خوش‌بینی محتاطانه به ایتالیای ملونی

دیپلماسی ایرانی: زندگی پناه‌جویان در ایتالیا حتی قبل از به‌قدرت‌رسیدن جورجیا ملونی رهبر ائتلاف راست ایتالیا هم بسیار سخت بود و اکنون به نظر می‌رسد پرونده درخواست پناهندگی بسیاری از آنها بیش از گذشته توسط اداره مهاجرت رد شود و امکان کار قانونی برای آنها محدودتر شود. بر اساس برخی نظرسنجی‌ها پناه‌جویان در ایتالیا از تبعیض نیز رنج می‌برند. به نظر می‌رسد شرایط این پناه‌جویان وخیم‌تر نیز خواهد شد.

جورجیا ملونی، رهبر ائتلاف جناح راست ایتالیا، با پیروزی در انتخابات این کشور دوره نخست‌وزیری خود را آغاز کرده است. خانم ملونی، نخستین نخست‌وزیر زن راست‌گرا در ایتالیا و اروپا است. او پیش‌تر متعهد شده است که قوانین مهاجرت را سخت‌گیرانه‌تر و مرز‌های ایتالیا را به روی مهاجران بسته‌تر کند.

از جمله وعده‌های او می‌توان به افزایش شتاب در بازگرداندن مهاجران غیرقانونی به کشور مبدأ و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر پناهندگی اشاره کرد. ملونی همچنین برای جلوگیری از ورود پناه‌جویان از طریق دریا خواستار محاصره دریایی شمال آفریقا و وضع محدودیت‌های جدیدی برای قایق‌های نجات متعلق به مؤسسات خیریه شده است. ملونی پیش از انتخابات ۲۵ سپتامبر در گفت‌وگو با رویترز گفت‌ از اتحادیه اروپا می‌خواهد به مقام‌های لیبی پول بدهند تا با استفاده از نیروهای پلیس گشت‌ دریایی جلوی مهاجرت پناه‌جویان به ایتالیا را بگیرند. او چنین اقدامی را منعکس‌کننده عهدنامه‌ای دانست که در سال ۲۰۱۶ اتحادیه اروپا و ترکیه آن‌ را امضا کرده‌اند. در این عهدنامه بروکسل به ترکیه برای جلوگیری از ورود مهاجران به اروپا پول پرداخت می‌کند.

بر اساس قوانین کنونی اتحادیه اروپا، پناه‌جویان از هر کشوری که وارد این اتحادیه می‌شوند، موظف‌اند درخواست پناهندگی خود را در همان کشور ثبت کنند. جورجیا ملونی می‌گوید: «اگر ما بگذاریم پناه‌جویان وارد ایتالیا شوند و جلوی آنها را برای رفتن به شمال ایتالیا و کشورهای دیگر بگیریم، ایتالیا به کمپ پناه‌جویان اروپا تبدیل خواهد شد». ملونی در سال ۲۰۲۱ در فیلمی بر اساس زندگی خود با عنوان «من جورجیا هستم» گفت‌ مهاجرپذیری در مقیاس بزرگ، هویت قومی کشور میزبان را کم‌رنگ می‌کند. ایتالیا باید از مهاجران مسیحی و مردمی استقبال کند که تا حد امکان با مردم ما سازگار باشند. او همچنین در ماه مارس در پارلمان ایتالیا با «پناه‌جوی واقعی» خواندن اوکراینی‌ها از دولت خواست که از فرصت استفاده کرده و جلوی مهاجرت غیرقانونی را بگیرد.

میشائیل بوشهویار، مؤسس گروه بشردوستانه چشم دریا (Sea Eye) است. این گروه یک سازمان غیرانتفاعی و غیرنظامی نجات دریایی است که عملیات نجات پناه‌جویان را در دریای مدیترانه انجام می‌دهد. قایق‌های این سازمان تا به امروز جان هزاران پناه‌جو را در آب‌های مرکزی دریای مدیترانه نجات داده است. او که سیاست‌های سخت‌گیرانه ایتالیا را در راستای تلاش‌های گسترده اروپا برای جلوگیری از ورود پناه‌جویان می‌داند، می‌گوید: «چشم‌انداز بسیار سخت است. در‌حال‌حاضر هیچ بارقه امیدی برای بهتر‌شدن شرایط مهاجران نمی‌بینم».

