ایران دشمنی کم هزینه برای عربستان

ناصر هادیان، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: اگر نگاهی از بیرون و کلان به داستان کنیم، شاید شرایط خیلی مناسب و مطلوبی برای ما نباشد. خلاف ادعاهایی که به هر حال طرح می شود، چه در داخل و چه در خارج ایران، می گویند که 4 پایتخت عرب در کنترل ایران است و نفوذ ایران خیلی گسترش پیدا کرده است. موضوعی که آن طرف با نگرانی و در داخل هم با هیجان و شادی به آن می پردازند. می خواهم وضعیت دیگری را طرح و ترسیم کنم.

آن کسی که الآن در تلاویو نشسته چه می بیند؟ فقط به چند بازیگر اصلی منطقه می پردازم و نگاه خیلی گذرا هم به روسیه و آمریکا خواهم داشت، به عنوان بازیگران اصلی. اگر نشستید در اسرائیل و در تلاویو، چیزی که می بینید این است که شرایط دیگر از این بهتر نمی تواند برای شما باشد. دشمنان اسرائیل که همه یا رفته اند یا درگیر خودشان هستند. لیبی که دیگر نیست. سوریه که درگیر است. عراق درگیر است. ما و حزب الله که در سوریه درگیر هستیم. عربستان که جنگ شیعه و سنی راه انداخته و ما دشمن اصلی شدیم. اسرائیل به عنوان دشمن اصلی دیگر خیلی کمتر طرح می شود. حزب الله، احرارالشام را بکشد، احرارالشام، النصره را بکشد، از هر طرف که کشته شود به نفع اسلام است. آن کسی که در تلاویو نشسته می گوید هر کس هر کسی را بکشد به نفع من است، از هر گروه که باشد. یعنی اگر خودشان می خواستند چیزی را طراحی کنند، بهتر از این در نمی آمد. واقعیت امروز منطقه، بهتر از این برای آنها نمی شود. الآن چه کسی دیگر بحث شهرک نشینی را می کند؟ چه کسی بحث حقوق فلسطینیان را می کند؟ همه چیز کاملا حاشیه ای شده. پس وضعیت بسیار مناسب است برای کسانی که در اسرائیل نشسته اند.

آمریکا، منافعش عین منافع اسرائیل نیست ولی تفاوت چندانی هم در منطقه با اسرائیل ندارد. یعنی شرایط برای او شرایط خوبی است. می بیند که دشمنانش درگیر هم هستند و ظرفیت های استراتژیک منطقه در حال تخلیه شدن است. مهمترین هدف آمریکا به نظر من تخلیه ظرفیت های استراتژیک منطقه است که این اتفاق می افتد. او هم از این فرصت استفاده می کند و سلاح می فروشد، صدها میلیارد دلار سلاح، چه در مرحله نوشتن تفاهم نامه و چه در مرحله امضای قرارداد است. آمریکا از این وضعیتی که هست بهره می برد. من اسم این سیاست را می گذارم سیاست هرج ومرج مدیریت شده. تا زمانی که این بحران و این هرج ومرج در سرزمین های فعلی برقرار است، هیچ نگرانی ندارد. لذا هر چه فشار بر اوباما آوردند برای تغییر وضعیت، زیر بار نرفت. اتفاقا در یک مصاحبه که او را مجبور کردند پاسخی بدهد که می گفتند خانم کلینتون این موضع را می گیرد، آن موقع هنوز با ریپابلیکن ها در رقابت بودند. گفت هر کسی جای من بنشیند چندان متفاوت از من عمل نخواهد کرد. یعنی Deep State آمریکا یا دولت در سایه شان با این سیاست ها منافع شان تامین می شود و فقط به میزانی دخالت خواهند کرد که موازنه نیروها برقرار باشد. لذا اوباما وقتی این امکان را داشت که متفاوت عمل کند، این کار را نکرد. خیلی هوشمندانه عمل کرد. سلاح های هسته ای را گرفت و اسد را به میزانی تضعیف کرد که سر کار بماند و به میزانی قوت نداشته باشد که بتواند سوریه را متحد کند، و درگیر کردن در یک جنگ فرسایشی، نیروهایی اصلی که آنجا نفع آمریکا را تامین خواهند کرد. همین ادامه پیدا می کند. زمانی که دوباره این ادعا مطرح شد، می بینید که ترامپ هم تقریبا همین کار را انجام داد. 59 موشک فرستاد و کاری بیش از این نکرد. چرا؟ چون نمی خواهد در حدی اسد تضعیف شود که سقوط کند. سقوط اسد به نفع او نیست. چون اگر اسد سقوط کند، رژیم سقوط خواهد کرد و سقوط رژیم یعنی هرج و مرج بیشتر، هرج ومرج بیشتر هم یعنی زجر بیشتر، پناهندگی بیشتر. همه این ها چیزی نیست که هرج ومرج مدیریت شده را بتواند حمایت کند. بنابراین ممکن است وضعیت را به هم بزند. و در این شرایط هرج ومرج، اگر هم نیرویی بتواند قدرت بگیرد، نیرویی است که اراده سرکوب دارد، از انضباط آهنین برخوردار است و رادیکال است و در اینجا یعنی داعش و گروه های دیگر رادیکال که می توانند این کار را کنند. بنابراین آمریکا سیاستش این بوده و به نظر من سیاستش همین خواهد بود. فقط یک سری بمب از بالا به پایین می ریزد. در حدی که داعش تضعیف شود ولی وضعیت را به صورت اساسی هیچ عجله ای در آن ندارد که تغییر دهد. البته در دراز مدت شاید.

