ديپلماسى گازى ايران در چه مرحله اى است؟

تازه ترین دور مذاکرات ایران با پاکستان وهند به منظور دست یافتن به توافق پبرامون کشیدن خط لوله ای که منابع گازی ایران را در خلیج فارس به دو کشور یاد شده متصل کند در تهران پایان یافت. اظهارات غیر رسمی نمایندگان سه کشو در پایان گفتگوها علیرغم امیدواریهایی که عنوان شده بود، حاکی است که مشکلات عملی شدن این طرح همچنان باقی است.

در فاصله اندکی پس از کشف حوزه گازی موسوم به پارس جنوبی در آبهای خلیج فارس، در سال میلادی 1988، ایران تمایل خود را به صدور بخشی از تولیدات این حوزه به هند و پاکستان و از این طریق وارد شدن به بازارهای جهانی گاز را آشکار ساخت.

تهران، اسلام آباد و دهلی نو هنوز نتوانسته اند درباره نرخ گاز توافق کنند و از این رو مذاکرات در ماه جولای ادامه خواهد یافت تا توافقنامه سه جانبه در رابطه با احداث خط لوله انتقال گاز ایران-پاکستان-هند در اواخر جولای - اوایل اوت امضا شود.

مطبوعات هند به نقل از منبعی آگاه در دولت این کشور اطلاع می دهند که مسئله کلیدی در مذاکرات دو جانبه در پایتخت هند، پیشنهاد تهران درباره تجدید نظر در نرخ گاز هر سه سال، مطابق فرمولی است که طبق آن قیمت گاز در مرز ایران و پاکستان بستگی به قیمت های جهانی برای سوخت خواهد داشت.

طبق توافقات پیشین، قیمت گاز باید 4.93 دلار به ازای هر یک میلیون ترم (واحد گرمایی بريتانيا) بوده و طی 25 سال مدت اعتبار قرارداد بدون تغییر باقی بماند.

این شخص که از او نام برده نمی شود، گفته ایران ما را در وضعیت ناجوری قرارداده است. آنها پیشنهادی جدید را در آخرین لحظه مطرح کردند". به گفته وی هند و پاکستان نمی توانند از پروژه خارج شوند، چرا که مبالغ هنگفتی در احداث لوله ها در خاک پاکستان سرمایه گذاری کرده اند.

این خط لوله انتقال گاز برای هند از اهمیت بسیاری برخوردارست، چرا که باید تامین کننده سوخت برای اقتصاد رو به رشد کشور باشد. پاکستان نیز که با مشکل کمبود برق مواجه است، با دریافت گاز از ایران می تواند اوضاع در کشور را بهبود بخشد.

طرفین تاکنون تنها در رابطه با یک مسئله مهم، یعنی نرخ انتقال گاز برای هند از خاک پاکستان توافق کرده اند.

نماینده وزارت نفت و گاز هند پس از پایان مذاکرات سه جانبه گفته بود ما به انعقاد قرارداد بسیار نزدیک هستیم. به زودى وزرا در اسلام آباد و پس از آن در ایران دیدار می کنند.

در عین حال وی اطلاع داد که تا پیش از دیدار وزرا، دیداری در سطح معاونین وزرای خارجه برگزار می شود که طی آن سعی در حل اختلاف نظرات خواهد شد.

توان خروجی این خط لوله 21.1 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال تخمین زده می شود. پاکستان و هند قصد دارند این حجم گاز را بطور مساوی تقسیم کنند. طول خط لوله برابر با 2.3 هزار کیلومتر خواهد بود. متخصصین ارزش این پروژه را 7.5 میلیارد دلار برآورد می کنند. توان آن می تواند 2.5 برابر نیز افزایش یابد. طرفین امیدوارند که این خط لوله در سال 2011 به بهره برداری برسد.

آمریکا مخالف ساخت این خط لوله است، چرا که سعی در فشار قرار دادن  ایران دارد، اما سه طرف به دفعات اعلام کرده اند که برخلاف فشار از سوی آمریکا، مصمم به اجرای این پروژه هستند. 

هند می خواهد اين خط لوله در اولين سال احداث روزانه ۶۰ ميليون متر مکعب گاز انتقال دهد و اين رقم تا سال سوم دو برابر شود. پاکستان می خواهد در سال اول روزانه ده ميليون متر مکعب گاز از ايران وارد کند و در طی پنج سال به ۶۰ ميليون متر مکعب افزايش دهد.

مذاکرات اين خط لوله در سال ۱۹۹۴ آغاز شد ولی تاکنون به دليل تنش ميان هند و پاکستان که از زمان استقلال از بريتانيا در سال ۱۹۴۷ سه جنگ با يکديگر داشته اند، پيشرفت اندکی حاصل شده است.

اما از ژانويه ۲۰۰۴ اين دو کشور که تشنه انرژی هستند، روند صلح را آغاز کرده اند و مناسباتشان به دوستانه ترين سطح در ساليان اخير رسيده است.