ترکیه دیگر به فکر جنگ نیست

سید علی موسوی خلخالی: این روزها احتمال حمله ترکیه به سوریه خبر داغ رسانه ها شده است. تحلیل های بسیاری در این زمینه منتشر می شود و بسیاری احتمال می دهند با توجه به تحولات میدانی در شمال سوریه و تحرکاتی که عربستان سعودی آغاز کرده که صحبت از ورود نظامی به خاک سوریه زده است، همچنین تسلیحات و جنگنده ها و بالگردهای خود را به همراه قطری ها به پایگاه اینجرلیک در جنوب ترکیه، فرستاده، ترکیه و عربستان و قطر درصدد آماده شدن برای یورش نظامی به سوریه باشند. گمانه زنی ها در این زمینه زمانی افزایش یافت که امارات متحده عربی که این روزها پا به پای عربستان تلاش می کند در ماجراجویی های منطقه ای مشارکت داشته باشد نیز صحبت از اعزام نیرو به سوریه کرد. وقتی که آنکارا به واشنگتن هشدار داد که باید میان ترکیه و کردها یکی را انتخاب کند و الا مجبور است پایگاه اینجرلیک را به روی امریکا ببندد، بسیاری گمان کردند که ترکیه برای رسیدن به آرزوی دیرینه اش یعنی سرنگونی اسد، تصمیم گرفته است بی اعتنا به هشدارهای امریکا خود به همراه عربستان و متحدان عربی اش وارد عمل شود. اما اظهارات مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نشان داد که ترکیه بر عکس عربستان به این راحتی ها حاضر نیست وارد کارزار جنگ شود و منافع کلان خود را زیر پا بگذارد. عوامل بسیاری هستند که ترکیه را با وجود برخورداری از امکانات نظامی بر آن می دارد که به این سادگی به فکر حمله نظامی به سوریه نیفتد.

مخاطرات جنگ سوریه

ترکیه خوب می داند ورود به خاک سوریه یعنی جنگ با روسیه و ایران، چرا که آن طرف مرزها در حال حاضر علاوه بر نیروهای نظامی سوریه، رزمندگان حزب الله، مستشاران ایرانی و جنگنده های روس حضور دارند. بعد از حمله ترکیه به جنگنده روسیه در مرز خود با سوریه که هزینه های هنگفتی را هم از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ اقتصادی متحمل ترکیه کرد، آنکارا دریافته است که دیگر نمی تواند بیش از این بر سر سوریه متقبل هزینه شود. آنکارا گمان نمی کرد آن اقدام آن چنان روسیه را خشمگین کند که واکنشی تا این اندازه تند از خود نشان دهد. وانگهی، زمانی که ارتش سوریه عملیات آزادسازی حلب را آغاز کرد، برخی منابع خبری گزارش دادند که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه شخصا به رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه پیام داد که مبادا دست از پا خطا کنید و بخواهید اقدامی را در خاک سوریه انجام دهید. پوتین در آن پیام به صراحت هشدار داد که هر اقدامی که از سوی روسیه ایذایی تلقی شود واکنش شدید مسکو را به دنبال خواهد داشت. برای همین دیدیم که وقتی ارتش سوریه نبل و الزهرا را آزاد کرد و با کمی تلاش توانست به مرز ترکیه برسد و کنترل آن مناطق را به دست بگیرد، دولت ترکیه واکنشی از خود نشان نداد و پذیرفت که شکست خورده است.

در عین حال، ترکیه به ایران در حفظ موازنه های منطقه ای نیاز دارد. ترکیه خوب می داند که روابط نزدیک به وجود آمده با عربستان مقطعی است و ریاض درصدد فرصتی است که ترکیه را از میدان به در کند. به ویژه که حزب عدالت و توسعه، از حمایت اخوان المسلمین برخوردار است و خود از این جریان حمایت می کند و برای رسیدن اخوانی ها به قدرت در تمامی کشورهای عربی تلاش می کند. عربستان اخوان المسلمین را تهدیدی حیاتی برای خود می داند. در عین حال عربستان از خودداری ترکیه در ورود به جنگ یمن علیه حوثی ها به شدت ناخرسند است و آنکارا خوب می داند که ریاض درصدد فرصتی برای تلافی این بدعهدی است.

هشدار امریکا و ناتو

آنکارا به روشنی می بیند اولویت ایالات متحده در عراق تغییر کرده است. در حال حاضر اولویت ایالات متحده نه کنار زدن بشار اسد از قدرت بلکه مبارزه با داعش است. تغییر رویکرد امریکا تغییر مواضع اروپایی ها را نیز در قبال سوریه به دنبال داشته است. منابع خبری می گویند که سازمان های امنیتی فرانسه و آلمان همکاری های امنیتی خود را با سازمان امنیت سوریه آغاز کرده اند. برخی منابع خبری دیگر نیز گزارش می دهند که اسپانیا و ایتالیا نیز به جمع همکاران امنیتی سوریه پیوسته اند. ترکیه که سودای پیوستن به اتحادیه اروپا را دارد و خود را یک کشور غربی قلمداد می کند، مجبور است این حقیقت تلخ را بپذیرد.

