دیدگاه های متفاوت نسبت به 'بسته دربسته' اروپایی

رونمایی از بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا برای تامین منافع حاصل از برجام برای ایران اگرچه هنوز صورت نگرفته اما از هم اکنون برخی کارشناسان با شک و تردید به آن می نگرند و برخی نسبت به آن خوشبین هستند.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، تا آغاز از سرگیری نخستین دور تحریم های آمریکا علیه ایران یعنی 13 مردادماه زمان زیادی باقی نمانده است و قبل از وقوع این رخداد، انتظار می رود تروئیکای اروپا از بسته پیشنهادی خود که در بردارنده منافع تهران باشد، رونمایی کند.
در همین ارتباط به تازگی «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در گفت وگو با تارنمای «یورونیوز» تاکید کرد: اروپا نباید تنها به اظهار نظر و صدور بیانیه اکتفا کند؛ ما نیاز داریم که راهکارهایی عملی به خصوص در زمینه مراودات بانکی، سرمایه‌گذاری، انرژی، حمل و نقل و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط از سوی آنها دریافت کنیم.
برخی گزارش ها از گام های عملی و عینی رهبران بروکسل برای نجات برجام حکایت می کنند. در همین ارتباط روزنامه «وال استریت ژورنال» به نقل از چند مقام اروپایی نوشت که آلمان، فرانسه و انگلیس به دنبال فعال کردن حساب‌هایی برای بانک مرکزی ایران و ارتباط آنها با بانک‌های مرکزی کشورهای اروپایی هستند.
«پدرام سلطانی» نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران در چهلمین جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز گفته است اتحادیه اروپا برای گسترش این همکاری‌ها بین شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی و اروپایی 80 میلیارد دلار در نظر گرفته تا براین اساس یک تشکل اقتصادی در اروپا مسئولیت را برعهده بگیرد و اتاق بازرگانی ایران زمینه ساز همکاری مشترک میان بنگاه‌های کوچک و متوسط هر دو طرف خواهد شد.
اما فرسایشی شدن فرایند پیشنهاد بسته اروپایی، بستر را برای شکل گیری نظرات گوناگونی در این باره هموار کرده است که در این میان دو نگرش خوشبینانه و بدبینانه از آن جمله اند.
در پیوند با نگرش نوع نخست، «حسن هانی ‌زاده» کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است: اعضای اتحادیه اروپا سیاست شفافی در برجام اتخاذ نکرده و فقط به صورت رسانه‌ ای و انشائی اعلام کرده‌اند که از توافق‌نامه برجام پشتیبانی خواهند کرد اما در عمل هیچ‌گاه گام مثبتی در راستای همکاری جدی اقتصادی و بانکی و سیاسی با ایران نداشتند و اتحادیه اروپا ثابت کرد که تابع اراده آمریکاست.
به باور هانی‌زاده، اتحادیه اروپا یک سری اختلافات اساسی با آمریکا در خصوص تعرفه‌ های جدید مالیاتی دارد اما اتحادیه اروپا هیچ‌گاه نخواسته یک موضع و سیاست مستقلی نسبت به آمریکا دنبال کند. بنابراین بسته پیشنهادی اخیر 1+4 در واقع یک بسته کاملاً مبهم و غیرقابل قبول است و ایران نمی‌تواند نسبت به این بسته پیشنهادی اروپا قانع باشد.
«علی بیگدلی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی نیز بر این عقیده است که اروپا اگر چه به دنبال حفظ و تداوم برجام است اما به نظر نمی رسد که توان برآورده کردن انتظارات ایران را داشته باشد. چرا که بر اساس طرح مارشال، آمریکا 28 درصد صنایع سنگین اروپا را در این سال ها در اختیار گرفته است. 
«حسن بهشتی پور» کارشناس مسائل بین الملل هم نگاه مشابهی به بسته پیشنهادی اروپا دارد و در این ارتباط اظهار می کند: قرائن و شواهد حاکی از آن است که اروپایی‌ها به دنبال راهکار‌های لازم هستند، ولی توان آن‌ها محدود است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ اروپایی با آمریکا کار می‌ کنند و تحت تسلط آن هستند و از ترس تحریم‌های متقابل آمریکا فعلا وارد همکاری با ایران نمی‌شوند. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها به دنبال یافتن راهکاری هستند که مناسبات خود را با ایران حفظ کنند. چون این مسئله هم به نظر اقتصادی و هم امنیتی به نفع آنهاست. وضع موجود نشان می‌دهد اتحادیه اروپا به واقع برجام را می‌خواهد، اما توان اجرای آن را ندارد.
در مقابل دیدگاه نخست، رویکرد خوشبینانه ای وجود دارد که اروپا را مستقل از سیاست های زیاده خواهانه آمریکا به تصویر می کشد و تاکید دارد که رهبران اروپا از اراده و توان لازم برای نجات برجام برخوردارند. 
«رضا نصری» کارشناس مسائل بین المللی معتقد است عملیاتی کردن راهکارها مستلزم ایجاد بسترهای حقوقی، نهادسازی و ایجاد سازوکارهای جدیدی است که از یک سو تاثیر تحریم های امریکا را خنثی کند و از سوی دیگر از گزند اقدامات بعدی واشنگتن در امان باشد. 
وی در این باره تاکید کرد: شخصاً به توانایی های اروپا در نهادسازی و ایجاد ساختار و ساز و کارهای جدید برای پیشبرد یک پروژه مشترک باور دارم. فراموش نکنیم که اتحادیه اروپا موفق شده طی چند دهه 28 کشور را- یعنی 28 نظام مستقل سیاسی، حقوقی، مالی، بانکی، قانونگذاری، گمرکی و امنیتی- را در هم ادغام کند و از مجموع کشورهایی که گاه با هم اختلافات شدید تاریخی و ایدئولوژیک داشتند، یک «شبهه دولت» هماهنگ، منسجم و پیچیده، با یک قانون اساسی به وجود بیاورد.
نصری با بیان اینکه واکنش ایران نمی تواند تک مولفه ای و تک بُعدی باشد، تصریح کرد: لازم است هر تصمیم ایران در واکنش به بسته پیشنهادی اروپا جمیع منافع اقتصادی، سیاسی، استراتژیک و امنیتی کشور را در نظر داشته باشد. ایران اهرم های فشار زیادی در دست دارد که می تواند به کمک آنها طرف مقابل (امریکا) را دچار بحران کند یا احیاناً وادار به عقب نشینی سازد.