چه کسی می تواند به تحریم ها پایان دهد؟

دیپلماسی ایرانی: در روزهای گذشته و در مناظرهای کاندیداهای ریاست جمهوری بحث های اقتصادی مهم ترین موضوع مطرح شده بوده است. در عین حال نسبت مباحث اقتصادی با مسئله تحریم ها و سیاست خارجی از سوی برخی از کاندیداها به خصوص کاندیداهایی که سابقه فعالیت در سیاست خارجی را دارند بسیار مورد توجه قرار گرفته است. آیا مسئله اقتصادی ایران با سیاست خارجی پیوند خورده است و آیا حل مشکلات بین المللی می تواند موجب حل مشکلات اقتصادی ایران شود؟ اینها سوالاتی است که با مهندس امیرحسین توکلی، کارشناس مسائل اقتصادی در میان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:

در حال حاضر کاندیداهای ریاست جمهوری بر وضعیت نامناسب اقتصادی تاکید می کنند. این وضعیت نامناسب اقتصادی دقیقا ناظر به چه مسائلی است؟ رئیس جمهور آینده با چه مشکلات اقتصادی در کشور روبرو خواهد بود؟

وضعیت نامناسب اقتصادی که به نظر می رسد مورد اشاره است درچند بعد قابل بررسی است. اما در بعد میان مدت و بلند مدت بزرگترین مشکل اقتصاد کشور این است که در خلق ثروت مشکل داریم. برای تعالی جامعه و تامین نیازهای مادی و حتی معنوی آن لازم است که یک کشور امروزی در خلق ثروت از استعدادهای خود به بهترین نحو استفاده کرده و به عادلانه ترین وجه ممکن هم در توزیع آن ثروت در بین جامعه کوشا باشد. اصلا وجود نظام های اقتصادی برای همین خلق ثروت و تعیین نحوه توزیع آن به وجود آمده اند. برای خلق ثروت باید از توان تولید جامعه به بهترین نحو و بالاترین ظرفیت های ممکن بهره گرفت. این در کلان قضیه است.

اما به نظر من آنچه نامزدهای محترم بیشتر بدان معطوف هستند مسایل کوتاه مدت است. مسایل کوتاه مدت ما هم دو تا است تورم و اشتغال. اگر این دو موضوع را در صحبت نامزدها بیشتر می بینیم به دلیل آن است که معضل روز جامعه ما است. افزایش سطح عمومی قیمت ها از یک سو و نبودن کار مناسب و با درآمد مناسب برای اقشار مختلف به ویژه جوانان که بخش عمده ای از جامعه هستند از سوی دیگر مشکل روز ما است. هر فردی هم که در مسند ریاست جمهوری قرار بگیرد با این مشکل روبرو است که برای حل مشکل تورم باید بیکاری و برای حل مشکل بیکاری باید تورم را قبول کرد. این از مسایلی است که باید بین ابعاد مختلف آن تعادل ایجاد کرد. نمی توان هر دو را در یک زمان آن هم در کوتاه مدت رفع کرد. حداقل در این مرحله از روند تکامل اقتصادی که ما قرار داریم نمی توان هم مشکل تورم و هم مشکل اشتغال را با هم حل کرد. این یک مشکل عمده برای رییس جمهوری و دولت بعدی است. مشکل دیگر نرخ  ارز است.  در واقع ارزش پول ملی در این چند مدت گذشته افت چشم گیری داشته که دلایل مختلفی اعم از اقتصادی و سیاسی داشته لیکن ادامه این روند قابل قبول نیست و نمی تواند ادامه داشته باشد. یافتن راه حل مناسب برای این مشکل هم از جمله مسایلی است که دولت بعدی باید با آن مقابله جدی  داشته باشد.

