ایران بر خلاف دیگر همسایگان امنیت افغانستان را امنیت خود می داند

نویسنده: محمد حسینی، کارشناس مسائل افغانستان 

دیپلماسی ایرانی: تهران در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه (۱۶ و ۱۷ تیر)، میزبان اولین دور گفت‌وگوهای بین‌الافغانی با حضور نمایندگان دولت افغانستان، نمایندگان جمهوریت و هیات گروه طالبان بود. کارشناسان مسایل افغانستان، نشست تهران را نقطه عطفی پیرامون نقش و تأثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران در تحولات افغانستان محسوب می کنند. پیش از این، بارها شاهد سفرهای جداگانه هیأت‌های دولت افغانستان و طالبان به تهران یا سفر دیپلمات های ارشد کشورمان به کابل، دوحه و همچنین اسلام‌آباد برای کمک به روند صلح افغانستان بوده‌ایم، اما این نخستین‌بار است که تهران میزبان مذاکرات صلحی در این سطح است. البته پیش از این و در سال‌های گذشته هم طرح‌هایی در مورد برگزاری مذاکرات بین‌الافغانی در ایران مطرح بود، اما با فشار و کارشکنی آمریکایی ها محقق نشد.

جمهوری اسلامی ایران از زمان جهاد مردم افغانستان علیه نیروهای شوروی سابق در کنار مردم و مجاهدین این کشور بوده است. تهران حتی در شرایط سخت جنگ تحمیلی حاضر نشد حمایت از مردم این کشور را رها کرده و در تمامی این سال ها میزبان میلیون ها تن از مردم شریف و مظلوم افغانستان بوده است. 

شرایط در افغانستان با توافق دوحه بین آمریکایی ها و طالبان به وخامت گرائیده است. در ماه های اخیر طالبان دست برتر را در میدان های جنگ داشته و ادعا می کنند که بر بیش از هشتاد درصد از جغرافیا در افغانستان تسلط یافته است. تهران با رصد دقیق تحولات افغانستان به خوبی به شرایط حساس کنونی این کشور واقف است. تهران با مرز مشترک تقریبا هزار کیلومتری و پیوندها، قرابت ها و اشتراکات فراوان زبانی، تاریخی، دینی، فرهنگی و ...کشوری تاثیرگذار در تحولات افغانستان محسوب می شود. 

تهران خروج شتاب زده و غیرمسئولانه نیروهای خارجی را به باد انتقاد می گیرد و آن را شکستی مفتضحانه برای واشنگتن و متحدانش قلمداد می کند. ایران، در عین حال همواره مخالف اشغالگری آمریکاییها در منطقه و افغانستان بوده و تلاش دارد تا با اغتنام از فرصت ایجاد شده، برای ایجاد صلح، ثبات و امنیت در افغانستان، نقش ذاتی خود را ایفاء کند. تهران به درستی می داند که بحران افغانستان راهکار نظامی ندارد و فقط باید از طریق مذاکرات بین الافغانی و با اجماع در سطح داخلی و تفاهم و سازش بازیگران موثر منطقه ای و با کمک سازمان های بین المللی این بحران مدیریت شود.  

جمهوری اسلامی ایران برخلاف برخی از بازیگران منطقه ای و بین المللی صحنه افغانستان، صلح و ثبات در این کشور را مساوی و مترادف صلح و ثبات در خاک خود می پندارد و در این راستا همواره از تشکیل دولتی فراگیر، شفاف، پاسخگو، مستقل و دارای روابط نیک و حسنه با همسایگان استقبال می کند. 

رویکرد ایران در خصوص افغانستان، مثبت و شفاف ارزیابی شده و نفس حضور نمایندگان جریانات مختلف افغانستان در نشست تهران، یک موفقیت تلقی می شود. به نظر می رسد همه گروه ها و جریانات افغانستان به خصوص طالبان به این واقعیت رسیده اند که نمی توانند از طریق سلطه نظامی کار خود را پیش برده و حتی در آن صورت هم، حاکمیت آنها کامل نخواهد بود. طالبان حداقل در ظاهر درصدد است تا روحیه مصالحه جو و همکاری جویانه از خود نشان دهد. سید رسول موسوی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه در صفحه توییتر خود در مورد این نشست نوشت: «‏معتقدم نشست بین الافغانی تهران نشست موفقی بود. سند این ادعای من اعلامیه نشست است. دو طرف به شدت حمله به مکاتب، شفاخانه ها ... و تاسیسات عامه را محکوم کردند (بند ۶) و نشست تهران را فرصت جدیدی برای تقویت راه حل سیاسی افغانستان دانستند (بند ۵)».

ایران به درستی می داند که مذاکرات بین الافغانی، روندی تدریجی، پیچیده و دشوار خواهد بود اما نگاهی به بیانیه نشست تهران و توافق طرفین در خصوص موضوعات مهمی مانند جنگ راه حل مشکلات افغانستان نبوده و باید آینده این کشور را در دور میز گفت وگو تعیین کرد و همچنین توافق بر سر ادامه نشست تهران در ذات خود یک گام به جلو و پیشرفت برای سیاست افغانستانی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. 

تمرکز بر مذاکرات و گفت‌وگوهای سیاسی و برگزاری نشست‌های مختلف جهت اعتمادسازی بین طرف‌های درگیر جنگ، به خصوص در شرایط حساس کنونی می‌تواند تأثیرگذار و راهگشا باشد. ایران ثابت کرده که همسایه قابل اعتماد افغانستان است. این انتظار و امیدواری وجود دارد که نقش و میانجی‌گری جمهوری اسلامی ایران، با توجه به رویکرد شفاف و صادقانه این کشور در روند صلح افغانستان، و تداوم این نقش بر طرفین جنگ تأثیر مثبت بر جای گذاشته و به اعتمادسازی بین آن‌ها کمک کند. قطعا جمهوری اسلامی ایران با به دست گرفتن ابتکار عمل، بیش از هر کشوری می‌تواند در شرایط کنونی به روند صلح افغانستان کمک کند. تهران می داند کنار نشستن و نظاره گر بودن ابتکارات و طرح های دیگران، منافعش را تامین نخواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران به درستی تصمیم گرفته که در این مقطع حساس وارد کنشگری فعال و مثبت در عرصه صلح در همسایه شرقی شود و قطعا به موازات بازیگری در صحنه نیز می تواند انتظار سهم و نقش در آینده داشته باشد. بدیهی است برای رسیدن به این هدف، افغانستان باید به اولویت نخست و جدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این برهه حساس مبدل شود.