در تفريحگاه شرم الشيخ چه گذشت؟

نخست‌وزير و چند تن از وزيران و مقامات عراقى،‌کشورهاى همسايه عراق، پنج عضو دائم شوراى امنيت سازمان ملل متحد، بحرين، آلمان، ژاپن، کانادا، مصر، ايتاليا و همچنين نمايندگان سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا، اتحاديه عرب و سازمان کنفرانس اسلامى حاضران در نشست شرم ‌الشيخ بودند.

با توجه به نشست‌هاى قبلى که در مورد عراق در بغداد  برگزار شده بود ، اين نشست از حساسيت بيشترى برخوردار بود زيرا قاطعيت برخى از کشورها که بعضا حمايت مالى و معنوى را از تروريست‌هاى عراق دارند، به انجام تعهداتى که در نشست شرم‌الشيخ در قبال عراق متعهد شده‌اند، تاثير زيادى بر ايجاد امنيت و ثبات اين کشور خواهد داشت.

نورى مالکى نخست وزير عراق در سخنرانى خود اعلام کرد که ‌به اجراى اصلاحاتى که آمريکا و دولت هاى عرب سنى بارها خواستار آن شده‌اند متعهد مى‌شود.کشورهاى عربى خواستار دادن نقش بيشتر به اعراب سنى عراق و تغييرات در روند بعث زدايى هستند.

عراق خواستار بخشودگی بدهی هایش شد

مالکى همچنين خواستار بخشش بدهى‌هاى خارجى عراق که حدود 50 ميليارد دلار است، شد. عراق بخش اعظمى از اين بدهى‌ها را به کشورهايى چون عربستان سعودى ، کويت ، روسيه و چين مقروض است که البته اين بدهى‌ها اغلب متعلق به دوران جنگ هشت ساله ميان صدام با ايران در دهه 1980 است.

سعود الفيصل وزير امور خارجه عربستان سعودى که کشورش در اين چند ماه سعى داشته نقش محورى را در بحث عراق و مسائل منطقه ايفا کند، اعلام کرد کشورش اين درخواست آقای مالکى را در مورد قرض 17 ميليون دلارى بغداد به رياض، مورد بررسى قرار خواهد داد.

کشورهاى حاضر در نشست بين المللى شرم الشيخ در سند نهايى روز پنجشنبه سوم می 2007، بخشى از بدهى هاى عراق را بخشيدند و متعهد شدند که در مجموع پنج ميليارد دلار به عراق کمک مالى کنند.

شرکت کنندگان در نشست شرم‌الشيخ در بيانيه پايانى همچنين بر تماميت ارضى عراق، حاکميت دولت اين کشور، وحدت ملى و هويت اسلامى و عربى اين کشور پاى فشرده، بر لزوم عدم مداخله در امورداخلى عراق، رعايت حسن همجوارى و به رسميت شناختن حق مردم عراق بر تعيين سرنوشت و نظام سياسى خود و کنترل منابع مالى و طبيعى خود تأکيد و توافق کردند که براى حل مشکلات عراق، همگى بايد از خواسته‌ها و مطالبات خود بکاهند.

در بيانيه پايانى اين شست تشکيل نظام فدرال در عراق در عين حفظ يکپارچگى مورد توجه قرار گرفته و بر ضرورت مبارزه با خشونت هاى قومى و مذهبى و خلع سلاح فراگير گروه هاى شبه نظامى در عراق تاکيد شده است.

اما در ميان اين بندها هيچ اقدامى براى تعيين جدول زمانى خروج نظاميان خارجى از عراق صورت نگرفته است. بسيارى از کشورهاى منطقه، اروپا و حتى افکار عمومى داخل آمريکا و مقامات اين کشور با بحرانى شدن اوضاع عراق خواستار تعيين جدول زمانبندى براى خروج نظاميان خارجى از عراق بوده‌اند.

در بند هفتم بيانيه پايانى آمده که حضور ارتشهاى بيگانه در عراق نامحدود نيست و در صورت خواست دولت عراق و با توجه به قطعنامه هاى 1723 و 1546 شوراى امنيت سازمان ملل متحد پايان خواهد يافت. دولتهاى شرکت کننده در نشست شرم الشيخ نيز در اين بند تأکيد کرده اند که مى کوشند شرايطى فراهم آورند تا ارتشهاى ائتلاف چندمليتى در عراق مأموريت خود را به پايان برسانند و از عراق خارج شوند.

