تغییر موضع چین درباره سوریه

با توجه به صحبت‌های اخیر مقامات چینی، آیا ممکن است شاهد تغییر موضع چین درباره سوریه باشیم؟

بله؛ نشانه‌هایی از این وضعیت در صحبت‌هایی که آقای هو کرده، دیده می‌شود. چون ایشان در این سخنان بیشتر تلاش کرده که چهره چین را در این موضوع به نوعی ترمیم کنند و به همین دلیل بر حقوق مردم سوریه پافشاری کرده است و این که دولت سوریه باید به این حقوق احترام بگذارد. او اشاره کرده است که چین بسیار نگران وضعیت موجود در سوریه است و معتقد است که این وضعیت ادامه پیدا نخواهد کرد چرا که به مرحله خطرناکی رسیده است. همه این حرف‌ها که در مقر اتحادیه عرب در مصر مطرح شده نشان می‌دهد که چینی‌ها از نزدیک مسائل سوریه را پیگیری می کنند و به تناسب شرایطی که سوریه با آن مواجه است، موضع چینی‌ها هم تغییر می کند.

اما نکته اصلی این است که چین موضوع خود را در تحولات اخیر در خاورمیانه با اتحادیه عرب هماهنگ می کند و معتقد است که نباید جلوتر از اتحادیه عرب حرکت کرد. بنابراین، این مهم است که اتحادیه عرب در آینده در قبال تحولات سوریه چه موضعی اتخاذ خواهد کرد. به تناسب این موضع، چین واکنش و برخورد خود را همانطوری که در مورد لیبی نیز این اتفاق رخ داد، تنظیم می کند.

پس از وتوی قطعنامه سوریه توسط چین و روسیه این دو کشور بسیار تحت فشار قرار گرفتند. آیا این تغییر موضع تحت تاثیر فشارهاست یا ناشی از تحولات داخلی در سوریه و ارزیابی چین از این تحولات است؟

چین و روسیه اساسا چندان موافق گسترش نقش شورای امنیت در بحران‌های بین المللی نیستند و معتقدند که شورای امنیت باید در بحران‌های حاد دخالت کند. خصوصا از سوی چین مداخله در امور داخلی کشورها مورد قبول نیست. چرا که خود چین همین مشکل را در تایوان، تبت و سین کیانگ دارند. به همین دلیل تمایلی ندارند که این بحث‌های مداخله گرایانه در چارچوب شورای امنیت تبدیل به رویه شود. اما انعطاف چین می تواند وابسته به شرایط آن کشور یا بحران خاص باشد. فشارهای قدرت‌های غربی هم در این مسیر می تواند موثر باشد. اما این عامل تعیین کننده نیست. چرا که ما شواهدی نداریم که نشان دهد آمریکا فشارهای جدی به چین در این مورد وارد می کند. فشارهای رسانه ای همواره در مورد چین و روسیه مطرح بوده است. یعنی همیشه این کشورها با انتقاد رسانه‌ها به خصوص در غرب روبرو بوده اند.

در جریان وتوی قطعنامه سوریه به نظر می‌رسد که چین با روسیه هماهنگ عمل کرده بود اما الان با اتحادیه عرب هماهنگ می‌کند. چرا چین با روس‌ها هماهنگ نیست؟

نه این طور نیست. روسیه و چین هماهنگ هستند. روسیه هم به مواضع اتحادیه عرب توجه می کند. در قضیه لیبی هم واکنش این دو کشور شبیه هم و به موازات مواضعی بود که اتحادیه عرب نشان داد. چون اتحادیه عرب مهم ترین مجموعه منطقه ای در خاورمیانه است و این تحولات هم در کشورهای عربی در حال وقوع است  می‌توان گفت مواضع روسیه هم چندان متفاوت با اتحادیه عرب نیست.

به همین دلیل می‌توان این هماهنگی را در دو سطح تعریف کرد. اولا در سطح منطقه ای که چین با اتحادیه عرب هماهنگ عمل می کند و ثانیا این لزوما تعارضی با همکاری و هماهنگی این کشور با روسیه ندارد بلکه به موازات همدیگر است.

