گزینه‌های دولت روحانی در مواجهه با مشکل ریال
مدیریت بحران ارزی ممکن است؟
دیپلماسی ایرانی: تشویش و نگرانی از آینده اقتصادی هفته گذشته مغازه‌داران بازار مرکزی را فلج کرد و به یک سری تظاهرات منجر شد و رئیس‌جمهوری حسن روحانی را ترغیب کرد از مردم بخواهد آرامش خود را حفظ کنند و در مواجهه با فشار موجود بر اقتصاد، متحد بمانند. آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به مساله وارد شد و اقتصاد را حساس‌ترین مساله پیش روی کشور خواند و دولت را به مواجهه با آنهایی که امنیت اقتصادی را مختل کرده‌اند، ترغیب کرد.
نه به کمک‌هزینه‌ها
جدای از همه آشتفتگی‌ها در بازار تهران و نگرانی‌های عمومی درباره آینده اقتصادی، کارشناسان معتقدند دولت روحانی می‌تواند با تصمیم‌گیری درباره چند سیاست اقتصادی اندکی از فشار موجود بر ارز ریال بکاهد. سعید لیلاز، تحلیل‌گر اقتصادی، معتقد است که دولت بایستی به سیاست تخصیص کمک هزینه خرید دلار توسط ایرانی‌هایی که به خارج سفر می‌کنند، پایان دهد. طبق سیاست کنونی دولت، ایرانی‌هایی که به خارج سفر می‌کنند می‌توانند تا سقف هزار دلار را با قیمتی نصف قیمت بازار خریداری کنند. بین 10 تا 12میلیون ایرانی هر ساله به خارج از کشور سفر و حدود 15 تا 20 میلیارد دلاررا صرف سفر می‌کنند. لیلاز بر این باور است که به دلیل وجود همین سیاست تخصیص کمک هزینه برای خرید دلار توسط مسافران، میزان سفرهای خارجی و تقاضا برای دلار با سرعت قابل توجهی رشد دارد: «من از اعمال محدودیت دولت بر سفرهای خارجی حمایت نمی‌کنم. اما دولت نباید به مسافرانی که به خارج از کشور می‌روند کمک هزینه بپردازد. نمی‌دانم چرا دولت تاکنون هیچ تصمیمی درباره این مساله خیلی خیلی مهم اتخاذ نکرده است.» او همچنین به این مساله اشاره کرد که امکان کاهش تقاضا برای دلار از طریق محدود کردن اقلام وارداتی وجود دارد.
گمرک ایران هفته گذشته اعلام کرده از واردات 1339 مورد «غیر ضروری» که امکان تولید آنها در کشور وجود دارد، ممانعت می‌کند. به گزارش رسانه‌های داخلی تهران، این ممنوعیت لوازم خانگی و مواد غذایی را نیز شامل می‌شود.
قنبر نادری، تحلیل‌گر سیاسی ایرانی هم گفت روحانی بایستی برای رسیدگی به مشکلات ارزی یک سری اصلاحات مدیریتی انجام دهد. نادری در اظهاراتی مشابه خواسته نمایندگان مجلس از دولت، رئیس‌جمهوری را به تغییر در گروه اقتصادی‌اش ترغیب کرده است. نادری گفت: «عملکرد آنها افتضاح بود. سیاست‌گذاری‌های آنها ارزشی ندارد و آنها در آنچه بر سر بازار آمده مقصر هستند.» در همین حال، گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال برکناری ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی توسط روحانی وجود دارد.
اقدامات نامناسب
دولت روحانی اوایل امسال اقداماتی در جهت جلوگیری از سقوط ارزش ریال انجام داد و نرخ ریال در برابر دلار را به‌طور واحد 42000 ریال اعلام کرد. دولت همچنین در مقابله با معامله‌‌کنندگان ارز در بازار سیاه عده‌ای را دستگیر کرد و همزمان، بانک مرکزی نرخ‌های بهره را افزایش داد. اما این مساله که فعالان در بازار سیاه ارز همچنان نرخ بالاتری را برای تبادلات ارزی پیشنهاد می‌دهند، حاکی از این است که اقدامات دولت کافی و درخور نبوده است. نادری دولت را به مقابله با سودجویان بازار غیرقانونی ارز ترغیب کرد؛ افرادی که در خرید دلار از دولت مبالغ کمتری می‌پردازند و آن را در بازار سیاه به بهایی بالاتر می‌فروشند. او در عین حال از مغازه‌دارانی که در تظاهرات اخیر مشارکت داشتند انتقاد کرد و افزود تاثیرگذاری آنها در امور سیاسی نسبت به زمانی که به سرنگونی شاه و انقلاب اسلامی کمک کردند، کاهش یافته چرا که با روند مدرنیزه هم‌سو نبوده‌اند: «اکنون شمار زیادی مراکز خرید، فروشگاه و مراکز تجاری و مالی داریم که حرف آخر را در مسائل اقتصادی در کشور می‌زنند.»
از نظر سارا وخشوری، رئیس یک شرکت مشاوره در زمینه انرژی در آمریکا، سوء‌مدیریت و بازگشت تحریم‌های آمریکا عاملان اصلی در مشکل ارزی کشور بوده‌اند: «بازار داخلی می‌داند که خیلی زود دسترسی به ارز خارجی به طرز قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. دسترسی ایران به نظام بانک‌داری بین‌المللی نیز به‌شدت محدود شده است.»
بازگشت به میز مذاکرات؟
در عین حال، لیلاز معتقد است شاید سقوط ارزش ارز ایران بیش از زیرساخت‌های اقتصادی نتیجه شرایط سیاسی و روانی عموم مردم باشد. در حال حاضر صادرات ایران سیری صعودی دارد و در سه ماهه اول سال جاری شمسی در قیاس با مدت زمان مشابه در سال گذشته 21 درصد افزایش داشته است. این به معنای درآمدی برابر با 11 میلیارد دلار است. اما این شرایط خیلی زود و در نتیجه تحریم‌های آمریکا که انتظار می‌رود در ماه‌های آگوست و نوامبر اجرایی شوند، تغییر خواهد کرد.
پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافقنامه هسته‌ای سال 2015 خبر داد، واشنگتن همچنین هشدار داده است که کشورهایی که به تجارت با ایران ادامه دهند نیز تحریم خواهند شد. دولت ترامپ همچنین بسیاری از کشورها را به خودداری از خرید نفت ایران ترغیب کرده است.
وخشوری در این باره گفت که بازگشت ایران به میز مذاکره را چندان غیرمحتمل نمی‌داند: «رهبر معظم ایران هر گونه مذاکره مستقیم با رئیس‌جمهوری ترامپ را رد کرده است. اما اگر آنها ببینند که همه جهان علیه آنها شده‌اند و حتی متحدان تجاری‌شان همچون روسیه و شاید چین به اتحاد علیه ایران پیوسته‌اند، شاید این شرایط تغییر کند.»
منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 34
نظر شما :