من به روسیه هم باید بپردازم. روسیه هم در اینجا سعی کرد با دخالت اش، وضعیت را به نفع خودش تغییر دهد. هم در لاذقیه منافع استراتژیک داشت، منافع نظامی و دریایی خود را می خواست و هم می خواست قدرت نرم خودش را افزایش دهد. بگوید شما نتوانستید مساله را حل کنید، من آمدم و مساله را حل کردم و این وضعیت برقرار شد. ولی نتوانست به آن سرعتی که می خواست، این کار را کند. اما هوشمندی هایی داشت با اعلام اینکه من بیرون می روم، که هم ما را تحت فشار قرار دهد و هم رژیم و دولت سوریه را.

اما مهم تر آتش بسی بود که لاوروف و کری توافق کردند. در داخل آمریکا خیلی اختلاف بود. وزارت دفاع و پنتاگون مخالف بودند، اشتون کارتر مخالف بود و در مجموع، نیروهای امنیتی آمریکا مخالف آن آتش بس بودند. اما بالاخره کری توانست اوباما را راضی کند. گرچه در عمل با شکست مواجه شد. حالا نمی خواهم به دلایل شکست آن بپردازم. وقتی آن آتش بس با شکست مواجه شد، این یک آزمون فیصله بخش بود، یعنی دیپ استیت در آمریکا، دولت پنهان یا دولت عمیق، در آنجا قطعا به جمع بندی رسید که باید به روس ها درسی در سوریه بدهند. دیگر روسیه دوباره به عنوان یک دشمن قلمداد شد. آمدن ترامپ با این وضعیت خاص این امیدواری را در روسیه ایجاد کرد که ممکن است از پس این Deep State برآید. اما من احتمالش را خیلی ضعیف می دانستم و خیلی ضعف می دانم. هنوز نمی خواهم بگویم تمام شده، ترامپ خودش به شدت در مساله روسیه درگیر است و نمی تواند از پس Deep State برآید. نظر این ها هم این است که درسی بدهند. این خیلی بد است و خیلی خطرناک است، هم برای ما و هم برای مردمی که زجر خواهند کشید که اگر آمریکا بخواهد به روسیه در سوری درسیه بدهد. یعنی کار افغانستان را بکند. اگر بخواهد این کار را انجام دهد، یعنی این جنگ بیشتر ادامه پیدا خواهد کرد. زجر کشیدن ها بیشتر خواهد شد، تعداد کشته ها بیشتر خواهد شد، این به هر صورت منافع ما را تامین نمی کند.