به نظر شما آیا چین در سوریه منافعی دارد که باعث شود از رژیم حاکم بر این کشور حمایت کند؟ نگرانی از حضور امریکایی‌ها در سوریه تا چه حد برای چین مهم است؟

چین منافع استراتژیکی در صحنه خاورمیانه دارد و نمی خواهد که موازنه قدرت در خاورمیانه به سرعت به سمت غرب متحول شود. به همین دلیل عمده نگرانی چین این است که در کشور مهمی مثل سوریه، این موازنه به سمت غرب، شبیه آن چه که در لیبی رخ داد، چرخش پیدا نکند. منافع اقتصادی و تجاری چین در مراحل بعد قرار می گیرد. چرا که سوریه شریک اقتصادی کوچکی برای چین است و کل تجارت دو کشور حدود از دو میلیارد دلار است. منابع نفتی سوریه هم چندان زیاد نیست که توجه چین را به خود جلب کند. بنابر این در موضوع سوریه بیشتر بحث موازنه قدرت مطرح است و چین و روسیه که در قضیه لیبی به نوعی بازنده شدند و بازی را به غرب واگذار کردند، در این جا می خواهند شرایط به آن سمت گرایش پیدا نکند و این‌ها در یک صحنه استراتژیک دیگر بازنده نباشند. به همین دلیل به دولت سوریه فشار وارد کرده اند که وضعیت از این بدتر نشود و حرف‌های آقای هو حکایت از این دارد که به دولت سوریه فشار وارد شده که اوضاع را مدیریت کند. آن‌ها تلویحا این موضوع را مطرح کرده اند که اگر چنین نشود ممکن است سوریه هم به سرنوشت لیبی دچار شوند.

بنابراین اگر جامعه جهانی به این اجماع برسد که اتفاقی که در لیبی افتاد در سوریه نیز بیفتد و اتحادیه عرب هم با این مسئله همراهی کند، چین هم همراهی خواهد کرد؟

بله. البته این مسئله بسیار به تحولات داخلی سوریه بستگی دارد. تحولات لیبی و شرایط داخلی لیبی به سمتی پیش رفت که دفاع کردن از آن بسیار سخت و پرهزینه بود. به این دلیل از مقطعی به بعد دفاع از لیبی از دستور کار چین و روسیه خارج شد. اگر اوضاع در سوریه بدتر از اوضاع فعلی شود که هشدارهای آقای هو هم حکایت از این موضوع دارد، دفاع از این کشور برای چین سخت تر و سخت تر می شود. به خصوص زمانی که اتحادیه عرب سیاست خود را که به نوعی مدارا با حکومت فعلی سوریه است، تغییر دهد. در آن زمان احتمال این که چین نیز سیاست خود را نسبت به سوریه تغییر دهد بیشتر است.

در انتها نکته ای لازم می‌بینید اضافه کنید؟

بحث‌هایی که آقای هو مطرح کرده، به ویژه ملاقاتی که با مخالفین دولت سوریه داشته و نکات جدید و بحث‌های هشدارگونه ای که در مقر اتحادیه عرب درباره دولت سوریه مطرح کرده، نشانه‌های اولیه ای است از این که چین ممکن است موضع خود را در قبال سوریه تغییر دهد. احتمال دارد چینی‌ها به این نتیجه رسیده باشد که دولت سوریه پایدار نخواهد بود و بنابراین موضع چین باید به سمت مخالفین تغییرکند تا این که در آینده این کشور مانند لیبی،‌ چینی‌ها متضرر نشوند. اتفاقی که در لیبی افتاد این است که مخالفان با چینی‌ها برخورد بدی داشتند و بنابراین سرمایه گذاری ای که چینی‌ها در لیبی داشتند آسیب جدی دیده است. به همین دلیل چین نمی‌خواهد در سوریه این سناریو تکرار شود.