به نظر می‌رسد سرعت و مقیاس اقدامات مهاجرستیزانه ایتالیا وابسته به شخص وزیر کشور انتخابی آینده است. ماتئو سالوینی، متحد اصلی ملونی که رهبری اتحادیه راست‌گرایان موسوم به اتحادیه شمالی (Lega Nord) را بر عهده دارد، در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ وزیر کشور ایتالیا بوده است. او در آن زمان اقدامات سخت‌گیرانه ضدمهاجرتی را ارائه کرد. شدت اجرای برخی از این اقدامات پس از دوره او کاهش یافت. سالوینی اکنون برای عهده‌داری مسئولیت وزارت کشور با هدف احیای این اقدامات به‌اصطلاح امنیتی اظهار تمایل کرده است. با‌‌ وجود این برخی از منابع سیاسی می‌گویند که ملونی فعلا در ‌برابر درخواست سالوینی مقاومت کرده است. او با امید جلب حمایت اتحادیه اروپا از رویکردی کمتر مخاصمه‌جویانه برای عهده‌داری وزارت کشور پشتیبانی می‌کند. آندرئا کوستا، رئیس باوباب اکسپیرینس است. گروه او به مهاجران در ایتالیا یاری‌رسانی می‌کند. آقای کوستا می‌گوید: «فکر می‌کنم جورجیا ملونی زیرک‌تر از سالوینی است. به نظر من دولت جدید با نظری بر حمایت اتحادیه اروپا، محتاط‌تر عمل می‌کند».

راست‌گراترین دولت از زمان جنگ جهانی دوم

دولت آینده ایتالیا متشکل از ائتلافی از «برادران ایتالیا» به رهبری ملونی و همچنین ماتئو سالوینی رهبر حزب «لیگ شمال» (لگا نورد) خواهد بود. این دو نماینده یک جریان ضد‌مهاجرتی و پوپولیستی هستند؛ در‌حالی‌که سیلویو برلوسکونی رهبر میانه‌روتر حزب «فورزا ایتالیا» که در ائتلاف آنها حضور خواهد داشت، میانه‌روتر است و بیشتر با سیاست‌های لیبرال‌های محافظه‌کار هماهنگ است.

نکته مهم دیگر درباره انتخابات اخیر ایتالیا کاهش شمار رأی‌دهندگان بود. ایتالیا همیشه از مشارکت سیاسی بالایی در میدان‌های رأی‌گیری برخوردار بوده است؛ به‌طوری‌که اغلب مشارکت رأی‌دهندگان نسبت به برخی از همسایگان اروپایی بالاتر بوده است. بیش از ۹۰ درصد رأی‌دهندگان در سال ۱۹۷۹ به پای صندوق‌های رأی رفتند و این ارقام در دهه ۱۹۹۰ در بالاترین سطح دهه ۸۰ باقی ماندند. با‌این‌حال در این انتخابات تنها ۶۴ درصد از جمعیت واجد شرایط، رأی خود را به صندوق انداختند. مشارکت در انتخابات عمومی سال ۲۰۱۸ نیز ۷۳ درصد بود. به نظر می‌رسد طبق آمار، مشارکت رأی‌دهندگان در بیش از یک دهه اخیر روند نزولی داشته است.