ما الآن در سوریه گیر هستیم. به مسایل خودمان برمی گردم. بنابراین اگر این اتفاق بیافتد، شرایط مناسبی برای روس ها هم نخواهد بود، اگرچه هنوز آنها امید دارند ترامپ از وضعیت بحرانی که در آن گیر کرده در ارتباط با روسیه، بیرون بیاید و از پس دولت سایه برآید. جمع بندی من این نیست که بتوانند این کار را کنند. یعنی نظر Deep State در ارتباط با روسیه در سوریه و در بقیه جاها، غالب خواهد شد.

حالا روس ها درصدد هستند با مکانیزم حل مذاکرات سیاسی با ما، این را حل کنند. چون واقعیت این است که سوریه، به هیچ وجه راه حل نظامی ندارد. یعنی امکان ندارد نیرویی آنجا بقیه را سرکوب کند و دولت واحدی در سوریه شکل دهد. چون این امکان وجود ندارد، پس ما به هر صورت باید آمادگی این را داشته باشیم که راه حل سیاسی پیدا کنیم. مولفه های راه حل سیاسی هم تقریبا روشن است. اسد حتما باید در پایان برود. حتی اگر انتخابات آزاد برقرار شود و عادلانه باشد، سازمان ملل هم برگزار کند، اسد رای هم بیاورد، بهتر است برود، چون بعضی وقت ها یک سیاستمدار به نفع ممکلتش و به نفع ملتش است که برود و نماند. به نظرم می آید در دوره این Transition یا انتقالی، اسد باید بماند. چون رفتن اسد مساوی با سقوط رژیم است. پس کسی که ذهن استراتژیک داشته باشد موافق این نیست که اسد درجا برود. رفتن درجای اسد نفع هیچ کسی را تامین نخواهد کرد. اگر بحث رفتن اسد است، باید دوره انتقالی را پیش بینی کنیم. اسد بعد از این دوره انتقالی با حفظ آبرو باید از صحنه سیاسی خارج شود. دومین مساله در Transition، کاهش قدرت ریاست جمهوری است، یعنی تبدیل قدرت ریاست جمهوری به نظام پارلمانتریک. سومین مساله اینکه دولت هم باید این را گارانتی کند. چون چهار بازیگر اصلی دیگر نیست، مذاکرات ژنو که بی ربط است که 40 کشور را دعوت می کنند که 20 کشور اصلا ربطی به موضوع ندارند، به نظر من 4 بازیگر اصلی در اینجا وجود دارد. دو بازیگر بین المللی و دو بازیگر داخلی. ما و ترک ها بازیگران محلی هستیم در این مساله، آمریکا و روسیه هم بازیگران بین المللی. این 4 کشور باید این پروسه را گارانتی کنند. ما و روس ها در شرایطی هستیم که بتوانیم اسد را متقاعد کنیم و امریکایی ها و ترک ها هم در شرایطی هستند که بتوانند اپوزسیون معقول را متقاعد کنند و چنین راه حلی را پیدا کنیم که بتوانیم داعش را از صحنه حذف کنیم. این راه حل سیاسی است که بدون آمریکا امکان ندارد این مساله شکل بگیرد. آمریکا هم باید دعوت شود. البته دعوت شده، خود روس ها دعوت کردند. ولی باز بنا بر دلایلی فکر می کنم آمریکا خیلی ممکن است مایل نباشد این مساله همان طور که گفتم زود حل شود. با حل شدنش موافق است ولی باید فشار بیاوریم که این کار حتما زودتر انجام شود چون منافع ما در این نیست. ما الآن در اینجاها بالاخره درگیر هستیم. راه حل نظامی هم وجود ندارد. ما تا چه زمانی می خواهیم هزینه دهیم؟ میزان این هزینه به نظر من روزبه روز افزایش پیدا خواهد کرد. باید خیلی هوشمندانه فرصت ها را شناسایی کنم و نگذاریم باز داستان زمان جنگ شکل بگیرد و مرحله ای بشود که خیلی چیزها به ما تحمیل شود. الآن که این امکان هست، باید دنبال این راه حل برویم و این مساله را حل کنیم.