موضع وزیر خارجه عراق

هوشيار زيبارى وزير امور خارجه عراق در اين باره گفته که  خروج نيروهاى ائتلاف از عراق مستلزم آمادگى کامل نيروهاى عراقى براى پذيرش مسووليت‌هاى امنيتى است و با توجه به اينکه تا پايان سال 2007 زمان ماموريت نيروهاى ائتلاف در عراق به پايان مى‌رسد، پس از آن همه چيز به درخواست دولت عراق جهت تمديد اين مساله و نهايتا تصميم شوراى امنيت بستگى دارد.

همه کشورها به ويژه کشورهاى منطقه امنيت عراق را امنيت خود مى‌دانند و در اين ميان نيز منوچهر متکى وزير امور خارجه ایران در سخنانى که روز دوم نشست در جمع شرکت کنندگان ايراد کرد، با بيان انتقادهاى تندى نسبت به آمريکا، بى ثباتى و ناامنى در عراق را ناشى از حضور نظامى آمريکا در اين کشور دانست و خواستار خروج کامل ارتش آمريکا از عراق شد.

البته اين نشست با موضع‌گيرى که قبل از نشست از سوى تهران و واشنگتن در مورد احتمال ديدار کاندوليزا رايس وزير امور خارجه آمريکا با منوچهر متکى همتاى ايرانى‌اش، صورت گرفته بود، به يکى از پرحاشيه‌ترين نشست‌ها تبديل شد.

مقامات عراقى اميد زيادى به برگزارى اين ديدار داشته و تلاش‌هاى زيادى را در اين زمينه انجام دادند، اما بنا به شرايط حاکم ديدارى ميان خانم رايس و منوچهر متکى صورت نگرفت و گفته مى‌شود که در ضيافت ناهار طرفين تنها به رد و بدل کردن سخنان نيشدار و کنایه آمیزی بسنده کردند.

در ضيافت شامى هم که ترتيب داده شده بود ميز خانم رايس در مقابل ميز آقای متکى قرار داده شده بود که گفته مى‌شود وزير امور خارجه ایران به خاطر نامناسب بودن پوشش ويولونيست زن که نزديک وى بوده است، از حضور در اين ضيافت خوددارى کرده و حتى مراتب اعتراض خود را به گوش مقامات مصرى رسانده است.

با توجه به اختلافاتی که ايران و آمريکا بر سر مسائل عراق دارند و اهميتی که آمريکا و برخی ديگر کشورها برای نقش ايران در اوضاع عراق قائلند، برگزارکنندگان نشست شرم الشيخ اميدوار بودند اين نشست محلی برای گفتگوی رودرروی وزيران خارجه دو کشور باشد تا بدين ترتيب امکانی برای حل اختلافات آنان بر سر عراق و يافتن راه حلی برای مسائل اين کشور به وجود آيد.

مذاکره سه دقیقه ای کارشناسان ایران و آمریکا

پيش از نشست شرم الشيخ، منوچهر متکی، وزیر خارجه ایران امکان مذاکره با همتای آمريکايی خود را رد نکرده اما در عين حال گفته بود طبیعتاً مسائل مهمی مانند وضعیت عراق یا اختلافات طولانی بین ایران و آمریکا را نمی توان با شتاب حل و فصل کرد. موفق ربيعی، مشاور نخست وزير عراق در امور امنيتی که در نشست شرم الشيخ شرکت دارد گفته که هر دو کشور ايران و آمريکا تمايل به مذاکره مستقيم دارند اما آنچه مانع از اين مذاکره می شود، موانع روانی است.

البته اخبار حاکى از آن است که هيات‌هاى ايران و آمريکا در سطح کارشناسان دو کشور در حاشيه‌ نشست مذاکراتى سه دقيقه اى را با هم داشته‌اند که از محتوای آن خبری منتشر نشده است.

