فکر‌ش راهم نمی‌کردم توافق هسته‌ای به‌دست آید

راستش را بخواهید من هم فکرش را نمی کردم که با وجود برنامه های سنگین وزارت خارجه دکتر مجید تخت روانچی فرصت مصاحبه با ما راداشته باشد ولی بالاخره شد. بالاخره نوبت ما هم فرارسید. معاون اروپا و آمریکای وزارت امورخارجه و از اعضای تیم مذاکره کننده ایران با 1+5 در موضوع هسته ای در دولت حسن روحانی بود بعدها بازنشست شد. اما در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۲ با حکم محمدجواد ظریف جایگزین علی اصغر خاجی، معاون سابق اروپا و آمریکای وزارت امورخارجه گردید تا او دوباره بازگردد. خودش معتقد است که هیچ گاه باورش نمی شد دوباره به وزارت خارجه بازگردد. مشروح مصاحبه آرمان با دکتر مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه در ذیل آمده است:

سال 92 درحالی تمام شد که پرونده هسته ای ایران درنهایت به قول شما و دکتر ظریف در مسیر اصلی قرار گرفت، سال 92 را چگونه دیدید و چگونه پس از سال ها دوری دوباره در صحنه دیپلماسی کشور حاضر شدید؟

من سال پیش بازنشسته وزارت امورخارجه بودم و در همین مرکز پژوهش های وزارت خارجه با دستگاه دیپلماسی کشور همکاری می کردم. به هر حال سال گذشته با امسال بسیار متفاوت بود. اگر بخواهم بی طرفانه و منصفانه اظهار نظر کنم، سیاست خارجی کشور در این یکسال بسیار تفاوت داشته است. به هر حال من نباید از عملکرد خودم دفاع کنم شما این امر را از کارشناسان و محققان روابط بین الملل بپرسید.

فکر می کردید یک چنین تغییر گسترده ای در روابط سیاسی ایران و پرونده هسته ای کشور اتفاق بیفتد؟

راستش را بخواهید هیچ گاه تصور نمی کردم که شرایط سیاسی ایران و منطقه به گونه ای تغییر کند که توافق هسته ای به دست آید. سال 91هیچ گاه تصور هم نمی کردم که توافق هسته ای صورت گیرد و به این مرحله از اجرا برسد. به هر حال سال عجیب و باورنکردنی محسوب می شد. من تجربه زیادی در وزارت خارجه داشتم و شرایط امسال تغییر کرد.

تصورش را می کردید که دوباره به وزارت خارجه برگردید؟ چه کسی به شما پیشنهاد همکاری دوباره داد؟

حقیقتش را بخواهید هیچ گاه تصور هم نمی کردم که دوباره به وزارت خارجه بازگردم به هر حال آقای ظریف همکار قدیمی ما محسوب می شد. من همیشه از همکاری با ایشان خاطرات خوشی داشتم. من سال گذشته مشغول مطالعه خودم و رسیدگی به کارهای شخصی بودم ولی بالاخره یک موقعیتی پیش آمد و انتخابات ریاست جمهوری و حضور مردم یک شور و هیجانی به وجود آورد که به هر حال دوباره تصمیم گرفتم همکاری با وزارت خارجه را از سر بگیرم.

گفتید انتخابات 92 باعث شد همکاری با وزارت خارجه از سر بگیرید؟! یعنی غیر از آن حاضر به همکاری نبودید؟

بله گفتم، حضور مردم بود که شرایط را کاملا تغییر داد حتی برای ما دیپلمات ها؛ به واسطه روی کارآمدن دولت تدبیر و امید یک آرامشی در فضای داخل کشور به وجود آمد که پشتوانه دیپلمات ها شد. تمام دیپلمات ها از نتیجه انتخابات سال 92 استقبال کردند. خرداد 92 موجب شد شرایط ایران در دنیای امروز تغییر کند. به همین دلیل وظیفه دانستم که من هم با دکتر ظریف همکاری را آغاز کنم. شرایط ابتدا سخت بود اما اکنون فضای دیپلماتیک بسیار متحول شده است.