وقتی من تهدیدهای خودمان را اولویت بندی می کنم، اولویت تهدیدهای ما یک، آمریکاست، دو اسرائیل است، سه هرج ومرج منطقه و چهار، نظم جهانی است. به این نحو تهدیدات ما رده بندی می شوند. بر اساس این تهدیدات، البته این ها رده بندی من نیست. من آنچه مسئولین نظام تهدید می دانند را می گویم. به هر صورت این ها تهدیدات است. بر اساس این تهدیدات عمق استراتژیک ما مشخص می شود. عمق استراتژیک ما می شود لبنان، اگر تهدیدات را این طور تعریف کنیم. پس بنابراین لبنان برای ما ارزش ذاتی دارد، همان طور که عراق ارزش ذاتی دارد، همان طور که عربستان ارزش ذاتی دارد. سوریه برای ما ارزش ابزاری دارد، ارزش وسیله ای دارد. جز بخشی از آن که به هر صورت به عنوان محور مقاومت می گوییم. اگر عمق استراتژیک به این نحو تعریف شد، بخاطر دو مانع بازدارنگی اصلی مان است. یک منبع بازدارنگی ما موشک های خودمان است، یک منبع دیگر بازدارنگی ما، موشک ها و راکت های حزب الله است. موشک های خودمان چون موشک های استراتژیک نیست، سلاح وحشت است. سلاح وحشت، یعنی موشکی که در جایی می افتد و چهار خانه خراب می شود، 10 نفر کشته می شوند و ایجاد وحشت می شود اما این استراتژیک نیست. برای اینکه سلاح استراتژیک باشد، دو ویژگی اصلی دارد، یک، دقت است و دومی هم غیرمتعارف بودن کلاهک آن است که سلاح های ما در برد بالا آن دقت را دارد، و نه کلاهک های غیرمتعارف دارد. پس بنابراین نهایتا این بازدارنگی اش خیلی زیاد نیست. بازدارنگی اصلی برای ما  از موشک ها و راکت های حزب الله می آید تا موشک های خودمان. پس بنابراین خیلی مهم است که بتوانیم آن مسیر را تا لبنان داشته باشیم. پس این در مجموع حضور ما را در لبنان و در منطقه توجیه می کند. حالا ما چطور می توانیم این را حفظ کنیم بدون این هزینه ای که در حال حاضر در سوریه و تا حدودی هم در عراق پرداخت می کنیم.

به نظر من ما باید به سمت این برویم که فقط حمایت از منافع اساسی خودمان داشته باشیم. منافع حیاتی خودمان، نه اساسی. منافع حیاتی ما در سوریه کدام است؟ منافع حیاتی ما به نظر من داشتن یک کریدور ارتباطی است و حمایت و حفاظت از سواحل مدیترانه و مرزهای حزب الله. حتی دمشق، ثانوی است. یعنی من در مرحله اول می گویم دمشق جزء منافع اساسی ماست ولی منافع حیاتی ما نیست. اگر این کار را انجام دهیم، اتفاقی که می افتد این است، داعش فعلا در حال تضعیف است ولی گروه های رادیکال دیگر یا داعش، دوباره مسیر طبیعی گسترش جغرافیایی شان، آمدن به سمت دعوا در این مناطق نیست. همچنین در عراق. یعنی از بغداد به سمت جنوب. چون می داند در این مناطق باید فاصله سانت به سانت بجنگد و این موجب می شود محاسبه استراتژیک بازیگران اصلی عوض شود. یعنی عقب نشینی. یک بار با تعدادی دیپلمات های نروژی صحبت می کردم. گفتم به آنها که اگر فردا ما با داعش نجنگیم، چه کسی می جنگد؟ شما هم فقط آنجا نشستید و می گویید ایران فلان، آمریکا هم یک مشت بمب از آن بالا به پایین می ریزد. ما یعنی نیروهای موتلف، ما در خط مقدم جنگ داعش هستیم و اگر نجنگیم تنها کسی که می تواند بجنگد آمریکاست، آن هم ظرفیتش را دارد، اراده اش را ندارد. شما هم که نه ظرفیتش را دارید و نه اراده آن را. ورودی به این ماتریکس استراتژیک که برای شما ترسیم کردم وارد می شود که این موجب می شود محاسبه استراتژیک، یعنی بازیگران اصلی عوض شود. یعنی باید فکر کنند که یا باید نیرو پیاده کنند، یا جور دیگری به مساله نگاه کنند. دیگر دغدغه ما نیست.

