بی‌اعتنایی چین به هوچی‌گری‌های ترامپ

دکتر محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: بعد از کشورهای عضو ناتو، مکزیک و جمهوری اسلامی ایران که با روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا، هدف مستقیم سیاست های خصمانه و برنامه های مقابله جویانه ایالات متحده آمریکا قرار گرفتند، حال نوبت به چین رسیده است که در برابر اظهارات و عملکرد ترامپ کمربندها را سفت تر ببندد و به فکر تدابیری برای رویارویی با آمریکای جدید باشد.

ترامپ در طول فعالیت های انتخاباتی خود همواره وعده داد که پس از راهیابی به کاخ سفید اقدامات سریعی را در راستای مقابله با سیاست های ناعادلانه چین در زمینه تجارت و دستکاری در نرخ ارز صورت خواهد داد. او پس از پیروزی در انتخابات نیز بر همان سیاست ها تأکید کرده و همواره در سخنرانی ها و اظهارات خود در مورد ظهور چین و افزایش قدرت این کشور ابراز نگرانی کرده است. او معقد است قدرت نظامی چین به مرحله بسیار ترسناکی رسیده و همچون نگرشی که نسبت به ایران اتخاذ کرده ، مسأله چین را هم  از خطر گروه تروریستی داعش بزرگتر می داند. تماس تلفنی ترامپ با رهبر تایوان و عدم پایبندی اش به «سیاست چین واحد» که کاخ سفید از سال ۱۹۷۹ آن را رعایت کرده و نیز انتقادهای مکرر ترامپ به رویکرد چین در مورد دریای چین جنوبی از جمله رویکردهای خصمانه ای هستند که نشان می دهند دولت جدید آمریکا رقابت سرسختانه با چین را در صدر اولویت های خود قرار داده است.

رویکرد اژدهای بزرگ شرق آسیا اما تا حد زیادی متفاوت است. در حالی که در روزهای اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، بودجه نظامی این کشور را تا ۱۰ درصد افزایش داده، چین برای دومین سال متوالی بودجه نظامی خود را نسبت به سال های گذشته حدود 3 درصد کاهش داد؛ به این ترتیب که  بودجه نظامی چین امسال فقط حدود ۷ درصد بالا می رود در حالی که پیش از آن و از سال ۲۰۱۰ به این سو، رشد سالانه بودجه نظامی چین بالای ۱۰ درصد بوده است. بودجه نظامی سال گذشته چین ۱۳۸ میلیارد دلار بود که در مقابل بودجه نظامی ۵۳۰ میلیارد دلاری آمریکا اندک به نظر می رسد. البته این کشور چند دهه است که مشغول نوسازی توان دفاعی خود بوده و کوشیده است با ساخت هواپیماهای رادارگریز و ناو هواپیمابر توان دفاعی خود را در رقابت با قدرت های غربی افزایش دهد؛ اما ظاهرا در مقطع کنونی مقامات چین صلاح دیده اند که تن به هوچی گری های ترامپ نداده و هوشیارانه و به دور از تنش و البته ضمن تضمین توانمندی های دفاعی، راه خود را که برتری چین در عرصه اقتصادی است ادامه دهند.

اقتصاد چین از اواخر دهه 1970 رشد اقتصادی پرشتاب خود را آغاز کرد و با گسترش صادرات و جذب سرمایه گذاری خارجی توانست در سه دهه اخیر به طور متوسط رشد اقتصادی 10 درصدی را تجربه کند. چین با این نرخ رشد خیره کننده در حال حاضر به دومین اقتصاد جهان تبدیل شده است. با این وجود، رشد اقتصادی این کشور در دو سال اخیر کند شده و در سال 2015 به پایین ترین حد از سال 1990 تاکنون یعنی  رشد 6.8 درصدی رسید. امسال نیز لی کچی یانگ، نخست وزیر چین، رشد اقتصادی کشورش را در حدود شش و نیم درصد اعلام کرده است که این آمار کمی از آمار اعلام شده سال 2016 هم کمتر است. این امر نشان از آن دارد که چین به طرز واقع بینانه ای احتمال تأثیر سیاست های ملی گرایانه و محدودساز آمریکا در قبال خود را درک کرده و می کوشد بدون ورود به درگیری های لفظی بی نتیجه یا اقدامات متقابل رویه تاریخی کشورهای شرق آسیا یعنی «حرکت آرام و خزنده اقتصادی رو به جلو» را ادامه دهد.

نکته دیگری که از سخنان اخیر نخست وزیر چین در "کنگره ملی خلق" این کشور برداشت می شود، بهره برداری چین از رویکرد غیر منطقی و خلاف جریان آب دونالد ترامپ و تلاش برای مشروعیت آفرینی برای خود از طریق کمبودهای رئیس جمهور جنجالی آمریکاست. چین که در سال های گذشته چندان به تعهدات خود در حوزه محیط زیست پایبند نبوده است، حال در شرایطی که ترامپ هم به نگرانی های زیست محیطی جامعه جهانی اهمیتی نمی دهد، می کوشد خود را پایبند به این عرصه معرفی کرده و از این طریق برای خود محبوبیت و حمایت های بین المللی جلب کند. شاهد این امر نیز آن است که نخست وزیر چین در حضور 3 هزار شرکت کننده در کنگره ملی خلق اعلام کرده است که یکی از تعهدات او «مبارزه با تولید ذغال سنگ و فولاد بیش از آن چه مورد نیاز است»، خواهد بود.

بدین ترتیب به نظر می رسد ادامه مشی تعادل و میانه روی، تلاش برای تقویت اقتصاد و بنیه دفاعی چین در حد معقول و ممکن و استفاده از نقاط ضعف ترامپ برای غیر مشروع جلوه دادن اقدامات و عملکرد او و در مقابل مشروعیت آفرینی برای کشور خود، از جمله مهمترین سیاست های چین در مقابل ایالات متحده هستند. سیاست هایی که می تواند الگویی مناسب برای سایر کشورهای در معرض تهدید از جانب آمریکای جدید و عجیب این روزها نیز باشند. 

انتشار اولیه: چهارشنبه 18 اسفند 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 23 اسفند 1395