از سوی دیگر ناتو به هیچ عنوان حاضر به حمایت از ترکیه برای ورود به ماجراجویی جنگ سوریه نیست. کشورهای اروپایی که در حال حاضر دست به گریبان سیل مهاجران سوری هستند از این نگرانند که ورد ترکیه به این جنگ سبب شود تا دور تازه ای از مهاجران سوری، کردی و چه بسا حتی ترکی به اروپا آغاز شود.

مناطق جنوبی ترکیه در حال حاضر به شدت ناآرام است و ورود نظامی ترکیه در سوریه می تواند اوضاع امنیتی مناطق جنوبی ترکیه را بدتر کند. دیپلمات های ناتو می گویند که عربستان و ترکیه بدون کمک ناتو نمی توانند به سوریه نیرو بفرستند. ترکیه عضو ناتو است و بی شک بدون هماهنگی با آن نمی تواند کاری از پیش ببرد.

ناتو در جنگ اوکراین حاضر نشد علیه روسیه وارد عمل شود، چرا که ایالات متحده با هر گونه رویارویی نظامی با روسیه مخالف بود. در حال حاضر که امریکا برای آتش بس در سوریه تلاش می کند و بعد از مدت ها در سوریه منافعش به روسیه نزدیک شده طبیعی است که ناتو به هیچ وجه وارد جنگ سوریه نشود، این نکته ای است که دولت ترکیه به خوبی از آن آگاه است.

نگرانی از کردها

بر خلاف آن چه بسیاری تصور می کنند، ترکیه هیچ گاه عقد اخوت با کردها نبسته است. اگر چه مسعود بارزانی خیال می کند که می تواند با اسب ترکیه ترک تازی کند اما آنکارا به هیچ وجه به کردها نگاه دوستانه نداشته است. پیش بینی نمی شود حداقل در آینده نزدیک نیز با آنها کنار بیاید. ترکیه در حال حاضر به شدت با کردها درگیر شده است. منابع آگاه خبری می گویند جنوب ترکیه رسما یک کارزار جنگ نظامی است. در دیاربکر و دیگر مناطق جنوبی جنگ با کردها به جنگ خیابانی کشیده شده است. ترکیه از این نگران است که کردها بر مرز سوریه – ترکیه مسلط شوند و آن گاه پیکارجویان پ.ک.ک راحت تر امنیت مناطق جنوبی ترکیه را تهدید کنند. همین نگرانی نسبت به وضعیت کردهای شمال عراق نیز وجود دارد اما فعلا آنکارا تعهدات بارزانی در کنترل نیروهای پ.ک.ک در خاک کردستان را پذیرفته است. شاید اگر نگرانی ترک ها از کردهای سوریه برطرف شود آنکارا برای همیشه پرونده سوریه را نزد خود ببندد. چرا که خوب می داند باید از سقوط اسد در مرحله فعلی دست بشوید.

انفجارهای آنکارا

انفجارهای خونین آنکارا که جان دست کم 30 نفر را گرفت و حدود 70 نفر را زخمی کرد، اردوغان و دولتش را به فکر فرو برد. این صحیح است که همانند همیشه دولت ترکیه انگشت اتهام را به سوی کردها نشانه رفت اما آنکارا نمی تواند این واقعیت را نادیده بگیرد که امنیتش دیگر همانند سابق ثبات ندارد. طی سه ماه گذشته این سومین حادثه تروریستی در آنکارا بود. اردوغان خوب می داند اگر تا کنون توانسته خود را در قدرت حفظ کند برای این بوده که ادعای ثبات و امنیت برای کشورش را داشته است، در صورت نبود امنیت پایه های قدرت او متزلزل خواهند شد. برای همین پنج شنبه شب تا بامداد جمعه سران ارتش و مقامات ارشد دولت و حزب عدالت و توسعه در مقر او در آنکارا گرد هم آمدند تا تحولات جاری در کشور را بررسی کنند. روزنامه العرب، چاپ لندن می نویسد که برخی از ژنرال های ارتش نسخه ورود نظامی با هدف مبارزه با کردها حتی اگر ناتو مخالف باشد را تجویز کردند. اما منابع دیپلماتیک به روزنامه گاردین گفته اند که در این جلسه کسانی که نسبت به وقوع جنگ بیمناکند، تلاش کرده اند که فضا را آرام کنند و بر لزوم خودداری ورود ترکیه به هر گونه نبرد زمینی در سوریه تاکید کنند. آنها سفر قریب الوقوع حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به ترکیه را فرصتی خوب برای حل و فصل بسیاری از مشکلات امنیتی خود دانسته اند و گفته اند که بهتر است ترکیه خود را از هر گونه ماجراجویی غیرقابل پیش بینی دور نگه دارد. شاید به همین دلیل است که روز دوشنبه مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه گفت که ورود نظامی ترکیه به سوریه بعید است.