تهدید آنکارا برای تهران جدی است

نویسنده: محمود علوش

دیپلماسی ایرانی: قرار بود وزیر امور خارجه ایران در روز ششم ژوئن ماه جاری به آنکارا سفر کند؛ اما این سفر انجام نشد و هیچ اظهار نظر رسمی‌ای درباره علت لغو یا به تاخیر افتادن آن از سوی دو کشور صورت نگرفت؛ اما رسانه‌های ایرانی از مسئولان کشورشان نقل قول کردند که به تاخیر افتادن این سفر به علت عدم وجود هماهنگی میان دو وزیر خارجه بوده است.

لغو چنین سفرهایی یا به تاخیر افتادن آن‌ها می‌تواند عادی تلقی شود وقتی که روابط دو کشور نیز واقعا عادی باشد؛ اما [درباره این دو کشور] واقعیت این را نشان نمی‌دهد.همچنین اینکه توضیح رسانه‌های ایرانی به نظر نامفهوم است؛ چرا که با توجه به وجود مسائل حساس متعددی که میان دو کشور وجود دارد_ از اختلاف درباره احداث سدها گرفته تا اوضاع سوریه، عراق و تحولات بزرگ در منطقه که در روابط دو کشور تاثیرگذار است _ عدم وجود هماهنگی میان وزرای خارجه دو کشور برای چنین سفر مهمی غیرمنطقی است.

علی رغم اینکه ترکیه و ایران دو قدرت منطقه‌ای هستند، مدتهاست که بر سر دستیابی به نفوذ در بسیاری از کشورهای همسایه یعنی کشورهایی که آن‌ها را حیاط خلوت خود می‌دانند، بایکدیگر رقابت می‌کنند؛ اما این رقابت تحت سیطره بود و به بحرانی در روابط تبدیل نشد؛ اما جهش جدید ترکیه برای جنگ علیه حزب کارگر کردستان و شاخه سوری آن (یگان‌های مدافع خلق) در کنار نرمش اخیر آنکارا در روابطش با کشورهای منطقه پرسش‌هایی را درباره آینده هم‌زیستی ترکیه و ایران برانگیخته است.

گشایش روابط به روی عربستان، امارات و اسرائیل از سوی ترکیه باعث شده است تهران نسبت به درگیر شدن آنکارا در جناح جدید منطقه‌ای برای مقابله با نفوذ این کشور نگران شود. ایرانی‌ها باور دارند روابط جدید ترکیه با اسرائیل و دشمنانش در خلیج فارس قدرت منطقه‌ای این کشور را کاهش می‌دهد.کشورهای حاشیه خلیج فارس در این راستا درصدد هستند سطح این روابط تازه را افزایش دهند و به همکاری‌های دفاعی برسانند. امارات تمایل خود را برای خرید تسلیحات از ترکیه نشان داده است. عربستان نیز تمایل دارد پهپادهای ترکیه را برای استفاده در جنگ علیه حوثی‌ها در یمن در اختیار داشته باشد.

 روابط ایران و ترکیه در دهه‌های گذشته علی‌رغم تنش‌هایی که هر از چند گاهی به علت دخالت دو کشور در برخی مناقشات منطقه‌ای و اتخاذ مواضع متناقض در قبال مناقشه آذربایجان و ارمنستان تجربه کرده‌اند، از ثبات معقولی برخوردار بوده است؛ اما تحولات منطقه‌ای،  تمایل تهران و آنکارا برای بهره‌برداری از خلاء ناشی از کاهش نقش آمریکا در منطقه به منظور تقویت نقش منطقه‌ای خود  و نیز رویکرد آنکارا برای برقراری شراکت راهبردی با دشمنان ایران مانند اسرائیل و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شده است که قدرت دو کشور برای ادامه مدیریت با ثبات این روابط کاهش یابد.

آنکارا تلاش کرده است تحول در سیاست‌های منطقه‌ای خود را از روابطش با ایران جدا کند؛ اما شراکت‌های جدیدش در منطقه باعث می‌شود در نهایت یکی از طرف‌ها در جناح جدید منطقه‌ای باشد که یکی از اهداف اصلی آن مقابله با نفوذ ایران است. ترکیه نیز مانند دیگر کشورهای منطقه از نقش منطقه‌ای ایران زیان دیده است و نگرانی‌هایی درباره دستیابی این کشور همسایه به سلاح اتمی دارد.

با وجود تمام این نگرانی‌ها و تضاد منافع آنکارا در طول سال‌های گذشته سعی کرده است با توجه به ضرورت جغرافیایی که هم‌زیستی را با وجود تناقض‌های سیاسی و تضاد منافع ناگزیر می‌کند، رویکردی منطقی در روابط با تهران اتخاذ کند. در این راستا ترکیه همیشه با تحریم‌های آمریکا علیه تهران مخالفت کرد و هشدار داد که عقب نشینی دولت ترامپ از توافق هسته‌ای به بی‌ثباتی در منطقه منجر خواهد شد و نیز ترور فرمانده سپاه قدس از سوی آمریکا را محکوم کرد.

ترکیه در حال حاضر نیز از مذاکرات احیای توافق هسته‌ای حمایت می‌کند. این امر با توجه به روابط اقتصادی عمیق دو کشور و نگرانی آنکارا از به راه افتادن رقابت تسلیحاتی در منطقه در صورت شکست این مذاکرات قابل فهم است. اما در واقع هر دو کشور یعنی ترکیه و ایران دو طرح منطقه‌ای متناقض دارند که باعث می‌شود ماموریت مدیریت رقابت میان آن‌ها عملیاتی دشوار و پیچیده باشد و موفقیت آن نیازمند تلاشی مشترک باشد.

 در حقیقت رهبران دو کشور برای ادامه آن تمایل دارند . به نظر نمی‌رسد این تمایل با توجه با ضرورت آن کاهش یابد. با این حال، تردیدهای متقابل درباره نگاه طرف مقابل به نقش منطقه‌ای طرف دیگر و  نیز تغییر چشم‌انداز منطقه‌ای، فشار بر آنکارا و تهران را افزایش می‌دهد تا سرعت اختلافات خود را در حد معقولی نگه دارند.

منبع: العربی الجدید