برنامه های آذربایجان برای انتقال گاز به اروپا

ایران تنها نظاره گر تشکیل یک هاب تازه منطقه ای است؟!

۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۱۵:۰۰ کد : ۱۹۹۸۶۰۷ اقتصاد و انرژی انتخاب سردبیر
هادی غلام نیا در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: اتصال به بازار گاز اروپا، پروژه‎ای است که در ایران نیز  در دولت‎های مختلف پیگیری شده است، اما هیچ کدام از آنها نتوانستند به این هدف دست یابند. نکته آزار دهنده اینجاست که حجم صادرات گاز آذربایجان به اروپا با میزان تولید گاز در ایران به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست. بر اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران (NIGC) تولید گاز در کشور به روزانه یک میلیارد متر مکعب رسیده است که بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب در شبکه خاگی به مصرف می‎رسد. صادرات گاز ایران نیز کمتر از ۶۰ میلیون متر مکعب در روز است به طوری که ترکیه، عراق، ارمنستان و نخجوان تنها دریافت کنندگان گاز ایران به شمار می‎آیند. پروژه صادرات گاز به پاکستان، هند، عمان و امارات (شارجه) نیز همانند پروژه انتقال گاز به اروپا همچنان روی کاغذ باقی مانده است. 
ایران تنها نظاره گر تشکیل یک هاب تازه منطقه ای است؟!

نویسنده: هادی غلام نیا، کارشناس اقتصاد سیاسی بین الملل

دیپلماسی ایرانی: ایده انتقال گاز  آذربایجان به اروپا از مسیر ترکیه برای نخستن بار در  17 نوامبر سال 2011 در خلال سومین مجمع اقتصادی و انرژی دریای سیاه در استانبول مطرح شد. در آن جلسه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و الهام علی‎اف، رئیس جمهوری آذربایجان دو رویای دست‎یافتنی در سر داشتند. ترکیه به دنبال تبدیل شدن به هاب انتقال انرژی منطقه به سمت اروپا بود و آذربایجان نیز دستیابی به بازار مصرف گاز 500 میلیارد مترمکعبی اروپا را در سر می‌پروراند. به همین دلیل، با نقش آفرینی تاریخی ترکیه، دو خط لوله تاناپ (ترانس آناتولی) و تاپ (ترانس آدریاتیک) به یکدیگر متصل شدند تا گاز استحصال شده از میدان شاه دنیز آذربایجان در دریای خزر را به یونان، بلغارستان و ایتالیا منتقل کند. شایان ذکر است که شرکت ملی نفت ایران مالک 10 درصد سهام پروژه میدان گازی شاه دنیز است. 

آذربایجان با همکاری سه شرکت بریتیش پترولیوم، سوکار (شرکت ملی نفت آذربایجان) و بوتاش (شرکت دولتی انرژی ترکیه) در مرحله نخست قرار است از خط 56 اینچی مذکور 16 میلیارد متر مکعب گاز به سمت ترکیه و اروپا ترانزیت کند و در مرحله دوم تا سال 2026 حجم آن به 23 میلیارد متر مکعب خواهد رسید. در صورت تکمیل پروژه انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان (خط ترانس کاسپین) حجم صادرات تا 60 میلیارد متر مکعب در سال نیز افزایش خواهد یافت.

با این تفاسیر، سوال اینجاست که ساختار این بازی بزرگ چه نتایجی را رقم خواهد زد و جایگاه کشورمان ایران در این بازی کجاست؟
 
روسیه امروز مهم‎ترین تامین کننده گاز اروپاست که سالانه یک سوم گاز مورد نیاز قاره سبز (در حدود 170 میلیارد متر مکعب) را تامین می‎کند. با تکمیل خط نورد استریم دو که به همراه کشور آلمان درحال اجرایی سازی است، حجم گاز صادراتی روسیه به کشورهای اتحادیه اروپا 225 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. دولت ترامپ با هدف مقابله با این وضعیت، تحریم‌های هدفمندی را علیه شرکت مجری این طرح یعنی گازپروم روسیه اعمال کرد که موجب توقف کار تکمیل آن شده است. در این شرایط، روسیه نخستین کشوری است که از اجرایی شدن این طرح به تکاپو خواهد افتاد.

از سوی دیگر، همانطور که اشاره شد، با اجرای فرایند لوله گذاری ترکمنستان در بستر دریای خزر و انتقال گاز به آذربایجان، جایگاه روسیه از این هم متزلزل‎تر خواهد شد. 

