دورخیز مخالفان برای سوریه پس از بشار

ديپلماسي ايراني: قطر همچنان میزبان مخالفان بشار اسد رئیس جمهوری سوریه است. دوحه از قریب به ده روز پیش تاکنون پذیرای مردان و زنانی است که داعیه مخالفت سیاسی و نظامی با دولت مرکزی در سوریه را دارند. از عمر التهاب های سیاسی در سوریه 20 ماه می گذرد اما نتیجه این تنش ها همچنان صفر – صفر است. امریکا، اروپا و اتحادیه عرب دست در دست یکدیگر در مقابل بشار اسد قدعلم کرده اند. با اینهمه بشار هنوز پابرجاست و روسیه و ایران همچنان خروج وی از حاکمیت را به ضرر آینده سوریه می دانند. رخنه جریان افراط به سوریه تمیز مخالف سیاسی با شبه نظامی را برای غرب و اعراب مخالف بشار سخت کرده است. اوضاع در سوریه از سوی بسیاری از تحلیل گران مسائل منطقه به جنگ داخلی تعبیر می شود و همزمان مخالفان با نارضایتی هایی از سوی متحدان غربی و عربی خود روبه رو شده اند.مخالفان بشار که تاکنون در کشورهای تونس، مصر، ترکیه ، فرانسه و این روزها هم در قطر دور هم جمع شده اند هنوز نتوانسته اند کاری از پیش ببرند. با اینهمه در 48 ساعت گذشته یک مخالف مسیحی به ریاست شورای ملی مخالفان رسید و ائتلاف ملی مخالفان هم با هدف اجماع گروه های مخالف بشار تشکیل و رئیس آن مشخص شد. اهمیت نشست مخالفان در دوحه، مفاد مورد توافق شرکت کنندگان و رویکرد احتمالی دولت دوم باراک اوباما در قبال سوریه را با دکتر مهدی مطهرنیا در میان گذاشتیم. متن گفتگوی دیپلماسی ایرانی با وی به شرح زیر است:

ائتلاف ملی انقلابیون و مخالفان سوریه براي اولين بار در دوحه تشكيل شد كه برخي از كشورها نيز آن را به رسميت شناختند. پیام تشکیل چنین ائتلافی برای دولت بشار اسد چیست؟
تشكيل ائتلاف ملي سوريه در نشست اخير دوحه در چارچوب رايزني‌هاي دورن منطقه‌اي و برون منطقه‌اي و بالا بردن ميزان هماهنگي‌هاي ممكن جبهه ضد بشار اسد صورت مي‌پذيرد. تنوع، تكثر و تعدد گروه‌هاي ضد بشار اسد با رويكردهاي متفاوت براي آينده سوريه به صورت تهديدي براي معارضين و فرصتي براي بشار اسد درآمده است و پژواك آن را مي‌توان در ترديد كشورهاي فرامنطقه‌اي در برخورد صريح‌تر با دولت بشار اسد بازيافت. در اين چارچوب است كه در بافت موقعيتي ناشي از ورود مجدد اوباما به كاخ سفيد به نظر مي‌رسد كه حل اين بحران كه در گذشته نيز هيلاري كلينتون،‌وزير امور خارجه اوباما، به آن اشاره كرده بود و نگراني ورود عناصر تندرو به جبهه ضدبشار اسد و به تبع آن آينده سوريه را مطرح كرد، تلاش مي‌شود كه در چنين اجلاس‌هايي مديريت شود. و در عين ايجاد هماهنگي و همگرايي بيشتر ميان گروه‌هاي معارض ضمانت‌هاي حداقلي براي دوران پسا بشار اسد حاصل بيايد. اگرچه اين گام، گام مطمئني نيست ولي گامي قابل قبول در مسير اين تلاش است كه نفس رايزني‌هاي چند روزه در مسير رسيدن به آن نشان دهنده جدي‌تر بودن آن نسبت به گذشته است كه خود سيگنالي براي دريافت اين معناست كه غرب تلاش دارد متحدتر از گذشته به هماهنگي ميان نيروهاي معارض روي آورده و زمينه‌هاي تحولات جدي‌تر در سوريه را دنبال كند.بنابراين با وجود چالش‌هاي موجود در اين زمنيه كه نمي‌توان در مقابل تحرك غرب را ناديده انگاشت، بايد اذعان نمود كه از اين پس غرب تلاش خواهد كرد كه با ايجاد هماهنگي درون منطقه‌اي ميان كشورهاي گروه موافقت از يك سو و تشديد همكاري‌هاي سياسي و هماهنگي اين همكاري‌هاي سياسي با بعد تحرك نظامي عليه بشار اسد به تحولات سوريه به نفع خود سرعت بخشد.

