نفت عربستان در مقابل ایران

در چند سال اخیر همزمان با افزایش تنش‌ها بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، چین همواره در هراس بوده است که جانبداری از ایالات متحده در اعمال تحریم‌ها علیه ایران، روابط تهران – پکن را به چالش بکشد. با این حال در سال گذشته به موازات افزایش صادرات نفت عربستان سعودی به چین، این کشور از تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی حمایت کرد و این در شرایطی است که شماری از شرکت‌های چینی در صنعت نفت و گاز ایران فعالیت دارند.

خبرگزاری رویترز به نقل از اسناد ویکی لیکس گزارش داد: ایالات متحده در تلاش است تا به همکاری عربستان سعودی و دیگر تولید‌کنندگان نفت در خاورمیانه، از اهرم چین در ایجاد محدودیت‌های بیشتر برای ایران استفاده کند.

رویترز به نقل از یک منبع دیپلماتیک فرانسوی مدعی شده است که عربستان به طور تلویحی به چین اعلام کرده است که در صورت تمایل به خرید نفت بیشتر از این کشور باید فشار بیشتری را به ایران وارد کند. این در حالی است که اکنون چین بزرگترین وارد کننده نفت از عربستان محسوب می‌شود و منافع اقتصادی کلانی در این همکاری دوجانبه نهفته است.

برخی تحلیلگران بر این باورند که افزایش سطح واردات نفت از عربستان، ‌رابطه مستقیمی با مواضع پکن در قبال تهران داشته است. بر اساس اسناد ویکی لیکس، وزیر امور خارجه چین در ژوئن 2009 به همتای آمریکایی خود گفته است، کشورش از ایران درخواست کرده پیشنهاد‌های غرب برای پایان دادن به بن بست هسته‌ای را پذیرفته و در جهت بهبود روابط با واشینگتن گام بردارد.

تحلیلگران می‌گویند با توجه به این اظهارات می‌توان نقشی میانجی‌گرایانه برای چین در روابط ایران و آمریکا در نظر گرفت. در مقابل برخی گزارش‌ها هم از تلاش کاخ سفید برای واسطه قرار دادن پکن حکایت دارد. برای مثال در اکتبر 2009 نماینده آمریکا از چین خواسته است مقامات تهران را به فرستادن هیاتی عالی رتبه به مذاکرات هسته‌ای وین ترغیب کند.

به هر ترتیب بحران هسته‌ای ایران، چین را که دومین مصرف کننده بزرگ انرژی پس از آمریکا لقب گرفته در شرایط دشواری قرار داده است. این کشور از سویی با نیاز فزاینده به منابع انرژی دست و پنجه نرم می‌کند که ایران یکی از بهترین گزینه‌ها برای تامین آن است و از سوی دیگر با توجه به مناسبات سیاسی و ملاحظات استراتژیک نمی‌تواند به طور مستقیم در مقابل اقدام آمریکا و متحدانش ایستادگی کند.

در عین حال در صورت وخیم شدن روابط چین با ایالات متحده، ریسک تحریم شرکت‌های چینی فعال در صنعت نفت و گاز ایران به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. در حال حاضر چین می‌کوشد تا موضوع پروژه‌های در دست اقدام در ایران و حجم سرمایه‌گذاری‌ها را کمتر رسانه‌ای کند تا از این طریق حساسیت آمریکا و متحدانش را کاهش دهد. اما این یک واقعیت است که جای خالی شرکت‌ها و تجهیزات آمریکایی و اروپایی در صنایع نفت و گاز ایران تا حدود زیادی به شرکت‌ها و تکنولوژی چینی پر شده است.

این در حالی است که سال گذشته رسانه‌های ایرانی از ثبت نام 166 شرکت چینی در نمایشگاه نفت و گاز ایران خبر دادند و این نکته تا حدود زیادی تمایل آمریکا برای جایگزینی ایران با عربستان در روند تامین نفت مورد نیاز چین را توجیه می‌کند. حضور پر تعداد این شرکت‌ها در ایران در کمرنگ تر کردن تاثیر تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی موثر است و به همین دلیل کاخ سفید در صدد است تا با دنبال کردن استراتژی هویج و چماق( ارائه مشوق‌ها و تنبیه‌ها) این شرکت‌ها را به خروج از ایران ترغیب کند.

به این منظور در کنار پیشنهاد جایگزین کردن عربستان برای تامین نفت چین، ایالات متحده تحریم‌های تازه‌ای را علیه فروشندگان بنزین و تامین تجهیزات پالایشگاهی برای ایران اجرا می‌کند. با توجه به فعالیت شرکت‌های چینی در این زمینه، آنها نیز هدف تحریم‌های ایالات متحده قرار می‌گیرند.

خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع آگاه در این زمینه می‌نویسد: پکن به منظور جلوگیری از رو به وخامت گذاشتن اوضاع با آمریکا از شرکت‌های فعال در بخش انرژی ایران خواسته است جانب احتیاط را رعایت کنند. در مقابل برخی گزارش‌ها نیز از پیشنهاد آمریکا به چین برای دسترسی بیشتر به بخش انرژی ایالات متحده خبر می‌دهد.