هیچ چیز غیرممکن نیست

نویسنده: حامد شفیعی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: ۱۹۹۵ سال از سرگیری روابط دیپلماتیک میان آمریکا و ویتنام بود. دو کشوری که پس از یک دوره قطع کامل روابط دیپلماتیک متاثر از جنگ ویتنام ( ۱۹۷۵ )، سرانجام تصمیم گرفتند، روش دیگری را بر گزینند. از اواسط دهه ۹۰ تا به امروز دو کشور به گسترش پیوندهای اقتصادی و استراتژیک خود پرداخته اند، تا آنجا که ویتنام یکی از نزدیک ترین شرکای امنیتی آمریکا در آسیا است. ویتنام با موقعیت استراتژیک و ارتش حرفه ای خود توانسته به تدریج جایگاهی هم ردیف متحدان آمریکا در آسیا مانند مالزی و تایلند در سلسله مراتب منافع امنیتی آمریکا پیدا کند، به نحوی که اینک همپیمانی نظامی برای آمریکا در مقابل چین تبدیل شده است. در عین حال که پایان دادن به تحریم تسلیحاتی ویتنام در دوران ریاست جمهوری اوباما، به مثابه گام نهایی برای احیای کامل روابط دوجانبه قلمداد شد. البته که ویتنام همچنان سالگرد پیروزی بر آمریکا و آزادسازی جنوب کشور از اشغال نیروهای آمریکایی را جشن می گیرد. مردم این کشور هنوز خاطره ۲۰ سال حضور اشغالگرانه آمریکا در ویتنام را از یاد نبرده اند. اسنادی در موزه جنگ ویتنام وجود دارد که نشان می دهد تعداد بمب هایی که آمریکا بر سر مردم ویتنام ریخت از تعداد کل بمب هایی که متحدین و متفقین در جنگ جهانی دوم علیه هم استفاده کرده بودند، بیشتر بوده است. آنها فراموش نکردند که در جریان این جنگ ارتش آمریکا از انواع سلاح های شیمیایی بر علیه مقاومت مردم ویتنام استفاده کرد به گونه ای که هنوز هم بعد از گذشت ۴۵ سال، شاهد تولد نوزادان با عارضه های مادرزادی ناشی از این سلاح ها به مدت سه نسل هستیم و هنوز هم ارتش ویتنام در حال خنثی سازی مین های کارگذاشته شده توسط آمریکایی ها در مزارع و شالیزارهای این کشور است. در جریان این جنگ، آمریکا ۱۳ میلیون تن بمب بر سر مردم ویتنام فرو ریخت. دخالت نظامی آمریکا در ویتنام، منجر به آوارگی میلیون ها ویتنامی شد. تعداد مجموع کشته های این جنگ در آمارهای مختلف بین ۹۰۰ هزار تا ۳ میلیون نفر ذکر شده است.

با وجود زخم هایی که برتن مردم این کشور خورده و خاطرات آن را فراموش نکرده اند، اما به نظر می رسد، اقدامات رهبران این کشور در راستای منافع ملی ـ و نه منافع شخصی ـ منجر به این شده که آمریکا تبدیل به مهمترین شریک تجاری و حتی نظامی آنان در منطقه شرق آسیا شود.  به نحوی که در تازه ترین اقدام صورت گرفته از سوی آمریکا،  کامالا هریس در سفرهایش به جنوب شرق آسیا یک بسته کمک اقتصادی و نظامی به ویتنام را با هدف تقویت روابط بین واشنگتن و هانوی به این کشور اعطا کرده است. بی بی سی گزارش داده بود که این بسته کمک اقتصادی در سفر کامالا هریس ، معاون رئیس جمهوری آمریکا به ویتنام اعلام شد. این بسته کمک اقتصادی به ویتنام نشانگر آن است که ایالات متحده و ویتنام بر روابط تلخ و دشوار گذشته خود غلبه کرده و در حال تبدیل شدن به شرکای قابل اعتماد هستند. آمریکا همچنین بیش از ۲۱ میلیون دلار برای از بین بردن مین‌های زمینی و برای کمک به افراد دارای معلولیت اختصاص داده است.

شاید بهتر باشد که تصویر این روابط و گذر از یک تاریخ پر از درد و زخم و جنگ را در میان کلمات یک کتاب جست وجو کرد. کتاب "هیچ چیز غیرممکن نیست" اثر تد اوسیوس  ـ که به تازگی انتشار یافته و مورد اقبال قرار گرفته ـ، حکایت آشتی آمریکا و ویتنام است. دو کشوری که تاریخی خونبار را تجربه کردند که  ثمره اش شصت هزار کشته برای آمریکا و دو میلیون کشته برای ویتنام بوده است. در آن دوران تلخ ویتنامی ها به وقت جنگ، جانانه جنگیدند و پس از آن به وقت صلح جانانه صلح کردند. دو دشمن قدیمی، سرانجام سعی بر فراموش کردن گذشته کردند تا آینده بهتری برای مردمانشان بسازند. کتابی که باید خوانده شود تا بفهمیم که با دیپملاسی چه کارهای عظیمی می توان انجام داد؛ البته به شرط آنکه دشمنی کردن برای یک عده ای ابزار حکمرانی نباشد. در عین حال که این کتاب نشان می دهد که منافع ملی ارجح بر هر منافع دیگری است و فهمید کشورها چگونه از جنگ به آشتی، همکاری و حتی همپیمانی می‌رسند. چنین فرایند و مکانیسمی،  قابل توجه بوده، هرچند کمیاب است. گرچه این سازوکار بسیار دشوار است،‌ اما تجربه روابط این دو کشور گویای آن است که شدنیست. می توان زخم های قدیمی را ترمیم کرد و بر منازعه و تراژدی جنگ پیروز شد. 

آنچه در این کتاب به آن پرداخته شده، حکایت چندین سال دپیلماسی دو طرفه برای آشتی و صلح است. نکته قابل توجه، نظام سیاسی متضاد دو کشور ـ یکی کمونیستی و دیگری کاپیتالیستی ـ است،‌ که موضوع رسیدن به آشتی را جذاب تر می کند. از این رو، این کتاب نشان می دهد که موضوع فقط آشتی دو دولت نیست، بلکه آشتی دو ملت است. رهبرانی عاقل که عزم خود را جزم کرده تا از گذشته عبور کنند و آینده را برگزیدند و روابط خود با دشمن دیرینشان را نیز بر پایه همین گزینه سازمان دادند تا آینده بهتری برای مرمانشان بسازند. اینک آمریکا بزرگترین شریک تجاری ویتنام است به نحوی که سالانه نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار کالا ـ به خصوص در صنعت پوشاک ـ از ویتنام به آمریکا صادر می شود. دو کشوری که تا دیروز علیه یکدیگر می جنگیدند، اکنون در برابر چنین در منطقه دریای جنوبی متحد یکدیگراند.