ترکیه در این میان در حال تکمیل جایگاه راهبردی خود به عنوان هاب ترانزیتی (کالا و انرژی) از آسیا به اروپاست که جایگاه حزب عدالت وتوسعه را در این کشور مستحکم‎تر خواهد کرد. اروپا به عنوان یک بازیگر واحد، از یک سو در پی کاهش میزان وابستگی انرژتیکی به روسیه و متنوع سازی تامین کنندگان انرژی خود است. با رشد تولیدات ال.ان.جی در ایالات متحده نیز این کشور از دیگر تامین کنندگان عمده بازار گاز اروپا خواهد بود.

درس‎هایی برای دیپلماسی انرژی ایران

اتصال به بازار گاز اروپا، پروژه‎ای است که در ایران نیز  در دولت‎های مختلف پیگیری شده است، اما هیچ کدام از آنها نتوانستند به این هدف دست یابند. نکته آزار دهنده اینجاست که حجم صادرات گاز آذربایجان به اروپا با میزان تولید گاز در ایران به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست. بر اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران (NIGC) تولید گاز در کشور به روزانه یک میلیارد متر مکعب رسیده است که بیش از 600 میلیون متر مکعب در شبکه خاگی به مصرف می‎رسد. صادرات گاز ایران نیز کمتر از 60 میلیون متر مکعب در روز است به طوری که ترکیه، عراق، ارمنستان و نخجوان تنها دریافت کنندگان گاز ایران به شمار می‎آیند. پروژه صادرات گاز به پاکستان، هند، عمان و امارات (شارجه) نیز همانند پروژه انتقال گاز به اروپا همچنان روی کاغذ باقی مانده است. 

همانطور که اشاره شد، آذربایجان با درگیرسازی کشورهایی همچون ترکیه، گرجستان، یونان و آلبانی به آرزوی دیرینه خود دست یافت، اما مجریان دیپلماسی انرژی در ایران همچنان به دنبال مشاجره تئوریک  بر سر نوع و مقصد صادرات انرژی کشور هستند. بی شک، مصرف بالای انرژی در شبکه خانگی، قیمت غیرقابل توجیه، فقدان وجود رگیولاتوری انرژی و عدم طراحی برنامه‎های همکاری استراتژیک با همسایگان در بخش انرژی از کلیدی‎ترین چالش‎های پیش روی ورود جدی ایران به بازار انرژی منطقه‎ای و جهانی است.

کلید واژه ها: گاز گاز ایران انتقال گاز ترکیه جمهوری آذربایجان آذربایجان اروپا اتحادیه اروپا انتقال گاز به اروپا


( ۱۱۰ )

نظر شما :