 شما ریشه مشکلات اقتصادی کنونی را چه می دانید و آیا معتقدید که انتخابات پیش رو می تواند بر این مسئله تاثیر گذار باشد؟

مشکلات اقتصادی کشور ما دلایل مختلفی دارد. از جمله این دلایل می توان به مسایل فرهنگی هم اشاره کرد. باید پذیرفت که در جامعه امروزی ما فرهنگ مصرف بدون توجه به تولید متاسفانه رشد کرده و حتی از سوی برخی سیاستمداران تشویق هم می شود. از این مسایل فرهنگی گرفته تا مسایلی مانند سیاست های تجاری و ارزی و غیره را می توان از جمله مسایل ریشه ای اقتصاد کشور ما دانست. نگاه ما به ثروت نگاه ما به سرمایه نگاه ما به سرمایه دار همه و همه از جمله مسایلی است که ریشه در مشکلات کنونی اقتصاد ما دارد. شاید بزرگترین مشکل این است که توان اقتصادی افراد نه بر اساس توانایی ها و دانسته ها بلکه بر اساس روابط و رانت های مختلف در اختیار آنها قرار می گیرد. اگر مردم بدانند که تنها از محل کار و کوشش است که فردی می تواند به ثروت دست یابد و یا توان اقتصادی بالاتری پیدا کند بدون تردید نه فقط احساس فردی بهتری به ایشان دست می دهد و تلاش خود را دو چندان می سازند بلکه شرایط عمومی اجتماعی و فضای کلی کشور هم فضای بالنده و پرنشاط تری می شود و تولید ناخالص داخلی هم رشد جدی نشان خواهد داد. از این که انتخابات پیش رو بتواند بر ریشه های مشکل های اقتصادی ما تاثیر گذار باشد هم نباید خیلی امیدوار یا خیلی ناامید بود.

در واقع به نظر من در صورتی که دولتی مناسب و توانا انتخاب شود می توان امید آن را داشت که گامی و تاکید می کنم گامی به سوی رفع مشکلات ریشه ای اقتصاد برخواهیم داشت. باید دانست که با یک دوره چهار ساله که می تواند حداکثر یک دوره چهار ساله دیگر هم تمدید شود آن هم با همه مسایل و مشکلاتی که دولت با آنها روبرو است نباید توقع داشت که مشکلات ریشه ای اقتصادی در چنین مهلت هایی رفع گردد. تنها می توان امید داشت که گامی در راستای رفع آنها برداشته شود. گاه هم باید امید داشت که دولت خود به آنها دامن نزند و آنها را تشدید ننماید.

 مسئله تحریم ها یکی از مهم ترین مسائل مطرح شده در مباحث انتخاباتی است. آیا رئیس جمهور آینده می تواند تحریم ها را بردارد؟

تحریم ها به آنها که تحریم ها را وضع کردند باز می گردد نه به رییس دولت ما. بنابراین برداشتن تحریم ها هم ربط مستقیم به فردی که رییس دولت ما است نخواهد داشت. اما یک سیاست خارجی فعال که با سیاست های اقتصادی مناسب همراه شود می تواند باعث شود که طرف مقابل بفهمد که با بهره گیری از توانایی های خود می توانیم تحریم های ایشان را بی اثر و کم اثر کنیم. وقتی این قضیه در عمل و نه در شعار و حرف برای طرف مقابل روشن شود آنگاه گزینه های دیگر را بررسی خواهند کرد. گزینه های پیش روی ایشان هم خیلی زیاد نیستند. بنابراین رییس جمهوری بعدی زمانی می تواند موجبات برداشته شدن تحریم های اعمال شده را فراهم سازد که هم با نیروهای سیاسی و اقتصادی داخلی و هم با نیروی های سیاسی و اقتصادی بین المللی تعاملی سازنده متعارف معقولانه و مبتنی بر منافع ملی را در عمل به اجرا گذارد. در مقابل اگر دولت بعدی اسیر شعار و حرف های کلی غیرکارشناسی  گردد آنگاه شاید رفع شدن تحریم ها با مشکلات بیشتری هم همراه شود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: سه شنبه 21 خرداد 1392/ باز انتشار: یکشنبه 26 خرداد 1392