الآن می دانید که صریحا در ریاض، تهدید ما را مساوی داعش طرح می کنند، یا اینکه می گویند ایران هم تهدید بزرگی است. در نبود داعش، بلافاصله ما تهدید اصلی می شویم. باید خیلی خوب حواس مان جمع باشد. من خیلی موافق سرعت عملیات در موصل و رقه نبودم. این دستورالعمل اوباما بود، ولی نفعش برای ما چیست؟ ما چرا باید عجله داشته باشیم؟ الآن حسابش را کنید که در موصل، ترک ها مدعی هستند، کردها مدعی هستند، ما موتلفین مدعی هستیم، حیدر العبادی مدعی است، همه ادعا دارند. تا زمانی که دست داعش بود، بالاخره نه کسی قرار بود نان و آب این ها را تامین کند، نه برق و آب و گاز این ها را قرار بود تامین کند، الآن همه این ها ادعا دارند، مدعی هستند و می خواهند آنجا بروند. من دعا می کنم آنجا بین این ها جنگ و جدالی شکل نگیرد. ولی مساله این است که نبود داعش، مساوی با تهدید شدن ما به عنوان تهدید اصلی.

6 گروه در آمریکا می خواهند ما را به رادار توجه ترامپ بیاورند. ما در Default رادار توجه ترامپ هستیم، اما این 6 گروه می خواهند ما را بیاورند. این 6 گروه عبارتند از اسرائیل مهم تر از همه و طرفدارانش، عربستان و لابیست هایش، نئوکان ها و مجاهدین. این ها گروه هایی هستند که به شدت می خواهند ما را به توجه رادار ترامپ بیاورند و ما را به عنوان تهدید اصلی مطرح کنند. من این را امر مناسب و مطلوبی نمی دانم و باید خیلی تلاش کنیم که این اتفاق نیافتد و ورودی ای باید در این ماتریس استراتژیک این افراد داشته باشیم که strategic calculus عوض شود. این هم به هر صورت نکته مهمی است که باید در نظر داشته باشیم.