سهراب ۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۱۶:۵۳
نویسنده توقعات زیادی دارد هم از روسیه و غرب و هم از خود ما.
امیر ۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۱۸:۰۸
واقعیتها همیشه خوب نبوده است امان از قومگرایی و افکار پوسیده نژادی و زبانی عامل بیشتر مشکلات ایران بوده
خسرو ۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۱۹:۲۰
تصمیم گیری های اقتصادی و بخصوص تولیدات گاز در ایران ( دومین دارنده بزرگ منابع گاز دنیا هستیم ) در سایه بزرگی درامد نفت خام و بسنده کردن مسوولین دولتها ( سازندگی و اصلاحات و مهر و اعتدال ) به بخور و نمیر ، مانع برنامه ریزی اساسی استراتژیک دولت برای تنظیم روابط منطقه ای و جهانی کشور جهت صادرات گاز و رفاه ملت شده است ، صادرات گاز می تواند به پیشرفت شوک آور در یک دهه منجر شود اگر...
شیعه ۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۲۱:۴۷
امیر آقا در ایران قوم گرا کیه برخی از هموطنان پارس با نقاب ایرانی در حال محروم سازی بقیه ایرانیها از حقوق اولیه و خدادی خود مثل تحصیل به زبان مادریشان هستند. شما اگر ۹۰۰ سال قبل از میلاد به ایران مهاجرت کردید. لیکن ایرانیانی که ۷.۵۰۰ سال پیش از شما مثل ایلامیها _اربته_جیرفت_هوریها_لولوبیها_گوتتیها_ ماناها کجا رفتند. وچه شدند. فقط درست جواب بده خواهشا" اگر شما زبانتان را دوست دارید بقیه هم زبان فرهنگشان را دوست دارند همچنانکه کشورشان ایران را دوست دارند. تورک کورد لر عرب بلوچ مازنی گیلک همیشه ایرانی هستند ولی هیچ موقع فارس نخواهند شد.
مجید ۱۳ دی ۱۳۹۹ | ۲۳:۵۴
بسیار عالی و شیوا بیان کرده.
علی ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۰۹:۵۷
به نظر من دلیل ناکامی کشور ما به گفته ی نویسنده محترم ، مشاجره تئوریک بر سر نوع و مقصد صادرات انرژی کشور، نیست و مشکل نداشتن رابطه ای خیلی خوب با همسایگان و جهانیان است ، به این معنی که با هیچ کشورتاثیرگذار و قدرتمندی نتوانسته ایم رابطه ای بهتر ، مانند یک رابطه ی غیر معمولی و استراتزیک برقرارکنیم که در مواقع لازم با هم افزایی قدرت همدیگر مشکلات را کنار بزنیم و این اصلی ترین محل ضربه خوردن ماست . اگر به همین طریق نتوانیم با هیچ کشوری حتی در بین همسایگان این گونه روابط عمیق برقرار کنیم انزوای بیشتر در کمین نشسته است . جهت یادآوری حتی درعراق که از طرف مااین همه سرمایه گذاری انجام گرفته ، سفر نخست وزیرش به ترکیه و استقبال بی نظیر از او حکایت ازروزهای بد روابط با این کشور راداردکه رای ممتنع این کشور با موضوع ایران در ادامه ی همین مسئله است.
محمد ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۲:۳۶
تا زمانی که نتوانیم رابطه واقعی و مطلوبی با آمریکا بر قرار کنیم این مشکل انتقال گاز ویا هر تجارتی همچنان باقی می ماند
عدالت ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۳:۱۶
به نظر من ترکیه که علنی از داعش حمایت و در سوریه و عراق در برابر نیروهای ایران این داعشی ها جنگ میکند چرا ایران اقدام اساسی نمیکند.نیروهای داعش وقتی در سوریه بودند و چند گمرک مرزی در دست داعش بود آزادانه ترکیه با داعش تجارت میکرد و هیچ اقدام نظامی هم نبود
علی پارسا ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۳:۳۷
گاز مثل نفت نیست که بتوان آن را پالایش کرد و عناصر دیگه به عمل آورد ،ضماً تکنولوژی اروپا برای گاز جواب خواهد داد ،این بیش از چهل و دو ساله تنهاست مگه از پا افتاده ؟ کشوری مثل ترکیه اینهمه فرش قرمز برای دنیا پهن کرد چه چیزی براش حاصل شده، جزء بیکاری تورم ،بدهی خارجی و داخلی ،چقدر به داعش و آدمکشهای حرفه ای سرویس داد و ترانزیتشون کرد نفت سوریه و عراق رو غارت کرد از مهاجرین بدبخت باج گرفت و هزاران کثافتکاری دیگه ،چه چیزی براش حاصل شده ،برید مطالعه کنید ،روزی انسانها در دست خداست ،به امید روزی که همه در مرام سردار سلیمانی باشیم
محمد ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۳:۵۳
توو این اوضاع، همین حالا به فکر صادرات گاز افتادی؟ باشه به حسن می گم تا برات روی کاغذ بکشه.