شرایط مذاکرات هسته ای چگونه است؟

بازشدن باب مذاکره با حضور مردم امکان پذیر شد. اگر انتخابات ریاست جمهوری سال 92 با حضور گسترده مردم رقم نمی خورد، شرایط مذاکرات هسته ای دگرگون نمی شد. به حال سال 92 برای من و سیاست خارجی به اصطلاح عام «آمد داشت». شما تصور کنید که هیچ کس به معنای واقعی باور نمی کرد چنین تحولی در گفت وگوهای هسته ای پدید آید. من هم باور نمی کردم. تصور می کنم خوشبین ترین افراد هم پیش بینی چنین اتفاقی را نمی کردند. به هر حال دولت یازدهم شرایط و سیاست ها را تغییر داد. اما گفت وگوهای هسته ای درحال حاضر شرایط سختی را می گذراند؛ گفت وگوها وارد بحث های کارشناسی و دقیق آن شده است. بحث فنی و تعیین چارچوب برای توافق نهایی برای همه طرف ها مهم است. همین امر موجب می شود شرایط سخت شود امیدوارم گفت گوها به سمت توافق پیش رود. من نسبت به آینده خوشبین هستم.

یعنی با وجود مخالفت های داخلی و سنگ اندازی های خارجی امیدوارید سال 93 سال توافق نهایی ایران و 1+5 باشد؟

برای پیش بینی هنوز زود است. قضاوت در مورد آینده پرونده هسته ای واقعا دشوار است من نمی دانم این تحلیلگران چگونه پیش بینی اتفاقات هسته ای را به این سرعت مطرح می کنند. و این قدر زود قضاوت می کنند که مساله قرار است به کجا ختم شود. من که سال ها کار دیپلماتیک انجام دادم و عضو تیم مذاکره کننده ایران هستم، نمی توانم اتفاقات آینده را پیش بینی کنم. مسیر مذاکرات مسیر خوبی است اما ما راه دشواری را در پیش داریم بدون شک رسیدن به توافق راه طولانی را در پیش داریم.

فکر می کنید برای رسیدن به توافق نهایی چقدر زمان نیاز داریم؟

ممکن است یک تا چهار سال گام های نهایی طول بکشد. من هم مثل دکتر ظریف معتقدم اگر کشورها به حقوق یکدیگر احترام بگذارند، قطعا گام نهایی در تابستان امسال برداشته خواهد شد. در نهایت باید بگویم که نسبت به آینده امیدوارم. اما نمی توانم آن چیزی که شما می خواهید یعنی پیش بینی را انجام دهم.

برخی فکر می کنند سال آینده بیشترین چالش برای تیم مذاکره کننده پروتکل الحاقی است. هم در داخل و هم در خارج بحث پروتکل الحاقی درمتن توافقنامه ژنو به گونه ای آمده که ایران را در نهایت وادار به پذیرش آن می کند؟

بحث پروتکل الحاقی یکی از مباحث گام نهایی است و اگر دقت هم کرده باشید درمتن توافق ژنو آمده است تسهیل و اجرای پروتکل الحاقی؛ یعنی اول باید مجلس پروتکل الحاقی را تصویب کند، وقتی تصویب کرد، دولت موظف به اجرایش خواهد بود اگر ما برسیم به مرحله ای که توافقی که به آن می رسیم یک توافق معقولی باشد، نمایندگان مجلس هم وقتی با پروتکل الحاقی روبه رو شوند قطعا اگر با توافق معقولی برخورد کنند، مسلما در نظرشان تاثیر می گذارد ولی در نهایت این مجلس است که تصمیم می گیرد درمورد پروتکل الحاقی به چه نحوی عمل کند.

برخی از نمایندگان مجلس نسبت به روند توافق و گفت وگوهای هسته ای خوشبین نیستند؟

شما گفتید برخی، من هم می گویم برخی از نمایندگان موافقند. وزارت خارجه محل دیپلماسی کشور است. جایگاه بازی های جناحی و سیاسی نیست. امیدوارم که نمایندگان در این شرایط حساس بیشتر کمک کنند.

سوالات نمایندگان را چگونه می بینید؟

برخی از نمایندگان که اشاره کردید نسبت به دستگاه دیپلماسی نگاه سیاسی و جناحی دارند. این درحالی است که نگاه وزارت خارجه سیاسی و جناحی نیست. وزارت خارجه به هیچ جناح داخلی تعلق خاطر ندارد. ما وظیفه مان را انجام می دهیم. اکثریت نمایندگان هم دغدغه و مسئولیت دارند به همین دلیل ما استقبال می کنیم.