حالا برگردم به بحث مساله عربستان و قطر. دو روایت است که روایت مسلط در غرب شده که هیچ کدام از این روایت ها به نفع ما نیست. یک روایت این است که هر چه جنگ و دعواست در منطقه زیر سر دعوا و رقابت ایران و عربستان است. دومین روایت هم این است که این جنگ شیعه و سنی که راه افتاده، منشاء آن ایران و عربستان هستند. به نظر من این دو روایت نه درست هستند و نه به نفع ما هستند. من این را در چندین مورد گفته ام این عربستان است که با ما رقابت می کند، ما با عربستان رقابت نمی کنیم. من بیش از پنج سال است که می گویم باید عربستان را به عنوان تهدید قلمداد کنیم نه به عنوان دشمن. یعنی در لیست رنکینگی که کردم نسبت به تهدیدها دیدید عربستان نبود. در صورتی که باید عربستان را به عنوان تهدید بیاوریم جزء آنها. وقتی تهدید قلمدادش کردیم نسبت به آن فکر می کنیم. طراحی سیاست می کنیم که چه کار کنیم؟ ما باید چه کار کنیم که رابطه ما با عربستان به صورت مثبت یا منفی فرق کند. چه باید بر ذهن تصمیم گیر عربستانی بیاوریم که محاسباتش نسبت به ما عوض شود؟ منافع دوستی با ما بچربد بر هزینه دشمنی با ما. باید چه کار کنیم که این عوض شود؟ من به این موضوع پرداختم که عربستان چه کارهایی در قبال ما بعد از 5، 6 سال انقلاب تا حالا انجام داده و اینها هم بدون هزینه بوده. عربستان هزینه ای پرداخت نکرده برای کارهایی که علیه ما کرده. مثلا تشکیل جی سی سی. این جی سی سی علیه آمریکا و اسرائیل درست نشده، علیه ما درست شده. پیشرفته ترین سلاح ها را می خرد. از نظر تاسیس فرماندهی، کمی و کیفی این را بهبود می بخشد. سایر اقداماتی که داشته، جنگ نفتی که راه انداخته یا الآن هم در همه این جاها ما را درگیر می کند چون در رنکینگ تهدیدات، ما در ذهن عربستانی ها، شماره یک هستیم. تهدید شماره یک ما هستیم نه اسرائیل است و نه آمریکا. من چندین دلیل را ذکر کردم که چرا در سه دهه گذشته وقتی ما علیه عربستان عمل نمی کنیم باز به عنوان تهدید اصلی برای آنها مطرح هستیم. البته دوره ای نوسان داشته، بهتر بوده، بدتر بوده، حتی قرارداد امنیتی با آنها داشتیم. اما در مجموع این سیاست مهار بوده. همه اش این است که باورهای ایدئولوژیک است یا مساله اش قدرت است و طبیعتا امکانات دارد، می خواهد قدرتش و نفوذش را افزایش دهد. اما بخش زیادترش به نظر من مولفه های سیاست مهار است که می خواهد بتواند ما را مهار کند، خصوصا در 10،12 سال اخیر. چرا این طور هست؟ سوال معقول این است که چرا عربستان ما را به عنوان تهدید اصلی خودش و دشمن قلمداد می کند؟ این سوال می گوید عربستان همیشه حافظ وضع موجود بوده. نگران تغییر وضع موجود است. نمی داند چه می شود. همیشه برایش این مبهم است. بنابراین از این لحاظ چون ما انقلاب کردیم و ماهیت انقلاب هم دنبال تغییر است، آنها احساس تغییر و خطر می کنند از وجود و ماهیتی به نام انقلاب اسلامی و کشوری به نام ایران که نظامی بر سرش است که نظام انقلابی است.

دومین مساله ای که هست رابطه بین دولت و جامعه است. عربستان یک سیاستی دارد که خیلی پیشرفته نیست. 4، 5 هزار نفر کشور را به صورت شرکت خصوصی اداره می کنند. رقابتی اگر هست رقابت سنتی قبیله ای است. ولی در مقابل جامعه آن به طور متوسط در حال رشد است و لذا مطالبه گری می کند. رابطه بین سیاست و جامعه عربستان، رابطه شکننده ای است که باعث می شود عربستان دنبال یک دشمن شیک و مامانی بگردد که بتواند تقصیر را گردن او بیاندازد و همه هم احساس بدی نداشته باشند. الآن ایران آن «دشمن مامانی» برای عربستان است. سیاست گزارش، نخبه اش، دانشگاهی اش و حتی مردمش ما را چنین دشمنی می دانند. جی سی سی شامل بقیه آن ها هم می شود، خصوصا عربستان و امارات و بحرین. این ها موجب می شود که تقصیرها را گردن ما بیاندازند و این برای آنها چیز بدون هزینه ای هم هست. ولی چرا اسراییل آن دشمن مامانی نشد؟ چون نمی شد بدون هزینه همه مشکلات را گردن اسراییل انداخت. همین طور این حرف ها را به آمریکا بگویند هزینه دارد. اما علیه ما گفتن هزینه ای برای آنها ندارد.

نکته سوم را بگویم. اینکه عربستان، امنیت خودش را Out source کرده. یعنی برون سپاری امنیت. مشکل برون سپاری امنیت این است که همیشه نگران هستید که شما را به طرف مقابل به قیمت بالاتر بفروشد. این که این قدر با اوباما مخالف بودند، این نگرانی بود. نگران بودند که نکند اوباما به خاطر برجام آنها را به قیمت بالاتر بفروشد. علی رغم اینکه آنها می توانند به سادگی ما را موازنه کنند. پشتوانه یک ابرقدرت تمام قد دارد، منابع مالی بسیار گسترده دارد، سلاح های بسیار پیشرفته دارد. به راحتی می تواند ما را موازنه کند ولی نمی خواهد این کار را کند. می خواهد این را برون سپاری کند. لذا آمدن ترامپ به ریاض و قول و قرار دادن یعنی چه؟ یعنی این دوره انگار اعتماد به دست آورده که او می تواند امنیتش را دست آمریکا بسپارد و برایش کارهایی که می خواهد با پول انجام دهد. لذا این نکته سومی است که علاقه داشتم نسبت به عربستان بگویم.

