شکست آتش بس سوریه به نفع القاعده است

نویسنده: جان هودسون

دیپلماسی ایرانی: هنوز زمان زیادی از شکست مذاکرات آتش بس سوریه میان ایالات متحده و روسیه نگذشته اما تاثیرش بر شرایط فعلی این کشور مشخص است. نیروهای دولتی سوریه اواخر روز جمعه با هدف باز پس گرفتن شهر حلب مناطق تحت کنترل شورشیان در شرق این شهر را شدیدا بمباران کردند.

اما شکست سیاست های غرب در سوریه و در عین حال انتقاد از حملات نیروهای بشار اسد در هدف قرار دادن شورشیان و گروه های تروریستی می تواند یک اثر مزمن بلندمدت نیز داشته باشد: ادغام جریان اصلی گروه های مسلح سیاسی مخالف اسد با جبهه فتح الشام (JFS) در حلب. گروهی که پیشتر با عنوان جبهه نصرت به عنوان یکی از شاخه های وابسته به القاعده در سوریه فعالیت می کرد.

بسام کودمانی، عضو ارشد مخالفان سوریه در کمیته مذاکرات، به نشریه فارین پالیسی می گوید: «ما امروز شاهدیم که تحولات سوریه به سمتی می رود که گروه های محاصره شده در حلب را به سوی همکاری با یکدیگر سوق می دهد و این برای همه مسیری مرگبار است.»

برای چندین هفته گروه های مسلح مخالف دمشق در حلب از ترس اینکه مبادا در تیررس حملات هوایی نیروهای آمریکایی قرار بگیرند در برابر پیوستن به گروه جبهه فتح الشام مقاومت کردند. نهم سپتامبر بود که آتش بس مورد توافق ایالات متحده و روسیه به پایان رسید و به دلیل اختلافات پیش آمده میان دو طرف تمدید شد، توافقی که قرار بود به حملات نیروهای اسد علیه مخالفان مسلح دولت (و نه گروه های تروریستی) پایان داده و در مهلت تعیین شده کمک های بشردوستانه در اختیار ساکنان شهر حلب قرار گیرد. همچنین در این مدت قرار بود که مخالفان مسلح اسد راه خود را از گروه های تروریستی و تکفیری ها جدا کنند. اما مقام های مسکو و واشنگتن موفق نشدند که در نشست پنجشنبه شب راهی برای احیای آتش بس کوتاه مدت بیابند، نشستی که به گفته استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه، نشستی طولانی، دردآور، دشوار و ناامیدکننده بود.

پیشتر هم گروه بین المللی حامیان سوریه که شامل نمایندگانی از ایالات متحده، سوریه، عربستان سعودی، ترکیه، ایران و برخی کشورهای دیگر است، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد گردهم آمدند. اما در اواسط جلسه دولت سوریه اعلام کرد که عملیات نظامی جدیدی را در شرق حلب آغاز کرده است، خبری که تقریبا امکان هر گونه توافق برای احیای آتش بس را از میان برد.

یک مقام ارشد آمریکایی در کنفرانس خبری با تشبیه این نشست به میدان جنگ گفت که روسیه و دولت بشار اسد می توانستند گام های مهم و جدی را برای احیای آتش بس بردارند. وی گفته بود: «حالا دیگر توپ در زمین روسیه است و این که مسکو اگر می خواهد باید با ایده های مشخصی به سوی ما بازگردد تا مطمئن شویم که در تصمیمات خود جدی هستند.»

جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده، نیز که با پریشانی این جلسه را ترک می کرد، گفت که احتمالا دوباره با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود، دیدار خواهد کرد. کری با این حال تاکید کرد که عمیقا نگران عملیات نظامی جدید نیروهای سوریه در شرق حلب است. کری گفت: «من امروز برای حل بحران سوریه به اندازه دیروز مصمم هستم اما واقعیت این است که بیش از گذشته ناامید شده ام.»

و حالا آتش بس سوریه رسما مرده است و عملیات نیروهای دولتی سوریه علیه مناطق تحت کنترل شورشیان با شدت تمام ادامه دارد. کارشناسان مسائل سوریه می گویند این احتمال وجود دارد که گروه های مسلح مخالف دمشق راهی جز روابط نزدیکتر با بنیادگران تکفیری نداشته باشند. اندرو تابلر، کارشناس امور سوریه در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می گوید: «تنها هویجی (امتیازی) که قرار بود مخالفان دولت سوریه را از رفتن به سوی گروه های تروریستی منع کند دسترسی به کمک های بشر دوستانه و امنیتی نسبی بود که قرار بود جان کری از طرف مسکو آن را تضمین کند. وعده هایی که محقق نشد.»

یک کارشناس دیگر می گوید که گروه های مخالف دولت بشار اسد بعید است که از تکفیری ها جدا شوند، اگر که واشنگتن نتواند بشار اسد را از طریق روسیه مهار کند.

بسام کومانی که گروهش مدت ها در تلاش بوده تا راهش را از جریان تکفیری ها در سوریه جدا کند، می گوید که نبود یک فرایند دیپلماتیک باعث شده که گروه های سیاسی مسلح مخالف دولت نتوانند اعتبار خود را در تحولات سوریه حفظ کنند. او می گوید: «ما به عنوان مخالفان میانه رو اینجا هستیم. اما اگر این مخالفت معتدل چیزی برای مردم و گروه های میانه رو نداشته باشد، خوب، جایگزین آن چیست؟»

کارشناسان معتقدند که هر گونه انسجام بیشتر میان گروه های سیاسی مسلح اسد و تکفیری ها مشکلات را برای احیای توافق آتش بس تشدید خواهد کرد. این مساله همچنین همکاری گروه های مخالف سوریه را برای شکست داعش تحت تاثیر قرار خواهد داد. این مساله احتمالا آتش انتقادها روسیه مبنی بر این که "غرب و متحدان سنی آن در جدا کردن مخالفان سوری از گروه های تندروی اسلام گرا شکست خورده اند" را نیز بیشتر خواهد کرد.   

منبع: فارین پالیسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30