دکتر ظریف به خاطر برخی دیدارهای خانم اشتون اکنون در مجلس مورد سوال واقع شده است. می توانید در این مورد به ما توضیح دهید؟

این نخستین باری نیست که مجلس از دکتر ظریف سوال می کند. به هر حال تنظیم دیدارها با من نبوده است شما می توانید از مسئول مربوطه سوال کنید. اما از نمایندگان می خواهم از وزارت خارجه حمایت کنند چون دیدارها معمولا هماهنگ شده است. یعنی روال کار وزارت خارجه از اول هم همین طور بوده است.

مذاکرات 26 تا 29 اسفند را چگونه ارزیابی می کنید؟

این مذاکرات ادامه مذاکرات بهمن ماه است. کار کارشناسی روی آن از ابتدای اسفند آغاز شده بود و اکنون دو طرف آماده مذاکره شده اند.

فکر می کنید مذاکرات 26اسفند بیشتر روی چه چیزی تمرکز پیدا کند؟

ممکن است مذاکرات تمرکزش روی بخشی از موارد احتمالی توافق صورت بگیرد.

بیشتر روی چه مباحثی؟!

نمی توانم پیش بینی کنم.

خانم اشتون در جریان سفر به کشورمان راجع به این موضوع صحبت نکرده اند؟

شما به متن توافق ژنو نگاه کنید، می بینید که مسائل و مباحث گوناگونی طرح شده است ممکن است هر کدام از اینها مطرح شود. اما قطعا مسائل مختلفی مطرح می شود. شما شرایط داخل مذاکرات را نمی دانید. اوایل اسفند بحث کارشناسی با موفقیت پیش رفت. ممکن است مذاکرات 26 تا 29 هم در ادامه آن خوب باشد به هرحال خوشبینی بخشی از کار دیپلماسی است. باید شما ببینید که فضای آنجا چگونه است.

آیا بحث موشک های بالستیک مطرح خواهد شد؟

ما قبلا گفتیم اگر بحث موشک های بالستیک مطرح شود اصلا حاضر به ادامه بحث نیستیم.

چرا؟

چون خارج از بحث است. ما اول هم گفتیم که اگر این بحث ها مطرح شود ما به هیچ وجه قبول نمی کنیم و به عقیده ما این مباحث مردود است.

برخی از کشورها تهدیدهایی را همزمان با مذاکرات انجام می دهند ممکن است سال آینده در جریان مذاکرات ایران را به تهدید اقتصادی و یا نظامی کنند. شما در جریان مذاکرات این مطالب را مطرح می کنید؟

الان نمی خواهم بگویم که ما در مذاکرات چه می خواهیم بگوییم مذاکرات در سالن مذاکرات انجام می شود ولی بنده به شما می گویم در جریان همه دورهای مذاکرات یک بخش قابل توجهی از صحبت های ما اختصاص داده می شود به انتقادات و بحث روی کار. ما انتقادات خودمان را خیلی صریح و روشن به آنها منتقل می کنیم.

موضع وزارت خارجه درخصوص تحولات اوکراین به چه صورت است؟

ما ابراز نگرانی کردیم اما در امور داخلی اوکراین دخالت نکردیم. ولی امیدواریم با گفت وگوی طرفین این مشکلات حل شود. به هر حال آرزومندیم سال آینده مشکلات اوکراین حل شود. اوکراین کشوری تاثیرگذار و مهم است و اتفاقا شرایط این کشور برای ما هم مهم است.

برخی می گویند که شرایط اوکراین چندان به ما ربطی ندارد. آیا تا به حال وزارت خارجه واکنشی نشان داده است؟

ما با احتیاط با این قضیه برخورد می کنیم چون با شرایط اوکراین و منافع خودمان آشنایی کامل داریم. آنهایی هم که می گویند ما باید به مسائل اوکراین توجه نکنیم، حتما سیاسی نیستند. به هر حال وزارت خارجه به اصل حاکمیت کشورها و منافع ملی احترام می گذارد.