کشورهای منطقه باید مثل اروپا به جای رقابت همکاری کنند

دیپلماسی ایرانی: غلام حسین دهقانی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در سومین کنفرانس امنیتی تهران، با موضوع «صلح و ثبات در غرب آسیا؛ یک منطقه، یک سرنوشت» گفت: «اقداماتی که برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای در راستای تامین امنیت و منافع‌شان برای خود تعریف می‌کنند از جمله عواملی است که ما به عنوان یک عامل امنیت زدا و مانع نظم درون‌زا و بادوام در منطقه تعریف می‌کنیم. چالش بسیار جدی و عمیقی وجود دارد و آن اینکه چطور می‌شود این قدرت‌های نامتوازن را با هم جمع کرد، یعنی از یک سو بتوانید تاثیرگذاری منفی کشورهای فرامنطقه ای بر نظم منطقه‌ای را کاهش دهید و از سوی دیگر نقش خودتان را ارتقا دهید.»

وی در ادامه افزود: «مشکل دیگری که ۷۰ سال است منطقه با آن مواجه است اشغال فلسطین است که یک بحران جدی به منطقه ما تحمیل کرده و از عوامل بحران‌زا، امنیت‌زدا و مشکل‌ساز در منطقه بوده و همیشه به عنوان مسئله جدی امنیتی در غرب آسیا مطرح بوده است. در کنار بحث اشغال گری، وجود سلاح‌های خطرناک کشتار جمعی در رژیم صهیونیستی از عوامل دیگری است که این هم مضاف بر علت شده و از عوامل کاهش‌دهنده امنیت محسوب می‌شود. منافع رژیم صهیونیستی عموما در بیرون از منطقه تعریف می‌شود نه در امنیت و ثبات منطقه. در منطقه غرب آسیا یکی از سه کشوری که خارج از NPT هستند رژیم صهیونیستی است که هیچ گونه نظارتی را نپذیرفته و نمی‌پذیرد و انواع سلاح‌های میکروبی و شیمیایی را دارد و در هیچ کدام از کنوانسیون‌ها هم عضو نشده است. در کنار بحث اشغال گری این موضوع به عنوان یک ریسک برای ایجاد نظم محسوب می‌شود.»

دهقانی مشکل دیگر را منطقه استفاده ابزاری از تروریسم و افراط‌گرایی دانست و گفت: «در چند سال گذشته منطقه ما به طور جدی با استفاده ابزاری از تروریست‌ها توسط کشورهای منطقه و فرامنطقه ای مواجه بوده که مظهر آن داعش و گروه‌های دیگری است که در منطقه حضور دارند. مستندات زیادی وجود دارد که چگونه به این گروه‌ها کمک شده و الآن هم چگونه تلاش می‌شود که آنها حفظ شوند تا منافع نامشروع آن قدرت‌ها را تامین کنند.»

معاون وزیر امور خارجه، تجزیه کشورها و اعمال فشار به دولت مرکزی در کشورهای مختلف منطقه را از اهداف استفاده از این گروه‌ها عنوان کرد و گفت: «این اقدامات در سوریه خنثی شد و ما امروز در ایران با تلاش‌های زیادی از سوی این قدرت‌ها مواجه هستیم.»

وی سپس به مسابقه تسلیحاتی و خریدهای هنگفت تسلیحاتی برخی کشورهای منطقه اشاره کرد و آن را از دیگر مسائل منطقه دانست و گفت:«کشورهای منطقه از نظر خود تعریفی برای امنیت دارند و با هدف خرید امنیت بسیاری از کشورهای منطقه به خصوص منطقه خلیج فارس با کشورهای فرامنطقه ای به‌ویژه با آمریکا قراردادهای امنیتی امضا کردند و نگاهشان به بیرون است. انباشت سلاح در منطقه از عواملی است که مخل امنیت است و می‌تواند مانع از ثبات و امنیت در منطقه و ایجاد یک نظم جدید شود. همه این عوامل کمک می‌کند تا شرایط و زیست بومی فراهم شود تا نتوان به راحتی به طرف ایجاد نظم درون‌زا و با دوام حرکت کرد.»

وی با بیان اینکه تسلط بر این مسائل دشوار است و نمی توان به راحتی درباره آنها نظر داد و راهکار و پیشنهاد ساده ارائه داد، گفت: «البته که به صورت تئوریک مطالبی را کنار هم مطرح می‌کنیم ولی واقعا دشوار است و امیدواریم در کنفرانس امنیتی تلاش کنیم تا به راهبردها و راهکارهای عملیاتی برسیم. آنچه آقای ظریف و آقای رئیس جمهور هم در سخنرانی‌های خود بارها مطرح کرده‌اند این است که ما باید رویکرد بازی با حاصل جمع صفر را در منطقه تغییر دهیم و کشورها در منافع شریک شوند و برای دیگران هم سهمی قائل شوند. اینکه چگونه می‌توان کشورهایی که به هم اعتماد ندارند و مرتب بی‌اعتمادی از بیرون به آنها تزریق می‌شود و برای همین قراردادهایی با کشورهای دیگر منعقد می‌کنند، خود مساله ای است که نیاز به کار و بررسی دقیق دارد. در واقع باید ببینیم چطور می‌شود این ذهنیت را در آنها تغییر داد و اعتماد ایجاد کرد که دور هم بنشینند و شبکه امنیت ایجاد کنند. کشورهای منطقه باید این را بپذیرند که ما به جای اینکه با هم رقابت و مناظره کنیم، باید با هم کار کنیم، چیزی که در چند دهه گذشته در اروپا به این جمع‌بندی رسیدند.»