در ماه‌های منتهی به انتخابات، حزب دموکرات به رهبری انریکو لتا به‌عنوان اصلی‌ترین نیروی چپ میانه ایتالیا رقیب اصلی جورجیا ملونی شناخته شد. پیش از انتخابات گفته می‌شد این حزب می‌تواند به‌راحتی بیش از ۲۰ درصد آرا را کسب کند اما طبق نتایج، این حزب فقط ۱۹ درصد آرا را کسب کرده است. جنبش پوپولیستی «پنج‌ستاره» به رهبری جوزپه کونته، نخست‌وزیر سابق بین ۱۳.۵ تا ۱۷.۵ درصد آرا را به دست آورد. با‌این‌حال آنها در سال ۲۰۱۸ توانستند ۳۲.۷ درصد آرا را کسب کند؛ بنابراین رقم فعلی به‌طور قابل‌توجهی کمتر از انتخابات قبلی خواهد بود. این حزب در سال‌های قبل تحت تأثیر انشعابات داخلی قرار گرفت به‌طوری‌که لوئیجی دی‌مایو، رهبر پیشین حزب از آن جدا شد و به نیروهای ائتلاف چپ میانه پیوست و حزب خود با نام «تعهد مدنی» را شکل داد.

سیلویو برلوسکونی، نخست‌وزیر اسبق ایتالیا ممکن است دیگر چهره مستقل مهمی در انتخابات نباشد. حزبی که زمانی بزرگ‌ترین نیروی سیاسی ایتالیا بود. اما حمایت برلوسکونی از ائتلاف جناح راست برای اطمینان از داشتن اکثریت کرسی‌ها ضروری است و به‌این‌ترتیب نخست‌وزیر جنجالی سابق همچنان می‌تواند نفوذ قابل‌توجهی داشته باشد.

بی‌ثبات‌ترین کشور

نقطه قوت خانم ملونی و حزبش در انتخابات تأکید روی این نکته بود که برخلاف اکثر احزاب متعارف ایتالیا در ۱۰ سال گذشته سهمی در دولت نداشته است و بنابراین مردم می‌توانند این بار او و حزبش را بیازمایند. در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم به دلیل نبود حد نصاب، پارلمان ایتالیا ترکیبی از تعداد زیادی از احزاب کوچک و بزرگ را شامل می‌شد و تشکیل دولت‌های بی‌‌ثبات و غیرپایدار با آمیزه‌ای از فساد و مناسبات مافیایی شاخصه این کشور بود.

ایتالیا در ۷۷ سال پس از جنگ جهانی دوم ۶۷ دولت به خود دیده، به عبارت دیگر به‌طور متوسط دولت‌های ایتالیا بیش از ۱۴ ماه دوام نیاورده‌اند. از این جهت، ایتالیا در اروپا انگشت‌نماست و به کشور «بی‌ثباتی ثابت» مشهور بوده است. در سال‌های اخیر اما در پی تغییر قانون انتخابات تنها احزابی حق ورود به پارلمان پیدا می‌کنند که سه درصد آرا را حائز شوند. این حد نصاب در مورد ائتلاف‌ها ۱۰ درصد است، به شرطی که هر حزب درون ائتلاف هم حداقل یک درصد رأی را صاحب شده باشد.

به‌این‌ترتیب اگرچه ثبات نسبی بیشتری بر عرصه سیاسی ایتالیا حاکم شده‌ ولی بحران‌های متوالی در 10 تا 15 سال اخیر، از بحران مالی سال ۲۰۰۸ تا بحران‌ پناه‌جویی که بارش بیش از هر کشور اروپایی روی دوش ایتالیا بوده تا بحران کرونا و ضعف دولت‌ها و نقض وعده‌ها در مهار این بحران‌ها پیوسته، رأی‌دهندگان را به‌سوی احزاب نو‌پا و شعارها و قول‌و‌قرارهای آنها سوق داده است. در همین چارچوب، در دو دهه اخیر این رأی‌دهندگان احزاب متفاوت و تازه‌پا‌گرفته‌ای را به قدرت رسانده‌اند و بعد دوباره به زمین زده‌اند،‌ از احزاب راست و پوپولیستی مانند حرب فورسا ایتالیا  (Forza Italia) به رهبری سیلویو برلسکونی تا حزب لگا (Lega per Salvini Premier) ماتئو سالیونی تا چپ‌گراهایی مانند حزب پنج‌ستاره و‌... و حالا دور، دور حزب برادران ایتالیای ملونی است.

