‌وزیری که به دنبال تقابل با ایران بود

دیپلماسی ایرانی: هیلاری کلینتون در حالی امروز به طور رسمی از سمت خود به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا کنار خواهد رفت و سکان سیاست خارجی آمریکا را به سناتور جان کری خواهد سپرد که در چهار سال گذشته نقش جدی در تحول رویکردهای سیاست خارجی آمریکا به خصوص در ارتباط با منطقه خاورمیانه داشت.

کلینتون در سال 2009 پس از یک دوره رقابت انتخاباتی با باراک اوباما به عنوان وزیر خارجه او انتخاب شد. در ماههای پیش از انتخابش به عنوان وزیر خارجه او به عنوان رقیب انتخاباتی باراک اوباما در کنوانیسون های ایالتی حزب دموکرات فعالیت کرده بود. اما در روند رقابت های انتخاباتی هیلاری کلینتون با یک مشکل حقوقی مواجه شد که آثار خود را در ارتباط با روندهای سیاست خارجی امریکا در چهار سال گذشته منعکس کرد. این مشکل حقوقی به جذب کمک های مالی از عربستان سعودی مربوط می شد. کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی به صورت غیر مرسوم به طور بسیار گسترده به حمایت اقتصادی از هیلاری کلینتون مبادرت کردند. علت ایجاد چنین ارتباطی را باید در جهت گیری اقتصادی هیلاری کلینتون و برادرش در ارتباط با شر کت های اقتصادی جستجو کرد که در ایالات آرکانزاس تاسیس کرده بودند. هیلاری کلینتون و برادرش قبل از این که به عنوان چهره های سیاسی در فضای عمومی آمریکا ایفای نقش کنند، جایگاهی را در ارتباط با فعالیت های اقتصادی به دست آورده بودند. باید توجه داشت وقتی فردی اقتصادی وارد عرصه سیاسی می شود طبیعی است جهت گیری های اقتصادی خود را نیز در دنیای سیاست حفظ و اعمال می کند.

بنابراین ارتباط با عربستان تاثیر زیادی بر سیاست خارجی آمریکا گذاشت و هیلاری کلینتون در دوره وزارت خارجه خود توانست با لابی های عرب محور و اسرائیل محور در مجلس نمایندگان و سنا به گونه ای ارتباط برقرار کند که زمینه های مقابله کم شدت با ایران را از طریق تقویت جایگاه سیاسی و منطقه ای عربستان فراهم کند. آخرین تلاش کلینتون در این ارتباط با این موضوع را باید محکوم کردن ایران در مورد حادثه انفجار «الخبر» دانست.   روز گذشته شاهد بودیم که یک دادگاه فدرال آمریکا حکم داد خانواده های 17 نظامی آمریکایی کشته شده در انفجار 1996 عربستان می توانند 260 هزار دلار به عنوان غرامت از حساب دولت ایران در بانک توکیو میتسوبیشی برداشت کنند. اگر ایران نسبت به این رای اعتراض نکند و بخواهد نسبت به این موضوع رویکرد مبتنی بر انفعال یا بی توجهی در پیش بگیرد، بخش قابل توجهی از پولهای ایرانی که در ژاپن توقیف شده است به عنوان یکی از منابع تخصیص این غرامت تلقی می شود و بنابراین برای ایران هزینه های اقتصادی زیادی ایجاد می کند.

بنابراین کلینتون در دوران تصدی وزارت خارجه از همان الگویی استفاده کرد که جورج  شولتز (George Shultz) وزیر امور خارجه سابق آمریکا در رابطه با شوروی به کار گرفته بود؛ الگویی که مبتنی بر  مفهوم «جنگ کم شدت» است.  ویژگی جنگ کم شدت این است که زمینه برای تحرکت بازیگرانی به وجود می آید که می توانند نقش سیاسی، امنیتی و راهبردی را در سیاست بین الملل ایفا کنند. این بازیگران عمدتا در قالب نیروهای امنیتی دست نشانده و در چارچوب جنگ نیابتی ایفای نقش می کردند.

