جنگ موصل و کش‌مکش ایران و ترکیه و کردستان

دیپلماسی ایرانی: جنگ موصل و عملیات پاکسازی آن از دست داعش عرصه کش مکش های نظامی و سیاسی گروه های مختلف سیاسی شده است. هر کس استراتژی خود را ارائه می دهد و به فکر منافع شخصی خود است. همه دعواها بر سر آینده موصل بعد از پاکسازی آن از دست داعش است. ناظران بر این اعتقادند که تصمیم پاکسازی کامل موصل از دست داعش از سوی مسکو و واشنگتن و بغداد و آنکارا نهایی شده و فقط ساعت صفر برای فرا رسیدن زمان آغاز عملیات باقی مانده است.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، سیاستمداران عراقی مخفی نمی کنند که بر سر وضعیت موجود در عراق بر سر آزادی موصل با یکدیگر اختلاف نظر دارند. عمده اختلافات بر سر ماهیت نیروهایی است که قرار است در کنار ارتش عراق در عملیات بازپس گیری موصل شرکت کنند. نیروهای پیشمرگ کرد و گروه های داوطلب مردمی یا حشد الشعبی که مورد حمایت ایران هستند تلاش می کنند قبل از هر کسی به موصل برسند تا سد راه رسیدن دیگر مدعیان شوند. مساله ای که بحث و جدل های بسیاری را بر سر آینده سیاسی عراق و حتی منطقه به دنبال داشته است.

دیپلمات ها می گویند که طرف کردی به سمت موصل خیز برداشته و کار خود را آغاز کرده است اما مساله ای که این وسط محل بحث است، حجم و سطح جغرافیایی حضور نیروهای داوطلب مردمی است.

منابع نزدیک به نیروهای پیشمرگ گفتند که کردها توانسته اند پیشروی های بیشتری را در روزهای اخیر علیه داعش داشته باشند و در همین چارچوب چهار روستا را در جنوب شرق موصل، شمال عراق، بعد از یک عملیات نظامی و با حمایت نیروی هوایی پیمان بین المللی مبارزه با داعش به رهبری ایالات متحده، توانسته اند از داعش پس بگیرند.

سرهنگ شیرزاد زاخولی در این باره گفت: «نیروهای پیشمرگ توانستند بر روستاهای ابزخ، تل حمید، قرقشه و حمرا در راه موصل مسلط شوند. عملیات نظامی در محورهای مختلف به پایان رسیده که شامل کویر و مخمور و الخازر می شود. نیروهای پیشمرگ در این سه محور در حال پیشروی هستند. این منطقه اهمیت بسیاری برای ما دارد چرا که داعش از این منطقه نیروهای پیشمرگ را هدف خمپاره های خود قرار می داد.»

منابع کردی می گویند که این عملیات با اشراف مستقیم مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق انجام می شود. وی اخیرا با برت مک گورک، نماینده ویژه باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا در ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش دیدار کرد و درباره چگونگی بازپس گیری موصل از دست شبکه تروریستی داعش به بحث و تبادل نظر پرداخت.

برخی از تحلیلگران عراقی هشدار می دهند که بعد از آزادی موصل ممکن است درگیری دیگری میان قدرت های منطقه ای از جمله ایران و ترکیه در بگیرد. در حالی که کردها موصل را جزئی تاریخی از کردستان می دانند و مخفی نمی کنند که تمایل دارند این شهر را به منطقه خود ضمیمه کنند. مساله ای که می تواند کش مکش بر سر آینده موصل را سه جانبه کند.

در همین رابطه روزنامه واشنگتن پست نوشت، یزید صایغ، کارشناس مرکز کارنگی در بیروت در این باره می گوید: «الآن می توانیم بگوییم جمعیتی وجود دارد که می توان آن را جمعیت پیروز بر داعش نامید، پیشمرگ به سمت مناطقی رفته است که قبلا دولت عراق بر آنها مسلط بود، اقلیم کردستان تلاش دارد مناطقی که حداقل 50 درصد بر آنها تسلط داشته است را پس بگیرد و از آن خود کند.»

رویاپردازی کردها می تواند عواقب بسیاری به دنبال داشه باشد. اکثریت جمعیت موصل را اعراب سنی تشکیل می دهد و در صورت ادعای کردها بر موصل این مساله می تواند درگیری های تازه ای را میان سنی های موصل با کردها به وجود آورد.

چندی پیش نیروهای پیشمرگ کرد در شهر طوزخورماتو، شمال عراق با نیروهای داوطلب مردمی درگیر شده بودند که طی آن 27 نفر کشته شدند.

این در حالی است که ایران به مصلحت خود می داند که نیروهای داوطلب مردمی تحت حمایت آن بر شهر موصل که نزدیک به دو میلیون نفر جمعیت دارد، مسلط شوند. در حالی که ترکیه موصل را جزئی از دایره امنیتی خود در شمال عراق می داند و نسبت به این موضوع حساسیت دارد. تهران به دولت بغداد و نیروهای داوطلب مردمی اعتماد کرده و بر سر موصل از مواضع آنها حمایت می کند در حالی که ترکیه تلاش دارد برای مقابله با این موضع بر دو نگرش متمرکز شود؛ یکی حمایت مستقیم از اقلیم کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی و به دنبال آن حمایت از نیروهای پیشمرگ در بازپس گیری موصل، دیگری حمایت از نیروهای شبه نظامی حشد الوطنی یا داوطلب ملی که متشکل از عشایر عرب سنی اهل موصل است که نزدیک به 6500 نفر نیرو دارند و اثیل النجیفی، استاندار سابق موصل فرماندهی آن را بر عهده دارد که در پایگاه نظامی بعشیقه، 30 کیلومتری موصل مستقر است. تبدیل شدن پایگاه بعشیقه به مقر نیروهای عشایر سنی زیر نظر ترکیه و اثیل النجیفی با استقبال مسعود بارزانی مواجه شده در حالی که دولت مرکزی در بغداد با شدت با آن مخالف است. در حالی که در تاسیس این پایگاه با ایالات متحده امریکا نیز هماهنگ شده است.

اسامه النجیفی، رهبر ائتلاف متحدون در مجلس عراق، رئیس سابق مجلس و برادر اثیل النجیفی در دیدار خود با مک گورک گفته است که مواضع او و اهالی نینوا و فرماندهی "پیمان قدرت های عراقی"، مخالف حضور نیروهای داوطلب مردمی در جنگ آزادسازی موصل است.

این در حالی است که آنکارا نیز از این نگران است کردها واقعا به فکر انضمام موصل به اقلیم خود باشند، برای همین به شدت این موضوع را زیر نظر گرفته است. آنها می خواهند موصل کردی نباشد بلکه توسط نیروهای سنی متمایل به آنها اداره شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11