجان در روزهای گذشته با دکتر افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

به گزارش رسانه های خبری ایران سفیر خود از باکو را فراخوانده است. این اقدام به چه دلیل صورت گرفته است؟

تهران به عنوان اعتراض به تظاهرات برگزار شده در برابر سفارت ایران در باکو و سخنان توهین آمیز در مورد رهبری جمهوری اسلامی  و همچنین به دلیل اهانت به مقدسات اسلامی و عدم واکنش دولت باکو به اینگونه اقدامات سفیر خود را از باکو فرا خواند. البته مصداق اهانت به مقام رهبری روشن بود که قطعا اقدامی بی منطق و غیر دوستانه بود، اما مصداق اهانت به مقدصات مشخص نیست.

باید یادآور شد که اخیرا واکنش هایی در ایران از سوی برخی از علما ائمه جمعه و گروهها نسبت به خبر برگزاری رژه همجنسگرایان و مدافعان حقوق همجنسگرایان از کشورهای مختلف دنیا در حاشیه  برگزاری مسابقات موسوم به یورووییژن صورت گرفت. در مقابل این واکنش های انجام شده در ایران از سوی برخی مقامات دولتی، نمایندگان مجلس، احزاب و دانشجویان در باکو محکوم شد و شعارهایی بر علیه ایران داده شد. هر چند که مقامهای آذربایجان به کرات اعلام کرده اند و کماکان می گویند که همجنسگرایان در این کشور راهپیمایی و رژه نخواهند داشت و از این که در ایران روی این موضوع تاکید می گردد تعجب خود را اعلام می کند. علی حسنوف، از مقامات دفتر رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، این موضوع را "شایعه" ای خواند که ایران پخش کرده است و گفت که ایران در آستانه این مسابقات قصد اخلال دارد.

واکنش آذربایجان به اعتراض ایران چه بوده است؟

در آذربایجان بسیار افراطی با واکنش های انجام شده مواجه شده اند و ایران را به دخالت در امور داخلی کشورشان متهم می کنند و بیان می کنند که ایران چشم دیدن پیشرفت های آذربایجان را ندارد. همچنین آذربایجانی ها این موضوع را طرح می کنند که اگر مسئله ایران بحث های دینی و حمایت از مسلمانان است پس چرا با ارمنستان مسیجی بر علیه آذربایجان هم دست شده و به آنها کمک می کند و نسبت به تخریب مساجد و اماکن دینی و تاریخی آذربایجان در اراضی اشغالی آذربایجان توسط ارمنستان واکنش نشان نمی دهد. به نظر می رسد در مجموع اکثریت افکار عمومی آذربایجان نسبت به دولت ایران موضع منفی پیدا کرده است. علاوه بر این آذربایجان خود را مدافع حقوق آذربایجانی های ایران معرفی کرده و نسبت به تضییع حقوق آنها و عدم امکان تحصیل به زبان مادریشان اعتراض می کند.

برگزاری مسابقه موسیقی یوروویژن یکی از مسائلی بوده که اخیرا مورد اختلاف ایران و آذربایجان بوده است. این مسابقات از چه نظر حساسیت برانگیز بوده است و اصرار دولت آذربایجان در برگزاری این مسابقات از چه رو بوده است؟

دولت آذربایجان خود را دولتی لاییک اروپایی می داند و عضو شورای اروپاست و همه فعالیتهای اش از قبیل مسابقات ورزشی و موسیقی و ... را در چارچوب اروپا انجام می دهد. این مسابقات از سوی کشورهای اروپایی برگزار می شود و کشوری که مقام اول را احراز نمایند سال بعد این مسابقات در آن کشوربرگزار می شود. سال گذشته آذربایجان مقام نخست این مسابقات را کسب کرد و امسال باکو میزبان این مسابقات شده است. آذربایجان این مسابقات را فرصتی در راستای معرفی بیشتر این کشور و سرعت بخشیدن در مسیر همگرایی با اروپا می داند. تا از این رهگذر بتواند در جهت حل مشکلات آتی خود از پتانسیل اروپا بهره برداری کند. هرچند که مخالفین دولت معتقدند که با این گونه اقدامات همگرایی حاصل نمی شود. آنها معتقدند که در شرایطی که آذربایجان دارای زندانی سیاسی است و آزادی بیان و برگزاری گردهم آیی از سوی مخالفان با مشکلات و محدودیت مواجه است، چنین ژست هایی نمی تواند آذربایجان را یک کشور آزاد و دموکرات نشان دهد. مخالفان سعی کرده اند که از فرصت برگزاری یوروویژن در جهت برگزاری میتینگ و اعتراض به دولت و طرح مطالبات شان استفاده کنند. اما این امکان به آنها داده نشد، هرچند تعداد آنها هم چشم گیر نبود.

این چندمین بار طی یک سال اخیر است که در روابط ایران و آذربایجان مسائلی به وجود می آید که اعتراض یکی از طرفین را در پی دارد. به نظر شما ریشه این مشکلات در چه مسئله ای است؟

ریشه اختلافات کنونی دو کشور را باید در مسائل و اختلافات تاریخی، دینی، فرهنگی و امنیتی و همچنین گرایشهای دو دولت در سیاست خارجی و ساختار دولتی آنها جستجو کرد. چنانچه در مصاحبه های پیشین هم گفته ام روشهایی که در 5 سال اخیر در پیش گرفته شده نه تنها نمی تواند به کاهش مشکلات کمک کند بلکه منجر به افزایش اختلافات و تنش ها خواهد شد.

به نظر می رسد برای کاهش اختلافات دوجانبه باید دیپلماسی تقویت نمود و از منابع انسانی متخصص با تجربه و کاردان که وضعیت و سیاست های داخلی آذربایجان و ایران و سیاست خارجی دو کشور  و روابط بین المللی را به خوبی می شناسد بهره برد.
 

تهیه‌کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16