بایدن، تایوان و چین، جنگی با احتمال حداقلی و حتی صفر

نویسنده: مبارکه صداقتی، پژوهشگر مسائل چین

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن در دوم خرداد ماه 1401(23/5/2022)، اعلام کرد که در صورت حمله چین به تایوان، ایالات‌متحده به کمک نظامی این کشور خواهد رفت. در این زمان، پکن نارضایتی شدید خود بر اظهارات رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده را اعلام داشت و به آمریکا هشدار داد. «وانگ وینبین» سخنگوی وزارت امور خارجه چین دراین‌باره اظهار داشت که: "چین در مورد موضوعاتی مرتبط با منافع اساسی این کشور مانند حاکمیت و تمامیت ارضی امتیاز و مصالحه نخواهد کرد. هیچ‌کس نباید قاطعیت قوی، اراده مستحکم و توانمندی خلق چین را دست‌کم بگیرد."

جو بایدن در دیدار با نخست‌وزیر ژاپن در توکیو تضمین داده بود که ایالات‌متحده در صورت حمله نظامی چین، از تایوان حمایت نظامی خواهد کرد. بایدن این جمله را مطرح کرده بود که: "چین حق ندارد با خشونت تایوان را ببلعد. رفتار دولت چین، ازجمله رزمایش نظامی و پرواز در حریم هوایی تایوان "بازی با خطر است".

هرچند که بایدن گفته بود، فکر نمی کند که چین واقعاً قصد حمله به تایوان را داشته باشد. در سوم خرداد ماه 1401، رسانه ها تیتر زدند که بایدن حرف خود را پس گرفته و اعلام کرده که هیچ تغییری در سیاست «ابهام راهبردی» نسبت به تایوان حاصل نشده است. وی در برابر سؤال خبرنگاران درباره اینکه آیا آمریکا از تایوان دفاع می کند یا خیر؟ پاسخ نداد.

هم‌زمان با جنگ روسیه و اوکراین، نگاه ها به سمت چین رفته است. تحلیلگران اقدام روسیه علیه اوکراین را الگوی مناسبی برای چین درباره ادعای همیشگی اش نسبت به تایوان دانسته اند. آیا چین قادر است به تایوان حمله کند؟ چین برای حمله به تایوان که آن را بخشی از سرزمین خود می داند، فاکتورهایی را در نظر می گیرد؟ آیا طرح سؤال حمله چین به تایوان به‌عنوان بخشی از سرزمین خود در تحلیل ها و نظرات کارشناسان و سیاستمداران درست است؟

به لحاظ نظامی، سیاسی و اقتصادی پاسخ مشخصی در میان مدت برای این پرسش وجود دارد. به لحاظ نظامی چین در صورت تجاوز و حمله علیه تایوان، ممکن است با واکنش رقبای نظامی خود که البته از تایوان نیز حمایت می کنند مواجه شود. ایالات‌ متحده، هند و ژاپن در میان 5 کشور برتر نظامی دنیا قرار دارند که به لحاظ اقتصادی نیز وضعیت مناسبی دارند. ژاپن و تایوان با هم پیمان دفاعی و همکاری نظامی دارند. روسیه که در میان 5 کشور برتر نظامی دنیا حاضر است به لحاظ اقتصادی قادر به حمایت از چین نیست. در بحران اوکراین نیز، چین صرفاً به حمایت سیاسی بسنده کرد؛ بنابراین روس ها برای همکاری نظامی در صورت وقوع جنگ چین و تایوان برای حمایت نظامی از چین مردد خواهند بود. 

بزرگ‌ترین کشور حامی تایوان، ایالات‌متحده که حتی خود استقلال تایوان را به رسمیت نشناخته؛ سیگنال های خطر را در تنگه تایوان به‌سوی چین ارسال کرده است. حضور ناوهای آمریکایی در تنگه تایوان و حمایت های لفظی غرب از تایوان، نزدیکی دول آسیای جنوب شرقی به غربی ها و تنش آنان با چین به‌ویژه ژاپن، کفه ترازوی حمایت های سیاسی، اقتصادی و حتی شاید نظامی را به سمت تایوان سنگین می کند.

در صورت وقوع جنگ چنانچه آمریکا مستقیماً وارد کارزار جنگ شود، با تجربه مأموریت‌های ویژه جنگ نسبت به چینی ها برتری دارد. ارتش مدرن چین، تجربه شرکت در جنگ را ندارد و بنابراین تنها یک ارتش آموزش‌دیده؛ ولی ناآزموده است. 

تایوان نیز البته آموزش های ویژه را به نیروهای نظامی می دهد؛ و وجه اشتراک وی با چین تجربه نداشتن در یک جنگ و یا حتی دفاع از خود است. آمریکا برتری قابل‌توجهی به لحاظ داشتن نیروهای هوایی و انواع جنگنده¬ها دارد و چین با وجود تلاش برای بهبود وضعیت صنایع جنگی خود در هوا، هنوز فاصله زیادی با آمریکا دارد. از لحاظ حقوقی و سیاسی نیز، چین عضو دائم شورای امنیت است و می¬تواند هر قطعنامه ای علیه خود را وتو کند؛ در چنین شرایطی چین خود را مجاز به اعمال هرگونه اقدامی خواهد دانست. 

ذکر این نکته لازم است که بدانیم چینی ها در فرهنگ استراتژیک و سیاست خارجی خود بارها بر صلح و همزیستی مسالمت آمیز تأکید ورزیده و فعلاً بر تقویت توان اقتصادی خود بر اساس سندهای اقتصادی اصرار می ورزند. مقامات پکن البته بارها در جنگ لفظی با تایوان و غرب، هشدارهای لازم را به طرف مقابل ارسال کرده اند و تایوان را بخش جدایی¬ناپذیر خود دانسته اند. این هشدارها شامل حرکت در حریم هوایی تایوان و مانورهای نظامی بوده است؛ علاوه بر این چین تنها درباره تایوان به صورت کاملا جدی تهدید به اقدام نظامی متقابل دارد؛ چرا که آن را سرزمین خود و حق دفاع را برخود مسلم می داند.  

شی جین پینگ، رهبر انقلاب سوم چین، اما به دنبال اتحاد تایوان و چین در دزارمدت است. جنگ با احتمال صفر در حال حاضر درباره تنش های چین و تایوان می تواند یک پاسخ مناسب و قابل اتکا باشد. جنگ فرسایشی روسیه و اوکراین نیز البته یک درس و تجربه تاریخی برای چین خواهد بود. شرایط و مقدمات یک جنگ که بتواند مسائل متعددی را برای معادلات قدرت در دنیا به دنبال بیاورد هنوز برای این نقطه از دنیا فراهم نیست و یا حداقل در حال حاضر با توجه به عناصر فوق الذکر با احتمال حداقلی و یا صفر امکان پذیر است. در صورتی که اقدام قاطع و مشخص نظامی از سوی عامل بیگانه علیه تایوان صورت گیرد؛ در آن صورت می¬توان انتظار داشت که چین به منظور دفاع از حاکمیت سرزمینی خود وارد کازار شود.