غلام حسین دهقانی در ادامه افزود: «جبر جغرافیایی به ما دیکته می‌کند که باید با یکدیگر همزیستی داشته باشیم، در سال های گذشته علی رغم سیاست های بسیار خصمانه عربستان علیه ایران همیشه مسئولان ما گفتند که آماده هستیم درباره دست یابی به نظم منطقه‌ای با هم گفتگو داشته باشیم. ایده امنیت شبکه ای که از سوی وزیر امور خارجه کشورمان مطرح شده است. کشورهای منطقه به هر حال با هم کار می کنند و مبنای همکاری آنها هم باید اصول منشور ملل متحد مانند برابری دولت‌ها و اصل عدم توسل به زور باشد. روابط ظریفی میان کشورهای منطقه وجود دارد. عمده ترین عامل بازدارنده در تحقق چنین چیزی، دخالت عوامل خارجی و باقی ماندن مشکل اشغال فلسطین است. تا زمانی که این دو مساله به صورت قوی در منطقه ما تاثیرگذار هستند شکستن این بن بست و ورود به صحنه همکاری‌ها دشوار است. بحث ما در مجمع گفتگوی منطقه ای این بود که از یک منطقه کوچک شروع و به منطقه بزرگتر می رویم، دستیابی به این هدف نیازمند ایجاد فضای اعتماد است. کشورها یا باید احساس نیاز کنند که منافعی برای همکاری دارند و یا احساس اجبار کنند. در منطقه ما احساس اجبار به خصوص با حضور قدرت‌های خارجی و قراردادهایی که برای حفظ امنیت بسته شده بسیار دشوار است. البته احساس اجبار به این مفهوم نیست که احساس زور باشد، احساسی است که ما نیاز داریم و باید این کار انجام شود.»

وی با تاکید بر لزوم افزایش وابستگی متقابل در منطقه، گفت: «در سال های گذشته در وابستگی افغانستان، عراق و تاحدودی آسیای میانه ارتباطات برقرار شده، ولی این باید افزایش پیدا کند. کاهش دخالت خارجی و افزایش اعتماد و وابستگی متقابل می‌تواند به ایجاد یک نظم جدید کمک کند و ایران هم می تواند در آن نظم جدید نقش بهتری نسبت به گذشته داشته باشد. به طور طبیعی نقش ایران در حال افزایش است و این چیزی است که حساسیت و عکس العمل دیگران را برانگیخته است.»

غلامحسین دهقانی سپس در جمع خبرنگاران حاضر شد و به سوالات آنها پاسخ داد. وی گفت در پاسخ به سوالی درباره تلاش کنگره آمریکا برای مقصر جلوه دادن ایران در حادثه انفجار مقر تفنگداران آمریکایی در بیروت و توقیف دارایی های ایران به این اتهام، گفت: «آمریکایی ها طی چند دهه گذشته به ویژه یک دهه اخیر نشان دادند که به هیچ گونه مقررات بین المللی و تعهدات دوجانبه ای که با دیگر کشورها دارند پایبند نیستند. دولت جدید هم همه اصول و مقررات بین المللی را زیر پا گذاشته و اتهام زنی به ایران را تشدید کرده است. گذراندن این قوانین از جایگاه بین المللی هیچ وجهه ای ندارد و قانونی نیست که آمریکا بتواند به آن استناد کرده و اموال ایران را توقیف کند. هم مرکز حقوقی ریاست جمهوری و هم نهادهای دیگری که به شکلی درگیر هستند از هر ابزاری که ممکن باشد و بتواند مانع دستبرد به اموال ایران شود استفاده کرده و خواهیم کرد. ما این موضوع را در سراسر دنیا پیگیری می کنیم. در کیس هایی که ممکن بود بتوانیم به دادگاه مشخصی استناد کنیم و به آن دادگاه مراجعه کنیم، مراجعه شد که دو کیس بود یکی مصادره اموال و دیگری بحث خروج آمریکا از برجام که برای خروج قرار موقت صادر شد و برای دیگری هم تلاش ها ادامه دارد. امریکایی ها به هر ربط یا بستی متوسل می شوند تا بتوانند علیه ایران اقدام کنند اما این که در عمل چقدر بتوانند این کار را انجام دهند، مبهم است. بسیاری از آرایی که صادر می کنند در عین حال که مبنایی ندارد راهی هم برای پیشبرد آن ندارند و نمی توانند اموال را مصادره کنند. مصادره اموال نیازمند همکاری کشورهای مختلف است و پیچیدگی‌هایی دارد. در کل این اتهامات هیچ مبنایی ندارد و از تصمیمی داخلی است.» 

دهقانی درباره رفتارهایی که با برخی از اتباع ایران در برخی از کشورها می شود گفت: این موضوعات بیشتر در حوزه کنسولی و ایرانیان است اما ما با کشورهایی که این اقدامات را انجام می دهند از جمله گرجستان به صورت دوجانبه در تماس هستیم هم با دولت و هم احضار سفیر و اعتراض به آنها را در دستور کار داریم. اگر امکان تشکیل پرونده در آنجا و شاکی خصوصی وجود داشته باشد ما گرفتن وکیل و اقداماتی از این دست را انجام می دهیم. همیشه برای طرح هر ادعای حقوقی باید مستندات کافی وجود داشته باشد، در پیشبرد هر شکایتی این مستندات مهم است.»

دهقانی درباره ساز و کار حقوقی SPV هم گفت این موضوع هنوز نهایی نشده است.