یک شانس بزرگ ائتلاف راست مرکب از حزب خانم ملونی و احزاب فورسا ایتالیا و لگا، این بود که جناح مقابل مرکب از احزاب چپ و لیبرال نتوانست مثل دوره‌های قبل ائتلاف بزرگی تشکیل دهد. اختلاف میان دو تشکل اصلی این جناح، یعنی حزب دموکرات (Partito Democratico) و حزب پنج ستاره (M5S) که در یک دهه گذشته در ائتلاف با یکدیگر و با برخی احزاب کوچک‌تر کم و بیش سکاندار هدایت ایتالیا بودند مانع از شکل‌گیری ائتلاف جدید شد.

اختلاف هم از جمله بر سر نوع نگاه به جنگ اوکراین و کمک یا عدم کمک به این کشور و رابطه با روسیه بود. حزب پنج‌ ستاره بر حفظ مناسبات حسنه ایتالیا با روسیه و عدم ارسال سلاح به اوکراین تأکید دارد. این نظر در جناح مقابل، یعنی ائتلاف تحت رهبری خانم ملونی هم بی‌هوادار نیست. خود حزب خانم ملونی حمله روسیه به اوکراین را محکوم کرده و هوادار ارسال سلاح برای اوکراین است. دو حزب دیگر ائتلاف یعنی لیگا و فورسای ایتالیا اما نظری مشابه با حزب پنج‌ستاره در جناح مقابل دارند.

تأثیر بر اروپا

دلخوشی رهبران اروپا علاوه بر موضع حزب خانم ملونی در مورد جنگ اوکراین و رعایت تحریم‌ها علیه روسیه این است که حزب برلوسکونی که گرایش‌های مثبت‌تری نسبت به اروپا دارد، از سوق ائتلاف به تشدید و عملیاتی‌شدن ایده‌‌هایی که چالش میان رم و بروکسل را تشدید کند، جلوگیری کند. طنز تاریخ این بود که در جریان کارزار انتخاباتی اخیر ایتالیا برخی از رهبران محافظه‌کار احزاب مسیحی برای تقویت برلوسکونی (با کارنامه بحث‌انگیزش) در کارزار حزب او سخنرانی می‌کردند.

بیش از همه اما امیدواری اتحادیه اروپا به کمک‌ مالی ۱۹۰‌میلیارد یورویی است که ایتالیا در چارچوب کمک به بازسازی آسیب‌های ناشی از کرونا از صندوق ویژه این اتحادیه دریافت می‌کند. این کمک به‌صورت نوبتی و با قبول شرط‌هایی از سوی ایتالیا اعطا می‌شود. اتحادیه اروپا تلویحا تهدید کرده است که هر قدم دولت ملونی در راستای ایده‌هایی که علیه اتحادیه مطرح کرده با قطع این کمک‌ها توأم خواهد بود، کمک‌هایی که دومین دولت با بیشترین قروض در اتحادیه بعد از یونان بعید است که بتواند از آن صرف‌نظر کند. هر‌چه‌ هست راست پوپولیست و رادیکال اروپا با قدرت‌گیری حزب خانم ملونی و رأی بالایی که حزب دموکرات سوئد در انتخابات‌های اخیر کسب کرده‌، خود را در موقعیت قدرتمندی‌تری می‌یابد. این درک و دریافت را به‌خوبی از پیام‌های تبریک سران این احزاب به ملونی می‌توان دریافت. هم صحنه سیاسی داخلی ایتالیا، هم حق و حقوق زنان این کشور و هم وضعیت مناسبات سومین قدرت اقتصادی درون اتحادیه با بروکسل از یک ‌سو و سایر کشورها و احزاب دارای زاویه با نهادها و مراجع اتحادیه در ماه‌های آینده تابعی از فعل‌و‌انفعالات و تصمیم‌گیری‌های دولت جدید در رم و تأثیراتش بر کل اروپا خواهد بود./شرق