پاکستان و افغانستان؛ از حق دفاع تا نقض حاکمیت

در پی یک حمله هوایی که منجر به کشته شدن رهبر شبه‌نظامیان طالبان پاکستان در کابل شد، مقامات حکومت سرپرست طالبان این اقدام را «نقض آشکار حاکمیت ملی و قوانین بین‌المللی» نامیده و آن را محکوم کردند. در مقابل، مقامات پاکستان با خودداری از تایید یا تکذیب مستقیم این حمله، بر «حق دفاع از امنیت خود» تاکید نمودند.

به گزارش روز شنبه ایرنا، این رویداد، تنش‌های دیرینه میان دو کشور همسایه را به شدیدی بی‌سابقه رسانده و واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح رهبران سیاسی و نهادهای امنیتی افغانستان به دنبال داشته است.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای و مقامات افغان، در روز ۹ اکتبر (۱۷ مهر)، حملات هوایی در مناطق مختلفی از جمله کابل (پایتخت) و ولایت‌های پکتیکا، خوست و ننگرهار صورت گرفت. این حملات منجر به کشته شدن «نور ولی محسود»، رهبر گروه «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) و چندین تن دیگر شد. منابع افغان ادعا کرده‌اند که این حمله کار ارتش پاکستان بوده است.

واکنش‌های رسمی از سوی افغانستان
حامد کرزی (رئیس‌جمهور پیشین) این حمله را تخلف آشکار از قواعد بین‌المللی، نقض حاکمیت و تجاوز بر حریم افغانستان خواند و پاکستان را به داشتن «سیاست های غیرمسئولانه» متهم کرد.

· وزارت دفاع ملی افغانستان: این اقدام را «بی‌سابقه، خشونت‌آمیز و شنیع» توصیف و هشدار داد که «عواقب هرگونه تشدید اوضاع بر عهده ارتش پاکستان خواهد بود.

دکتر عبدالله عبدالله نیز این حمله را «نقض آشکار تمامیت ارضی» دانست و خواستار» راهکارهای دیپلماتیک و مذاکرات سازنده» برای حل اختلافات شد.

به گزارش آسیاپلاس تاجیکستان نیز نصیراحمد فائق نماینده افغانستان در سازمان ملل هم این عمل را «تجاوزکارانه «و «تضعیف‌کننده صلح و ثبات منطقه» خواند.

موضع گیری پاکستان
ژنرال احمد شریف سخنگوی ارتش پاکستان هم بدون تایید یا تکذیب مستقیم حمله، اظهار داشت: «پاکستان هر آنچه را که برای امنیت مردم خود مهم بداند، انجام خواهد داد.» وی همچنین بر ارائه «اسناد و مدارک» به کابل درباره حضور عناصر TTP در خاک افغانستان تاکید کرد.
حمله هوایی در کابل، تشدید تنش‌های فرامرزی

خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان نیز در پیامی در شبکه‌های اجتماعی، به طور غیرمستقیم به عملیات اشاره کرد و گفت: «طالبان افغانستان بهای پناه دادن به طالبان پاکستان را پرداخت خواهند کرد.

زمینه‌های بحران و هدف حمله
کشته شدن رهبر TTP نشان می‌دهد که پاکستان عملیات خود را بر «هدف قرار دادن شبه‌نظامیان دشمن» متمرکز کرده است. TTP سال‌هاست که حملات مرزی متعددی را علیه پاکستان طراحی و اجرا می‌کند.
از دیدگاه افغانستان، این حمله نقض فاحش حاکمیت ملی و «اصل حسن همجواری» است. تاکید مقامات افغان بر «دفاع از حریم هوایی» نشان‌دهنده جدی‌تر شدن این بحران است.
زمان حمله همزمان با سفر امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، به هند بود. برخی تحلیلگران این اقدام پاکستان را «ارسال سیگنال» به کابل درباره گسترش روابط با دهلی نو تفسیر کرده‌اند.
پاکستان بارها حکومت طالبان را به پناه دادن به عناصر TTP متهم کرده است. این حمله می‌تواند نشان‌دهنده تغییر راهبرد اسلام‌آباد از «فشار دیپلماتیک» به "اقدام نظامی» باشد.

جمع‌بندی
این حمله هوایی نقطه عطفی در روابط پرتنش افغانستان و پاکستان محسوب می‌شود. از یک سو، افغانستان با اتکا به اصول حقوق بین‌الملل، این اقدام را محکوم و بر حاکمیت خود پافشاری می‌کند. از سوی دیگر، پاکستان با استناد به «حق دفاع از خود» و تهدیدات امنیتی ناشی از خاک افغانستان، عملیات نظامی را توجیه می‌نماید. به نظر می‌رسد حل این بحران بدون میانجی‌گری بین‌المللی و بازگشت به مکانیسم‌های دیپلماتیک دشوار خواهد بود. تشدید بیشتر این تنش‌ها می‌تواند ثبات منطقه را به طور جدی به مخاطره بیندازد.