تهران بمب اتم نمی خواهد، دنبال اجرای برجام است

نویسنده: رینارد جاکوبسن

دیپلماسی ایرانی: گزارش سه ماهه آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران که سوم ماه مارس منتشر شد، از افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده این کشور در قیاس با آخرین گزارش منتشر شده در ماه نوامبر حکایت داشت. به گزارش «جینز دیفنس ویکلی»، ذخایر اورانیوم غنی سازی شده ایران از 372.3 کیلوگرم در ماه نوامبر، در ماه فوریه به 1020.9 کیلوگرم افزایش یافته است. این افزایش 648.6 کیلوگرمی در ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نگرانی های بین المللی را در پی داشته چرا که نقض شدید محدودیت ۳۰۰ کیلوگرمی ذخایر طبق برجام، به شمار می رود. با این حال، «جینز دیفنس ویکلی» در ادامه گزارش خود آورده در دیگر پارامترهای برنامه هسته ای ایران تغییر عمده ای رخ نداده و سطح غنی سازی همچنان 4.5 درصد است. محدودیت تعیین شده در برجام برای غنی سازی، 3.67 درصد بود.

برجام برنامه بلندمدت ایران در چارچوب محدودیت های توافق هسته ای را نیز شامل می شود و نقش راه لغو کامل تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و همچنین تحریم های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته ای ایران را در بر می گیرد و امکان اقدام ایران برای افزایش دسترسی بین المللی در حوزه های تجارت، فناوری، مالی و انرژی را فراهم می آورد.

نیویورک تایمز در این باره مینویسد: «ایران سوخت کافی برای یک بمب را دارد. اما شواهد موجود نشان می‌ دهد که اقدامات اخیر ایران قدم های محاسبه شده برای تحت فشار گذاشتن دولت ترامپ و اروپا هستند و نه تلاشی برای دستیابی به بمب هسته ای.» در ادامه این گزارش آمده است: «اگرچه از زمان خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ این اولین مرتبه است که به نظر می‌ رسد تهران اورانیوم غنی شده کافی برای ایجاد یک سلاح هسته‌ ای را دارد، اما ساخت یک کلاهک هسته‌ ای و توانایی پرتاب آن به مسیرهای دور دستکم چندین ماه یا چندین سال طول می کشد.»

نیویورک تایمز قطعا حامی نظام جمهوری اسلامی نیست، اما با این گزارش تا اندازه زیادی از شدت انتقادهای مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، کاسته است. پومپئو ۵ مارس در یک بیانیه خبری خطاب به رافائل گروسی، دبیرکل جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: «این مسئله نگرانی های جدی کنونی را درباره اینکه جمهوری اسلامی فعالیت ها و مواد هسته ای خود را پنهان می کند، تشدید خواهد کرد.» پمپئو یادآور شد که ایران یکی از امضاکنندگان معاهده منع گسترش تسلیحاتی است و طبق این معاهده، ایران باید درباره مواد هسته‌ای خود به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش دهد و امکان دسترسی بازرسان آژانس را به سایت‌ های مربوطه فراهم کند. او افزود: «خودداری ایران از امیدوار کردن در گزارش درباره مواد هسته ای نقض آشکار ان‌ پی‌ تی خواهد بود. ایران باید بلافاصله با آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی در این زمینه همکاری کند. در غیر این صورت، ان‌ پی‌ تی حتی به اندازه کاغذی که روی آن نوشته شده هم ارزش ندارد.» پومپئو در ادامه گفت: «گزارش آژانس به ویژه از این نظر  مشکل ساز است که ما میدانیم ایران همچنان درباره برنامه تسلیحات هسته‌ای گذشته خود دروغ میگوید و سابقه اطلاعاتی درباره تلاشها برای دستیابی به سلاح هسته ای را در زمان حصول برجام پنهان کرده است. با توجه به برنامه تسلیحاتی پنهانی ایران، هرگونه مواد هسته‌ای یا فعالیتی در این زمینه که اعلام نشده باقی بماند، باید کاملا جدی گرفته شود.»

گروسی، دیپلمات آرژانتینی که بیشتر زندگی خود را صرف کار روی مسائل هسته‌ ای کرده، می گوید ضروری است که ایران هر چه سریعتر به طور کامل با آژانس همکاری کند و به سوالات مربوطه پاسخ دهد. ایران  اما دور جدید سوالات آژانس را رد کرده است چون خود را ملزم به انجام چنین کاری نمی داند.

یوکیا آمانو، دیپلمات محترم ژاپنی و رئیس پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی که در ژوئیه سال ۲۰۰۹ درگذشت، در چهارم ماه مارس سال گذشته از اجرای کامل تعهدات برجامی توسط ایران خبر داده و این کشور را به ادامه پایبندی به توافق فراخوانده بود. گزارش ماه مارس آژانس نیز که یک روز بعد از اظهارات آمانو منتشر شد، از تعهد کامل ایران به توافق هسته ای حکایت داشت و همچنین در این گزارش آمده بود که آژانس به همه سایت های لازم در ایران دسترسی دارد. آمانو همچنین از اهمیت استقلال آژانس در ارزیابی فعالیت‌ های هسته‌ ای ایران دفاع می کرد و می گفت هر گونه تلاشی برای مداخله در مدیریت آژانس یا تحت فشار گذاشتن آن برای اعتبارسنجی هسته ای عواقب بدی خواهد داشت و به اعتبار خود آژانس لطمه می زند. گرچه آمانو هیچ اشاره مستقیمی به عامل این فشارها نکرد، اما مقامات اسرائیل بارها از آژانس بازدید از سایت های اعلام نشده در ایران را خواستار شده بودند.»

در کل، نیویورک تایمز برای این مسئله تاکید دارد که یافته ها و درخواست برای بازرسی های جامع تر، می تواند بن بست بین واشنگتن و تهران را به سطح جدیدی برساند. تا اینجای کار، تصمیم رئیس جمهوری ترامپ به عقب نشینی از برجام که آن را «توافقی وحشتناک» می خواند، نتیجه عکس داده و عواقب بدی داشته است. ایران از تعهد کامل به برجام در محدودسازی فعالیت‌ های غنی‌سازی اکنون در مسیر افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده گام بر می دارد. این حقیقت که سران ایران به آژانس اجازه می‌دهند از نقض توافق هسته ای گزارش ثبت کنند، نشان دهنده این است که صرفا قصد دارند به کمپین اعمال فشار ترامپ با نوعی فشار متقابل پاسخ دهند.

گروسی اخیرا در یک مصاحبه در واشنگتن گفته است: «کل شرایط یک تناقض بزرگ است. ما اکنون فقط عقبنشینی تدریجی ایران از تعهداتش به توافقی را ثبت می کنیم  که قرار بود اعتبار آن را بررسی کنیم.»

کارشناسان معتقدند که شواهد نشان می دهند که اقدامات ایران دست کم تا اینجای کار، تلاشی حساب شده برای تحت فشار گذاشتن دولت های اروپایی و دولت ترامپ است و ایران هنوز برای ساخت بمب اتم قصدی ندارد.

منبع: یوراشیا ریویو / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34