کشته شدن بن لادن؛ فصل جدید برای منطقه

این که رییس جمهور امریکا در سخنرانی خود اعلام می‌کند عملیاتی که زیر نظر خودش بوده است و آن را به عنوان یک موفقیت اعلام می‌کند، نشان‌دهنده آن است که قصد دارد از این امر بهره‌برداری بزرگی در فضای داخلی امریکا کند. چرا که این اتفاق می‌تواند مساله بسیار مهمی در مسائل داخلی امریکا قلمداد شود و ظاهرا روسای جمهور گذشته امریکا از جمله بوش نیز نسبت به این موضوع اظهار خوشحالی کرده است. بنابراین قطعا کشته شدن بن لادن در مسائل داخلی امریکا نیز تاثیرات وسیعی خواهد داشت.

اما از نظر آثاری که این اتفاق در منطقه خاورمیانه خواهد داشت نیز باید اشاره کرد که عموما نسبت به کارکرد رهبر القاعده این باور بود که نقش مهمی ‌را در منطقه دارد. با این وجود پس از تحولات شمال افریقا و خاورمیانه از آنجایی که ردپایی از حضور القاعده دیده نشد این نظر پررنگ شد که این جریان علیرغم اینکه خواستگاهش کشورهای عربی و عربستان بوده، نتوانستد کار جدی انجام داده و دچار مرگ سیاسی شده است. از این رو این گروه تمام قدرت خود را در حوزه افغانستان و پاکستان متمرکز کرده و به عبارت دیگر در حوزه شرقی کشورما فعال بوده است.

آنچه باید به آن توجه داشت این است که در طی تحولات ماه‌های گذشته در شمال افریقا و کشورهای عربی جریان افراط از جمله القاعده تاثیری نداشته و جایگاهی از آن دیده نشده است. اما آنچه که مهم است این است که با توجه به اینکه در تمام دهه گذشته کلیه سرویس‌های اطلاعاتی امریکا به دنبال بن لادن بودند، به نظر می‌رسد که وی در ده سال گذشته در پاکستان بوده است. بنابراین سوال جدی که مطرح می‌شود این است که آیا سیستم امنیتی و اطلاعاتی امریکا تا این حد در این کشور دچار ضعف است که تا امروز نتوانسته بود بن لادن را پیدا کند؟ و یا نه با این جریان در تعامل بوده است؟

از این منظر این موضوع می‌تواند برای ایران مهم باشد که با کالبد شکافی این واقعه به یک ارزیابی صحیح‌تر و دقیق‌تری درباره این موضوع برسد و با توجه به همسایگی که با این کشورها دارد، بداند پدیده‌هایی که رخ می‌دهد از چه جنس و چه چیزی پشت آنهاست.

به نظر می‌رسد قابل پذیرش نباشد فردی با این مشخصات در یک شهر کوچکی همچون ابوت آباد که در نزدیکی پایتخت است، این مدت بتواند پنهان شود. آیا سرویس‌ها و سیستمهای اطلاعاتی امریکا تا این اندازه دچار ضعف و ناآگاهی هستند؟

این موضوع برای تحولات منطقه قابل اهمیت است به خصوص رفتار خشن و افراطی که آنها در منطقه داشتند و به طور روزمره به مردم منطقه هزینه‌هایی را چه در پاکستان و چه در افغانستان تحمیل می‌کردند، و یا حتی در برخی موارد مشکلاتی را نیز برای حوزه شرقی ایران هم ایجاد کردند. به طور خلاصه باید گفت که این امر تحول مهمی است و فردی که ادعای سرکردگی این جریان را داشت، امروز شاهد هستیم که عاقبت وی به شکلی شد که جنازه‌اش در بازداشتگاه‌های امریکاست.

این اتفاق باعث خواهد شد که فعالیت‌های این گروه در منطقه دچار فطرت شود و فصل جدیدی برای آنها آغاز خواهد شد. ولی باید دید که آیا طرفداران وی در کوتاه مدت عکس‌العملی نشان خواهند داد یا خیر، هرچند که تا این ساعت واکنشی نشان نداند. اما ممکن است که جریان افراط در میان مدت رفتار تندی از خود نشان دهند. همان‌طور که می دانید پیشتر هم در افغانستان گفته بودند از دیروز موجی از عملیات را شروع خواهند کرد.

 به نظر می‌رسد که این اتفاق برای کشورها و جریان‌های مختلف اندرزهایی دارد که از جمله می‌تواند برای ایران هم پیام متفاوتی به همراه داشته باشد. در پاکستان نیز متولی امور باید به افکارعمومی پاسخگو باشند و در افغانستان، آسیای جنوبی و در کشورهای عربی تاثیر متفاوتی خواهد داشت. اما هر کشور و جامعه‌ای که به اشکال متفاوتی از این جریان متضرر شده و یا صدمه خورده است، می‌تواند برداشت خود را از این رخداد داشته باشد.

اما آنچه مسلم است این است که امریکایی‌ها تا این لحظه همه امور را کنترل کرده و با توجه رییس جمهور به این موضوع، مدیریت خود را اعلام کرده‌اند. امید است که بقیه کشورها از جمله ایران هم ارزیابی دقیقی نسبت به این موضوع داشته باشد و بتواند در جهت منافع و مصالح خود از آن بهره برداری کند.