راه حل بینابینی؛ راهکار گذر از پیچیدگی‌ها
منوچهرمتکی، وزیر امور خارجه ایران در مورد پاسخ ايران به پيش‌نويس سوخت راکتور تهران، گفت: "بنا شد طرفين اين پيش‌نويس آماده شده را بررسی کنند. اين بررسی‌‌ها در وين در حال انجام است و به زودی نظر ايران در اين زمينه اعلام میشود."این در حالی است که صدای مخالفت با توافقات هسته‌ای اخیر از سوی برخی مقامات کشور شنیده میشود.
گفتاری از دکتر کیهان برزگر، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی:
نکته نهفته در این مخالفت ها بی اعتمادی است. بی اعتمادی ایران همچنان به غرب وجود دارد، بر اساس این بی اعتمادی، ایران معتقد است که غرب می خواهد این کشور را از حق غنی سازی در دراز مدت محروم کند و در این مسیر با یک استراتژی چند جانبه در حال حرکت است.
در واقع این یک بخشی از استراتژی امریکاست که هر میزان اورانیوم غنی شده ای که در حال حاضر در ایران وجود دارد را از این کشور گرفته و در مرحله بعد به طور مداوم توقعات از تهران بیشتر شود. به نظر می رسد نگرانی اصلی این است که با انجام مذاکره در این مرحله توقعات غرب افزایش پیدا کند و در نهایت منجر به این شود که پروسه غنی سازی- که سال ها در سیاست خارجی کشور یک اصل بوده- متوقف شود و این مساله برای طرف‌هایی که بر ادامه غنی سازی در ایران اصرار داشتند- به ویژه دولت آقای احمدی نژاد- هزینه‌هایی در پی خواهد داشت، بنابراین اگر مذاکرات به نتایج ملموس نرسد می‌تواند نگران کننده باشد.
صداهای مخالفی که در این ارتباط از سوی مجلس شنیده میشود همان نگرانی عمومی و در واقع ادامه این خط فکری در ایران است که باور دارد اساسا مذاکره با امریکا برای ایران نفعی ندارد، چراکه امریکا همواره از قدرت خود استفاده می‌کند تا به زیان ایران مرحله به مرحله عمل کند. این خط فکری در کل نسبت به نقش امریکا در بازی قدرت با ایران بی‌اعتماد است و نهایت این بازی را قرار گرفتن ایران در موضع ضعف می‌داند.
در دوران بوش بازی امریکا با ایران کاملا مشخص بود، او قصد داشت حرف زور را به پیش ببرد و یک جانبه‌گرایی دولت او باعث بروز مخالفت‌های جهانی شد. آقای اوباما اما استراتژی جدید را اتخاذ کرد که بر اساس آن قصد دارد با ایران وارد فرایند مذاکره شود. این فرایند به این معنی نیست که واشنگتن برای ایران دل می‌سوزاند یا می‌خواهد روابط خاصی با تهران داشته باشد بلکه به این دلیل است که امریکایی ها در این مرحله به این نتیجه رسیده‌اند که مذاکره با ایران منجر به مهار این کشور در مورد خاص هسته‌ای میشود و این کار را در یک استراتژی مرحله به مرحله انجام می‌دهند و طول این مراحل، گروهی که نگرانی سنتی نسبت به نقش امریکا در مبادلات دارند همواره اظهار مخالفت کنند.
با وجود این صداهایی که از داخل شنیده میشود به معنای مخالفت قطعی نیست بلکه هشداری است تا در این معامله امتیازی از دست نرود، ضمن این که نقش آفرینی مجلس ایران در مباحث هسته‌ای و سیاست خارجی کشور مثبت و نشانه‌ای از چند صدایی در مباحث کلیدی و حساس کشور است. چند صدایی در مساله هسته‌ای ایران بسیار مثبت است چراکه موجب میشود اهرم‌های قدرت در موضوع یکدیگر را متعادل کنند. این کنترل و حمایت به طرف خارجی نشان می‌دهد که مساله هسته‌ای موضوعی ملی است و در چارچوبی ملی پیگیری میشود.
پیش بینی پاسخ ایران
گرچه پیش بینی پاسخ ایران در شرایط کنونی دشوار است اما علائم نشان می‌دهد که قرار است یک راه حل بینابینی انتخاب شود؛ این راه حل می‌تواند مثبت و در جهت منافع ملی ایران باشد. در واقع اگر ایران میزانی از اورانیوم غنی شده را برای خود نگاه داشته و مقداری را نیز به خارج منتقل کند، شاید زمینه برای ادامه همکاری‌ها فراهم شود.
در هر حال ایران باید مساله هسته‌ای خود را مدیریت کند. در این مورد با مخالفت‌هایی که نسبت به توافقات و مذاکرات اخیر ابراز میشود موافق نیستم چراکه در یک بازی دو طرف قصد دارند نفعی ببرند. ایران اگر به بازی برد- برد اعتقاد دارد باید قدمی بردارد تا بازی را مدیریت کند. در واقع اعتمادسازی مورد درخواست غربی‌ها باید در این مرحله از سوی تهران انجام شود ضمن آن که ایران نیز بی اعتماد است و می خواهد غرب قدمی در مسیر اعتمادسازی بردارد.
به این ترتیب یک راه حل بینابینی می‌تواند منجر به یک معامله شود و این معامله در شرایط حساس کنونی در جهت منافع و امنیت ملی ایران خواهد بود. به هر حال مسائل جهانی و مذاکرات ایران و امریکا اکنون به مرحله ای حساس رسیده و مساله هسته‌ای تنها موضوعی است که پتانسیل لازم را برای مذاکره ایران و امریکا دارد چراکه این موضوع به ایران قدرت بازیگری می‌دهد و این قدرت بازیگری است که امریکا را مجبور به مذاکره با ایران می‌کند.
از این دیدگاه، ایران باید مراقب باشد که کالای مهم خود در این بازی یعنی چرخه مستقل سوخت هسته‌ای را ارزان نفروشد. به هر روی در هر مذاکره، دو طرف گام‌هایی برمی دارند تا به نقطه مورد توافق برسند. پیش بینی میشود که اکنون ایران در مسیر مذاکرات مثبت است و قصد دارد گامی بردارد که منجر به یک معامله شود. اما در این فرایند هرچه چانه‌زنی ایران با توجه به منافع ملی افزایش یابد، راه حل بینابینی بهتری حاصل خواهد شد.
نظر شما :