موسی کریمزاده ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۴:۵۸
با سلام.این مسئله(عقب ماندن از پروژه های نفت وگاز)رهاورد دستگاه دیپلماسی در سالهای گذشته است که با عدم توجه به آذربایجان و حمایت از ارمنستان باعث شد که آذربایجان به فکر مسیر دیگر و همکاری باشرکتهای اروپایی باشد و این درحالی بود که مسیر ایران کوتاهتر وامن تر بود.
در جواب شیعه ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۱۵:۲۰
آقای شیعه حق مدنی و اولیه شما زبان مادری یعنی آموزش در خانه و بازار نه آموزش آکادمیک زبان ملی ایران فارسی و پیوند دهنده اقوام و زبانها و مشترکات است باید آکادمیک یاد گرفته شود کسی نخواسته شما یا سایر اقوام فارس شوید توهم توطه دارید ؟؟؟؟؟ نه زبان مادری مختص یک منطقه پایه اقتدار و ثبات ایران زبان فارسی مذهب شیعه و ملت ایران است آن حکومتهایی که نام بردید در همین فلات زندگی کردند (فلات ایران نه ضرورتا کشور ایران )در اثر بعضی تاثیرات(جنگ ،خشکسالی ،قحطی ،بیماری و..) جا به جا شدند یا هجرت کردن و تمدنهایی پدید آورده اند اما تاریخ مهاجران آسیای مرکزی روشن و مبرهن است و غیر قابل انکار
کریم ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۲۰:۱۴
ترکیه هم بقدرت اقتصادی خواهد رسید و هم بدلیل ارتباط زمینی به نخجوان و جمهوری ازر بایجان موقعیت سوق الجیشی بیشتر پیدا خواهد کرد و در اینده نه چندان دور از صادرات گازبه اروپا بعنوان اهرم فشاری برای پیشبرد اهداف بلند مدتش استفاده بمطلوب خواهد نمود
turk ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۲۲:۱۱
زمانی که فارسهای حاکم ایران دنبال افسانه گرایی و نژادپرستی بودن بقیه کشورهای همسایه دنبال توسعه و به فکر مردم خودشون بودن.....بجای اینکه برای یک بیت شعر فولکلور آزربایجانی اینقد خودتونو جر میدادید به فکر آینده و روابط دیپلماتیک بودین الان اینقد نمیسوختین......
ایرانی ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۲۲:۱۹
نگرانی بی معنی هست ایران بدنبال صادرات گاز و نفت زیاد نیست پتروشیمی براش اهمیت داره تازه اروپا قلمرو روسیه است طفلک اذربایجان کلا 16 میلیارد داره گاز میده در سال به اروپا حالا فرض کنید فقط مصرف داخلی ما روزی یک میلیارده و مصرف اروپا در سال نزدیک شاید بیشتر از هزار میلیارده حالا پیدا کنید پرتقال فروش را نوش جون جمهوری اذربایجان اصلا چرا باید باهش رقابت کنیم باید بزاریم راحت باشند اگر چه به سمت ترکان عثمانی رفتند اما خوب بازم ما قلبمون براشون میزنه ، نکته بعدی روسیه کاری به جمهوری ترکمنستان و اذربایجان برای صادرات نداره چون کوچیک هستند و مهم نیستند همین روسیه قراره صادراتش رو به 300 میلیارد برسونه در سال یعنی باکو تفلیس جیهان خیلیییی کوچیکه نمیگم مهم نیستا کوچیکه ، همین المان که میگیم مهمترین شریک ما تو اروپاست به نطرتون چرا ، معلومه گاز مایع میگیره از ایران ، اگه نگید اوناهم پان ایرانیست و پان اریایی هستند البته ، المانیا میدونن باید از کی بخرن نه اینکه مارو بیشتر دوست دارند یا چشم ابرومون مشکیه نه چون منابعمون بزرگه ، بازار ما به جای رقابت بی معنی با روسیه تو اروپا قطعا هند و چین هست ، هر چند من کلا با پتروشیمی و جلوگیری از خام فروشی موافقم ، به علی : مگران عراق نباش نامه اقای کاطمی هم دریافت شد بابت رای تجمع امروزشونم دریافت شد ، حب الحسین یجمعنا
ایرانی ۱۴ دی ۱۳۹۹ | ۲۲:۳۸
به شیعه : دوست جان اخه چرا همه چیز رو باهم قاطی میکنین ، اون اموزش زبان مادری هست نه اموزش به زبان مادری یعنی مثلا الان انگلیسی رو چطور درس میدن زبان مادری شما رو هم برای منطقتون درس بدن ، برادر یا خواهر من اخه چرا یه مقدار بررسی نمیکنین ، میشه مگه تو هر منطقه به یه زبون درس داد اونموقعه که میشه جنگل هر کی ساز خودش رو میزنه :-):-):-):-):- ، داشتن رسانه محلی به زبان مادری و مطبوعات به زبان مادری و امثالهم حتی داشتن مثلا کرسی زبان مادری شما در دانشگاه منطقتون قربونت ، اینا هم سخت نیست میشه انشا... البته رسانه هست مطبوعات رو نمیدونم دقیق ، هم وطن من قومگرا نباید باشیم وگرنه مملکتمون میپاشه از هم ( البته دور از جونش جانان عزیزم )