به این دلیل عربستان در سیاست خارجی آمریکا در دوران کلینتون جایگاه اساسی پیدا کرد و از سال 2009 به بعد موقعیت منطقه ای عربستان ارتقاء پیدا کرد. عربستان توانست از طریق نیروهای سلفی در عراق و همچنین در سوریه، مرجع تاثیرگذاری و الهام بخشی منطقه ای شود. در این شرایط بود که تضادهای ایران و عربستان افزایش پیدا کرد و می توان بازی مربوط به ترور «عادل عبدالجبیر»، سفیر عربستان در آمریکا، را به عنوان یک سناریوی مشترک وزارت امور خارجه و اف بی آی تلقی کرد. در فرایند ترور عادل عبدالجبیر فضای امنیتی به گونه ای سازماندهی و تنظیم شده بود که مامورین اف بی ای داستان پوششی را برای درگیر سازی کارگزاران امنیتی ایران در منطقه به وجود آوردند. در چنین شرایطی بود که رابرت مولر،  دادستان آمریکا توانست دادخواستی را علیه جمهوری اسلامی ایران تنظیم کند. این موضوع تضادهای ایران و عربستان را در منطقه افزایش داد. علیرغم این که برخی از کارگزاران سیاست خارجی ایران درک دقیقی نسبت به سناریوی سازماندهی شده و پیامدهای آن نداشتند ولی هیلاری کلینتون توانست از جاه طلبی های ایدئولوژیک و منطقه ای عربستان برای اثربخشی سیاست خود در منطقه استفاده کند.

به هر ترتیب هیلاری کلینتون در برخورد با ایران رویکرد مقابله جویانه ای اتخاذ کرد. همکاری گسترده او با وزارت خزانه داری، اف. بی آی و سازمان سیا برای محدود کردن تحرک اقتصادی و مالی ایران را باید در این قالب مورد توجه قرار داد.

 درنهایت باید اشاره کرد که هیلاری کلینتون توانست زمینه را برای تغییر در موازنه قدرت منطقه ای به وجود بیاورد. اگرچه در این فرایند موقعیت عربستان ارتقای قابل توجهی پیدا کرد، اما ایالات متحده تلاش کرد که مثلث عربستان، قطر و ترکیه را در فضای منطقه ای درگیر کند. در این سناریو قطر نقش دیپلماتیک را ا یفا می کرد؛ عربستان نقش امنیتی را عهده دار شده بود و ترکیه می توانست نقش نظامی و راهبردی را ایفاد کند. بنابراین این مثلث را باید به عنوان یکی از دستاوردهای اساسی هیلاری کلینتون برای محدود سازی ایران تلقی کرد. در این فرایند گرایش کلینتون به عربستان سعودی کاملا مشهود بود و به این ترتیب او توانست در مداری ایفای نقش کند که قابلیت های منطقه ای ایران کاهش پیدا کند؛ قدرت و توان اقتصادی ایران رو به کاهش بگذارد و قطعنامه 1929 را به تصویب برساند تا  از آن برای زمینه سازی در جهت اجرای قوانین یکجابه آمریکا در مورد گسترش تحریم علیه ایران استفاده کند.

باید توجه داشت که مقامات روسیه و چین هم احساس می کردند که هیلاری کلینتون رویکرد محدود سازی آنها را در پیش گرفته است. اگرچه در ماه مارس 2009 کلینتون با اهدای دکمه زردی به عنوان هدیه سمیولیک به سرگئی لاوروف ، تلاش کرده بود که با ذکر عنوان تنظیم مجدد (reset) نشانه ای از تغییر در الگوی رفتاری آمریکا با روسیه نشان دهد ولی واقعیت این است که در پایان ژانویه 2013  تضادهای روسیه و ایالات متحده و همچنین اختلافات آمریکا با چین به حد قابل توجهی گسترش پیدا کرد. رویکرد کلینتون را باید بهره گیری از سازوکارهای انتقادی در رابطه با ساختار سیاسی و امنیتی روسیه و چین دانست و موضوعات نرم افزاری به ویژه بحث حقوق بشر یکی از اختلافات آمریکا با روسیه و چین در دوره کلینتون بود.

بنابراین ویژگی مشخص هیلاری کلینتون در سیاست خارجی آمریکا را باید گرایش به عربستان سعودی و جهان عرب برای محدود سازی ایران و از سوی دیگر تلاش در جهت محدود سازی قدرت نظامی روسیه و چین دانست. در این فرایند مشخص است که تضادهای ایران و ایالات متحده نیز تشدید شده است و اگر ابتکارات باراک اوباما نبود شاید کلینتون گرایش بیشتری برای همکاری با گروههای اسرائیل محور در حوزه راهبردی آمریکا پیدا می کرد./16