به نظر می رسد که مخالفان بشار اسد این بار در دوحه به توافق های جدی برای اجماع دست یافته اند. ابتدا انتخاب فردی مسیحی به نام جورج صبرة به عنوان رئیس شورای ملی مخالفان سوری و در بیست و چهار ساعت گذشته هم انتخاب احمد معاذ الخطیب به عنوان رهبر ائتلاف ملی سوریه رخ داد. آیا ما شاهد پویایی جدیدی در صف بندی مخالفان اسد هستیم؟

اجلاس دوحه و تلاش در حل منازعه درون گروهي ميان جناح‌هاي متفاوت قومي در ميان معارضان و انتخاب اين افراد به عنوان رهبر مخالفان سوري در مقطع كنوني نمايشگر تلاشي است كه در اين زمينه به انجام مي رسد تا بتوان نگراني‌هاي موجود را در ارتباط با دوران پسا اسدي مورد عنايت قرار دهند. در اين چارچوب به نظر مي‌رسد كه ايجاد وحدت بيشتر ميان گروه‌ها در چارچوب هم نشيني فزون‌تر در نشست‌هاي لازم براي تشكيل دولت پسا اسدي در حال وقوع است و به موازات آن ارتش آزادي‌بخش سوريه نيز تلاش خواهد كرد كه حجم وسيع‌تري از تحركات نظامي را عليه دولت اسد برنامه‌ريزي و به اجرا درآورد و در يك اقدام معنا‌دار براي زمينه پروري اعمال فشار احتمالي  بيشتر از طريق نظامي مقر فرماندهي ارتش آزاد سوريه را از خارج سوريه به داخل كشور منتقل سازد.
در اينجاست كه به موازات نشست دوحه و اجلاسيه‌هاي مختلف آن در ايجاد همگرايي بيشتر ميان نيروهاي مخالفت سوريه و حذف نگراني‌هاي ناشي از روي كار آمدن يك دولت راديكال مذهبي پس از بشار اسد جريان تحرك بر ضد بشار اسد را به گونه‌اي مديريت كنند كه تا پيش از رسيدن به سال جديد ميلادي سوريه شاهد يك تحول قابل قبول از منظر تحركات بين المللي باشد كه امريكا آن را مديريت مي‌كند. بنابراين انتخاب فردي مسيحي و پس از وي احمد معاذ الخطیب به عنوان رهبر مخالفان سوريه در اين مقطع را بايد تلاشي در مسير پاسخگويي به اين معنا مورد توجه  قرار داد. رهبر جديد شوراي ملي مخالفان سوريه يكي از مخالفان معروف دولت سوريه است كه در گذشته نيز امام مسجد جامع بني اميه دمشق بوده است. معاذ الخطيب در مراسم راي‌گيري كه ميان مخالفان صورت گرفته،‌انتخاب شده  است. نشست دوحه نشان دهنده تلاش جبهه موافقت در برابر حاميان جبهه مخالفت از سوريه است. ايالات متحده امريكا بر آن است كه با بيشتر منطقه‌اي كردن بحران سوريه در قالب تحرك كشورهايي همانند قطر، عربستان،تركيه و مصر زمينه ساز ايجاد فضاي مناسب در راستاي مديريت كم هزينه‌تر و در عين حال موثرتر تلاش‌هاي موجود عليه بشار اسد شده و در عين حال زمينه‌ پرور تحرك آينده بر ضد كشورهاي هدف در منطقه خاورميانه  همانند حزب‌الله لبنان و ايران باشد.

انتخاب مجدد باراک اوباما به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده چه تاثیری بر رویکرد وی در قبال سوریه خواهد گذاشت؟

فراموش نكنيم دكترين اصلي اوباما در دور دوم انتخابات رياست جمهوري دكترين خروج از كشورهاي هدف قبلي و بحران‌هاي ناشي از آن و ايجاد اجماع بين المللي جديد عليه كشورهاي هدف  و مخاطب جديد خواهد بود. به بيان ديگر امريكا  قصد ندارد كه هارت لند نو را ترك كند، بلكه بر آن است كه با تقويت اجماع منطقه‌اي و بين‌المللي تحركات خود را در هارت لند مديريت و هدف اصلي خود درتسلط برهارت لند نو يعني خليج فارس و فلات ايران را گامي بيشتر به پيش برد.اين نكته اساسي را بايد از اين منظر مدنظر قرار داد و نشست دوحه در حقيقت تلاشي در اين مسير است.
با توجه به آنچه كه در ايالات متحده امريكا گذشت و بر اساس پيش بيني به عمل آمده در گفتارهاي پيشين باراك اوباما بار ديگر به كاخ سفيد راه يافت،‌ بر اين نكته اذعان داريم كه  رويكرد بين‌المللي با مديريت امريكا در مساله سوريه در چارچوب نگرش كلان‌تر موجود در ارتباط با مديريت جبهه مقاومت در خاورميانه مورد پرواي بيشتري قرار خواهد گرفت.
چنانچه در گذشته نيز به اين موضوع اشاره شده، فرصت اساسي براي تغيير و تحول در چارچوب برد -برد براي بشار اسد و معارضين در زمان پيش از برگزاري انتخابات شش نوامبر در ايالات متحده امريكا بيش از امروز فراهم بود. اما با گذشت اين زمان و پايداري اوباما در كاخ سفيد به نظر مي‌رسد كه تحرك امريكا براي مديريت اعمال فشار بيشتر بر بشار اسد بدون وقفه ادامه پيدا خواهد كرد و نشانه‌هاي آن در هفته گذشته پس از پيروزي باراك اوباما به طور واضح  خود را نشان داد.
تحريريه ديپلماسي ايراني/14

انتشار اولیه:دوشنبه 22 آبان 1391 / بازانتشار : جمعه 26 آبان 1391