قمار ترامپ روی صادرات نفت ایران جواب نمی دهد

نویسنده: دیوید مورت لاک

دیپلماسی ایرانی: 22 آوریل مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد که دولت ترامپ هیچ یک از معافیت ها از تحریم ها برای مشتریان محصولات نفتی ایران را تمدید نمی کند. تصمیم آشکار دولت ترامپ برای وادار کردن مشتریان نفت ایران برای به صفر رساندن خریدشان احتمالا عواقب قابل توجهی در تاثیرگذاری تحریم ها بر ایران و بازار خواهد داشت که می تواند برای هر دو طرف بار منفی داشته باشد.

به عنوان یکی دیگر از اقدامات ایالات متحده در راستای خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای ایران موسوم به برجام در ماه مه سال 2018، اظهارات پومپئو به این معنی است که واشنگتن به دنبال تشدید تحریم ها علیه تهران ورای تحریم های پیش از برجام است. هنوز معلوم نیست که دولت ترامپ به برخی کشورها برای کاهش تدریجی خرید نفت خام از ایران زمان بیشتری خواهد داد یا خیر؛ اگرچه این احتمال وجود دارد که دولت ترامپ توانایی خود را برای تحمیل تحریم ها و حذف ناگهانی بیش از یک میلیون بشکه نفت خام از بازار بیش از اندازه دست بالا گرفته باشد.

تحریم های کنونی در قانون تدوین شده در پایان سال 2011 و در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما ریشه دارد؛ ایالات متحده از آن زمان در حال توسعه «تحریم های ثانویه» بوده که به معنای تهدید تحریم علیه شرکت های کشورهای ثالث در معامله با ایران به ویژه در بخش نفت است. قانون مجوز دفاع ملی 2012 که در سال 2011 تصویب شد، یک استثنای کلیدی را شامل می شد که معافیت از تحریم ها در صورت کاهش قابل توجه سطح خرید بود. دولت ترامپ و کنگره همان حالت استثنا را هم هدف تحریم های متعدد از جمله تهدید به تحریم علیه آنهایی که با ایران برای خرید محصولات نفتی معامله می کنند، قرار دادند. در دوران اوباما، هر کسی که در برابر تهدید به تحریم در صورت معاملات اقتصادی با ایران سر خم می کرد، می توانست از تحریم های شدید الحن مرتبط با خرید نفت از ایران مستثنی (معاف) شود. دولت ترامپ نیز به مدت 180 روز 8 کشور چین، یونان، ژاپن، هند، ایتالیا، کره جنوبی، ترکیه به علاوه تایوان را از تحریم ها معاف کرد. این بدان معنا بود که این کشورها بدون مواجهه با تهدید تحریم ها می توانستند به خرید نفت از ایران ادامه دهند. این همچنین بدان معنا بود که محموله های نفتی خریداری شده در این روند از حمایت بیمه کنندگان، خدمات ارسالی، کارگزاری و دیگر موارد برخوردار می شود. در نتیجه، طبق برآوردهای وزارت امور خارجه ایالات متحده، روزانه حدود 1 میلیون بشکه نفت ایران وارد بازار جهانی شده است. این دور از معافیت ها 2 ماه مه به پایان می رسد.

پومپئو به وضوح اعلام کرد که دولت ترامپ قصد تجدید معافیت ها را ندارد. با این وجود، برخی پیش بینی کرده اند که ایران از ماه فوریه 1.25 میلیون بشکه در روز صادر کرده است. حذف این میزان نفت خام از بازار تا 2 ماه مه می تواند به شدت بر بازار جهانی و قیمت نفت خام تاثیر بگذارد. در حقیقت، همان روزی که پومپئو از عدم تمدید معافیت از تحریم ها خبر داد، قیمت نفت خام 3 درصد افزایش یافت و ظاهرا بیانیه کاخ سفید در بعد از ظهر آن روز که بر همکاری با عربستان سعودی و امارات متحده عربی تمرکز داشت، برای آرام کردن بازارهای جهانی صادر شد.

با این حال به نظر می رسد که پومپئو و گروه او قصد عقب نشینی از شرط بندی خود را ندارند. پومپئو به وضوح اعلام کرد که هیچ معافیتی اعطا نخواهد شد. با این حال، اعلام هم نکرد که از سوم ماه مه تحریم های جدیدی بر واردات محصولات نفتی ایران اعمال می شود.  این فاصله گذاری در اظهارات بعدی برایان هوک نماینده ویژه برای ایران بیشتر مشخص شد. هوک در کنفرانس خبری بعد از اظهارات پومپئو از پاسخ به سوالات درباره تحریم واردات نفتی به ویژه در ارتباط با قراردادهایی که پیشتر امضا شده، خودداری و تاکید کرد که پومپئو پیشتر پاسخ این سوال را داده است!

به نظر می رسد وزارت امور خارجه سعی دارد پیش از پاسخ به سوالات اینچنینی و برای رسیدن به توافق با وارد کنندگان نفت ایران، برای خود وقت بخرد. این انعطاف پذیری احتمالا در برخورد با واردکنندگان کلیدی مانند چین، هند و ترکیه ضروری است. دولت می تواند به آنها اعلام کند که اگر یک بازه زمانی منطقی برای به صفر رساندن واردات از ایران در نظر بگیرند، با تحریم مواجه نخواهند شد.

به هر حال، هر گونه درک مشترکی بین دولت ها در صورتی که همه طرفین درگیر از جمله پالایشگاه ها، کشتی های باری، بیمه کنندگان، کارگزاران، تامین کنندگان مالی و بانکدارها که با تهدید تحریم ها مواجه هستند از آن آگاهی نداشته باشند، بی فایده خواهد بود و دولت ترامپ می توانند به قربانی موفقیت خود تبدیل شود: شرکت ها که از مخاطره تحریم های ثانویه به وحشت افتاده اند، از مشارکت در معاملات خودداری می کنند. بدین ترتیب، یک توافق بی سر و صدا بین دولت ها نتیجه ای در بر نخواهد داشت.

حتی در بهترین حالت هم دولت ترامپ با یک سری گزینه دشوار مواجه خواهد شد. اگر ایالات متحده بتواند در ترغیب مشتریان نفتی ایران به خودداری از خرید از این کشور موفق عمل کند و در عین حال بازار را نیز با ثبات نگه دارد، باز هم بخشی از نفت خام ایران وارد بازار سیاه خواهد شد. در آن زمان دولت با گزینه دشواری مواجه می شود، چرا که مجبور است بین اعمال تحریم های ثانویه بر شرکت های کشورهای متحد یا قدرت های جهانی همچون امارات و چین یا یافتن راه حل دیگری برای اجرا نکردن تحریم ها، یکی را انتخاب کند. نتیجه هر چه که باشد، دولت ترامپ مسیر سختی پیش رو دارد و احتمالا انعطاف یا گزینه های لازم برای رسیدگی به شرایطی که تصور می کرده کاملا تحت کنترل است را نخواهد داشت.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34