حالا اگر این شرایط هست، ما باید چه کار کنیم؟ ما چه طور می توانیم این موازنه را به هم بریزیم؟ یک سری مطالب و راه حل هاست که برای بعد می گذارم و در سوال و جواب به آن می پردازم. چون نکته قطر را گفتند اشاره کنم به اینکه من با خیلی از این ها خصوصی هم صحبت کردم، حرف همه آنها این است که این چیز یک روزه و دورزه یا یک ماهه و دوماهه نبوده. این ادامه داشته، این اختلاف ها، این تنش ها بین اینها وجود داشته ولی به مرحله ای رسیده که بروز پیدا کرده. از مولفه های اصلی آن هم یکی رابطه ما با قطر است. نه اینکه این رابطه خیلی خوب بوده، ولی آن چیزی هم نبوده که عربستان می خواسته. دو، مساله الجزیره است که اصلا پدیده الجزیره برای آنها پدیده قابل قبولی نیست، اینکه چیزی باشد نسبت به بقیه مستقل عمل کند و نقد کند، غریب است. اینها عادت به این ندارند و چیز مفصلی هم هست. به هر صورت این عوامل یعنی آن 13 بندی که نوشته، انگار نوشته شده برای اینکه انگار پذیرفته نشود. البته یک آدم بسیار بسیار معتبر 4، 5 روز پیش به من گفت که چهارشنبه پیش قرار بوده عربستان به قطر حمله کند و اول از همه الجزیره را بمباران کند. البته می گویند چیزی که آن را متوقف کرده تلفن ترامپ بوده و بعد هم سفر تیلرسون که آمده در همین راستا بوده که میانجی گری کند و ترامپ در واقع اینها را از حمله به قطر متوقف کرده.

پس به نظر من ما در مجموع هوشمندانه در این قسمت عمل کردیم. نه خیلی دویدیم و گفتیم با قطر این رابطه را داریم و فلان می کنیم، و نه اینکه خیلی خنثی عمل کردیم. به میزانی حمایت کردیم که میزان خوبی بود و این فاصله ای بود که برای قطر هم مطلوب بود. قطر هم از این میزان فاصله خوشش می آمد. او هم خیلی علاقه نداشت که ما ناگهان به آنها نزدیک شویم. در همین میزان فاصله و این میزان حمایتی که کردیم، او هم راضی بود. اما این موضوع هم تبعات کوتاه مدت دارد و هم تبعات درازمدت که خیلی مهم نیست. تبعات کوتاه مدتش که به نفع ما شد، مثل لطف و هدیه الهی بود. در این وضعیت که همه را علیه ما بسیج کردند و رفته بودند به سمت اینکه ما به عنوان تهدید اصلی مطرح کنند، ناگهان اتفاقی افتاد و ائتلاف این ها به هم ریخت. یعنی الآن ترامپ ناراحت است، همه ناراحت هستند، بساطی که درست کرده بودند مقداری به هم ریخت. البته پیش بینی من این است که چند روز دیگر، یکی دو ماه دیگر این مساله حل می شود و می رود، یعنی میانجی گری می کنند و هر دو کوتاه می آیند و هر دو وسط را می گیرند و دوباره برادری و برابری در ظاهر برقرار می شود و به این سمت می روند که دوباره ما را به عنوان تهدید اصلی مطرح کنند. خوش بینی دراز مدت به این مساله نیست اما در همین میزان هم که در کوتاه مدت اتفاق افتاده، چیز خوبی بوده. ما باید از این ها استفاده های دراز مدت تر در این داستان کنیم.

* متن سخنرانی در نشست بنیاد باران

انتشار اولیه: دوشنبه 2 مرداد 1396 / انتشار مجدد: یکشنبه 8 مرداد 1396