«دانا پرينو»، سخنگوى کاخ سفيد بعد از نشست شرم ‌الشيخ با بيان اينکه آمريکا از اين کنفرانس «بسيار رضايت دارد» و اصلا از اين بابت که اين نشست منجر به مذاکرات سطح بالاى ايران و آمريکا نشده، تاسف نمى‌خورد، گفت که اگر فرصت ديدار با ايرانيها نيز دست مى‌داد، فکر مى‌کنم وزير خارجه خوشحال مى‌شد با آنها صحبت کند. اما نشد.

نکته مهم ديگر در نشست شرم‌الشيخ، نشست غيررسمى ميان وزراى کشور هاى عربى و اعضاى کميته چهارجانبه خاورميانه شامل آمريکا،‌ سازمان ملل، اتحاديه اروپا و روسيه پس از نشست دو روزه شرم‌ الشيخ در مورد اسرائيل بود.

رهبران عرب درنشستى با کشورهاى موثر  درباره احياى روند صلح با اسرائيل بر اساس پيشنهاد جديد عربستان مذاکره کردند اما به دليل بحران سياسى کنونى در اسرائيل از تصميم به ادامه مذاکرات خوددارى کردند. احمد ابوالغيط، وزير امورخارجه مصر پس از اين ديدار گفت که ديدار بسيار خوبى بود و نظرات به خوبى تبادل شد. اتحاديه عرب روز 28 آوريل مصر و اردن،‌ دو کشور عربى داراى روابط ديپلماتيک با اسراییل را براى مذاکره درباره پيشنهاد صلح عربى انتخاب کرد.

در حالی که اميد های برای ديدار وزيران خارجه ايران و آمريکا در جریان اجلاس شرم الشیخ وجود داشت و بنا به دلایلی که چندان روشن نیست، انجام نشد هوشیار زیباری وزير خارجه عراق از مذاکره مستقيم گروه کارشناسی ايران و آمريکا خبر داده . ایالات متحده نیز آن را تایید کرده است. رایان کراکر سفیر جدید  آمریکا در بغداد و دیوید سترفیلد نماینده ویژه خانم رایس در امور عراق با عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران به مدت سه دقیقه گفتگو کردند.

منوچهر متکی وزير امور خارجه ايران طدر روز دوم نشست در جمع شرکت کنندگان ضمن طرح انتقادهای تندی نسبت به آمريکا، بی ثباتی و نا امنی در عراق را ناشی از حضور نظامی آمريکا در اين کشور دانسته و خواستار خروج کامل ارتش آمريکا از عراق شده است.

کاخ سفید روز جمعه عدم ملاقات رسمی کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا با منوچهر متکی همتای ایرانی خود را کم اهمیت دانست. ِینا پرینو، معاون سخنگوی کاخ سفید، می گوید کاندولیزا رایس برنامه ای برای دیدار با منوچهر متکی نداشته است و ملاقات با ایرانیان هرگز در دستور کار نبود. چیزی که ما گفتیم این بود که اگر آنها شانس دیدار و ملاقات پیدا می کردند اشکالی وجود نداشت.

خانم پرینو گفته که اگر فرصت ملاقات با ایرانیان هم فراهم می شد من فکر می کنم که کاندولیزا رایس خوشحال می شد با آنها صحبت کند. چنین فرصتی فراهم نشد اما به این معنا نیست که ما هیچ تماسی با آنها نداشتیم. رایان کراکر سفیر آمریکا در بغداد با همتای ایرانی خود ملاقات کرد. او گفت که این ملاقات کوتاه بود اما آنها با هم گفتگو کردند.

ماه مارس گذشته 2007، نشستی مشابه اجلاس شرم الشيخ اما در سطحی پايين تر در بغداد برگزار شد که طی آن، خبر گزاری های غربی ادعا کردند که زلمای خلیل زاد سفیر وقت ایالات متحده در عراق گفت با اعضای هیئت ایرانی از جمله عباس عراقچی مستقيما گفتگو کرده است اما معاون وزير خارجه ايران که سرپرستی هيئت ايرانی را به عهده داشت اين خبر را تکذيب کرد و گفت هيچ تماس مستقیمی بین دو طرف در طول نشست انجام نگرفته است.