ترس ها و امیدهای یک توافق با ایران

دیپلماسی ایرانی: در یک قرن گذشته، 20 جولای بیش از یک بار یک تاریخ مهم بوده است. جنبه بد مهم بودن آن در سال 1944 بود. زمانی که یک سوء قصد نافرجام برای قتل آدولف هیتلر انجام شد. بعد خوب اهمیت آن نیز در سال 1969 بود، زمانی که نخستین انسان قدم به کره ماه گذاشت.

20 جولای امسال، حامل خبرهای خوب خواهد بود یا بد؟ پاسخ این پرسش به این بستگی دارد که آیا ایران و گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) می توانند به یک توافق هسته ای دست یابند یا خیر.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا گفته است که ایران باید تا 20 جولای انتخاب کند و تا زمانی که همه طرف های مذاکره کننده راضی نباشند امکان تمدید مذاکرات وجود ندارد.اگر تا آن زمان توافق هسته ای حاصل نشود، مشخص نیست که آمریکا چه خواهد کرد. آیا تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال می کند یا به پیشواز گزینه نظامی می رود؟ اگر تحریم ها تا کنون کارآمد نبوده اند، تحریم های بیشتر نیز اثری نخواهند داشت و گزینه دوم نیز به طور کلی یک گزینه پوچ است.

اگر توافقی به دست نیابد، به دلیل تلاش نکردن آمریکا نیست. این هفته کری به وین سفر کرده است تا با مذاکره کنندگان ارشد هسته ای رایزنی کند و نتیجه مذاکرات را نیز در قالب توصیه هایی برای باراک اوباما مطرح کند.

روز پس از توافق

شاید برای درک بهتر موضوع باید روز پس از توافق هسته ای را تصور کرد. روزی که اگر 20 جولای نباید، یک جدول زمانی مورد توافق ایران و گروه 1+5 خواهد بود. در ایران، تعهد به لغو تحریم ها از سوی طیف وسیعی از ایرانیان مه می خواهند به غرب دسترسی داشته باشند، مورد استقبال قرار می گیرد. آمریکا در میان جوانان ایرانی شناخته شده است و شرکت های غربی هم اکنون نیز برای سرمایه گذاری و تجارت با ایران آماده شده اند.

اگر توافق حاصل شود، به طور حتم سیاست های منطقه ای نیز به یکباره تغییر خواهد کرد. اما همه از این تغییر خوشحال نخواهند بود. عربستان سعودی و اغلب کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به خصومت دوجانبه ایران و آمریکا برای آنچه که آن را گسترش اسلام شیعه می خوانند، نیاز دارند. با برقراری روابط خوب بین ایران و غرب، اعراب سنی از قدرت گرفتن ایران نگران خواهند شد. اینکه ایران نقشی پررنگ و قدرتمند در منطقه داشته باشد، برای کشورهای عرب سنی خوشایند نیست. به همین دلیل اکنون اغلب کشورهای سنی منطقه به این نتیجه رسیده اند که دیگر نمی توانند مانند گذشته روی واشینگتن حساب کنند.

اسرائیل نیز به سهم خود دغدغه هایی در مورد توافق هسته ای با ایران دارد. ضمن اینکه این توافق می تواند آنچه را که غرب تهدید هسته ای ایران می خواند، کمرنگ کند، تل آویو نگران است که تعدیل دشمنی های ایران و آمریکا به افزایش فشار بر اسرائیل در موضوعاتی مانند فلسطین منجر شود. همچنین برای اسرائیل نیز افزایش نفوذ ایران در منطقه نگران کننده است.

در مقابل،برای آمریکا در منطقه ، موفقیت مذاکرات هسته ای با ایران زمینه را برای همکاری ها در آینده فراهم می کند. نظیر همکاری ایران و آمریکا در مورد افغانستان که پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر اتفاق افتاد. همچنین احتمال برخی همکاری ها در عراق وجود خواهد داشت.

از سوی دیگر با توافق هسته ای آمریکا قادر می شود فاکتورهای ساختار امنیتی دراز مدت منطقه را بازطراحی کنند. این روندی دشوار خواهد بود که به سال ها زمان نیاز دارد اما حتی آغاز این روند نیز بدون توافق هسته ای با ایران ممکن نیست.

به دلیل تمامی این پیش بینی هاست که برخی کشورهای منطقه بیش از توافق هسته ای به دنبال بهره برداری از نتایج رفتار کنونی و سابق ایران هستند که برخی ادعا می کنند مخرب بوده است.

پس جای تعجبی نیست که بسیاری از کشورها برای مانع تراشی در روند توافق هسته ای با ایران تلاش می کنند. از سوی دیگر گروه های تندرو در داخل ایران نیز مخالف توافق هسته ای هستند. عربستان و دیگر کشورهای عرب منطقه نیز فشار را بر آمریکا افزایش داده اند تا ایران را محدود کند.

20 جولای در حالی از راه می رسد که تنش های خاورمیانه به اوج خود رسیده است و بحران عراق نیز روز به روز جدی تر می شود و  درگیری های اسرائیل و حماس نیز دوباره وارد مرحله بحرانی شده است. در حالی که این تحولات به مذاکرات هسته ای در وین ارتباطی ندارد، دلایلی زیادی وجود دارد که دست کم مذاکرات هسته ای به یکی از بحران های خاورمیانه پایان دهد.

تیم های مذاکره کننده هسته ای ایران و آمریکا باید در روزهای آینده بسیار متمرکز باشند. اوباما تا کنون توانسته در مقابل فشار نئوکان ها و کنگره که مخالفت توافق هسته ای هستند مقاومت کند. او می گوید به دنبال توافق خوب است. اما این توافق هر چه باشد باز هم اوباما را با موجی از انتقاد های داخلی و خارجی مواجه خواهد کرد.

باید امیدوار بود که رئیس جمهور آمریکا در این روند ثابت قدم باشد و به هدف خود در سایت خارجی دست یابد. چرا که شکست مذاکرات پیامدهای زیادی خواهد داشت.

منبع: لوب لاگ/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: 23 تیر 1393 / بازانتشار: 30 تیر 1393