ديپلماسى ربانى

ديپلماسى ايرانى: حامد کرزی هفته گذشته از پيشنهاد ترکيه براى ایجاد دفترى براى طالبان جهت شروع مذاکرات با اين گروه استقبال کرد. ایجاد دفتر طالبان در ترکیه، پيشنهادى بود که هم رییس جمهور افغانستان و هم همتای ترکی اش عبدالله گل از آن حمایت کردند. اما آيا تشکيل اين دفتر و مذاکره با طالبان بدون درنظر گرفتن پاکستان قابل انجام است؟

قطعا پاسخ افغان ها به اين سوال منفى است. روساى سه کشور افغانستان، پاکستان و ترکيه سنگ بناى گفتگوها با طالبان را دو هفته پيش در جريان نشست سران اکو گذاردند و حالا به روزهای آغاز مذاکرات صلح با طالبان نزدیک می شویم.

قرار است برهان‌الدین ربانی رییس شورای عالی صلح به زودی در راس یک هیات از جانب این شورا به پاکستان سفر کند. شايد اين مذاکرات اگر هم شروع شود چيزى شبيه مذاکرات در شبه جزيره کره از آب دربيايد. البته هنوز به طور مشخص عنوان نشده که قرار است اين مذاکرات با دولت پاکستان انجام شود يا طالبان. بسيارى از کارشناسان بر اين باورند که بايد واقع بينانه اين مذاکرات را تفسير کرد. واقع بينانه از اين جهت که پيش از طالبان بايد سراغ پاکستانى ها رفت و نگاه آنها را به افغانستان و شرايط طالبان در منطقه اصلاح کرد.

مولوى عطاء الله لودين معاون شوراى عالى صلح افغانستان در گفتگويى با خبرگزارى فارس، هدف اين سفر را مذاکره با طالبان عنوان کرده است. وى گفته است که اين سفر به دعوت نخست وزير پاکستان انجام مى شود و موضوع بحث، مصالحه و مذاکره با طالبان خواهد بود. درواقع در اين سفر مذاکره اى با مقام هاى طالبان صورت نمى گيرد و قرار است توصيه کارشناسان واقع بين محقق شود.

اما يک نگاه واقع بينانه تر اين پرسش را پيش مى کشد که گفتگو با مقام هاى عالى‌رتبه پاکستان چون نخست وزير، رييس جمهور و رهبران سياسى و مذهبى اين کشور تا چه اندازه در تصحيح عملکرد و جديت پاکستان در کمک به همسايه شمالى اش موثر خواهد افتاد.

اين اولين سفر یک هیات تحت عنوان شورای عالی صلح به پاکستان است ولى تاکنون مقام هاى اجرايى عالى افغانستان بارها با همين موضوع به اسلام آباد رفته اند اما هيچ نتيجه اى در مورد برخورد با طالبان مشاهده نکرده اند. پيکان انتقاد افغان ها مستقيم به سمت استخبارات و ارتش پاکستان نشانه رفته است. منتقدان مى گويند حمايت اين دستگاه ها از طالبان قطع نشده و کماکان با هدف تضعيف افغانستان ادامه دارد.

مى توان گفت تنها جغرافيا و اقليم پاکستان نيست که زمينى مساعد براى بقا و رشد طالبان بوده است بلکه بخش ها و نهادهاى مهم اين کشور دخالتى مستقيم در تجهیز، آموزش، کمک مالى و همچنين تشویق طالبان براى ادامه فعاليت شان داشته اند. افغان هاى دلگير از همسايه جنوبى معتقدند پاکستان نه فقط پناهگاه که پادگان طالبان است و اين کشور با وجود فشارهای بین‌المللی، حاضر به دست شستن از اين گروه نیست. منتقدان سياست هاى پاکستان مى گويند طالبان با اخلال در روند سياسى افغانستان و برهم زدن نظم و امنيت در منطقه، خواست هاى هويتى و ملى خود را پوشش مى دهد؛ با اين توجيه که دولت افغانستان در درگيرى دائم با گروه هاى مخالف مسلح همچنان ضعيف و فاقد قدرت مى ماند و فرايند توسعه اش در حوزه هاى مختلف به تعويق هاى مکرر مى افتد. ضمن اينکه افغانستان در صورت رسيدن به ثبات در نواحى جنوبى خود فرصت تفکر به ادعاهاى ارضى ديرينه اش را در اين منطقه پيدا مى کند و پاکستان را که در موقعيتى فرودستانه نسبت به رقيب اصلى اش هند قرار دارد، دچار چالش هاى عديده اى مى کند. قدرت گيرى افغانستان به معنى موازنه تازه اى است که هند را خوش تر مى آيد و از همين روست که همه مساعى پاکستان براى پيشگيرى از اين موازنه متمرکز است.

حال گفته مى شود دست آقاى ربانى در سفر به پاکستان خيلى پر نيست و پر نيز بازنخواهد گشت. اين اولين گفتگو درباره طالبان و پيشبرد فرايند صلح نبوده و آخرين نيز نخواهد بود. نه ربانی قادر به تاثیرگذاری بر سیاست‌مداران و نظامیان پاکستانی است و نه پاکستانى ها انگيزه و هدفى مشابه آنها در سر دارند. مساله حضور و فعاليت طالبان يک مساله استراتژيک براى پاکستان است و تغيير استراتژى يک دولت بايد پيش زمينه و تعاريف لازم را داشته باشد.