لطفا درنگ، دریا اکسیژن می خواهد

دامین کارینگتون (Damian Carrington)، گاردین، 2 ژوئن 2021

دیپلماسی ایرانی: یافته‌های پژوهشی تازه که در مجله نیچر (The Nature) به چاپ رسید، حاکی از آن است که بحران آب و هوا باعث افت شدید سطح اکسیژن در دریاچه‌های سراسر جهان شده و حیات وحش را به خفگی می‌رساند و منابع آب آشامینی را تهدید می‌کند.

افت سطح اکسیژن دریاچه‌ها در 40 سال گذشته بین سه تا 9 برابر سریع‌تر شده است. دانشمندان دریافتند که افت سطح اکسیژن در آب‌های عمیق و آب‌های سطحی، به ترتیب، 19% و 5% بوده است.

افزایش دمای ناشی از گرم‌شدن زمین دلیل اصلی کاهش سطح اکسیژن دریاچه‌های جهان است، چون آب گرم نمی‌تواند اکسیژن زیادی را درون خودش نگه دارد. به‌علاوه، افزایش گرمای تابستان آب سطح دریاچه‌ها را درمقایسه با سطوح زیرین، گرمتر و چگالی آن را کاهش می‌دهد، یعنی قدرت مخلوط شدن آب کاهش می‌یابد و اکسیژن‌رسانی به اعماق دریاچه افت می‌کند. 

میزان اکسیژن در سطح برخی از دریاچه‌ها افزایش یافته که اغلب حاصل افزایش دما و رشد جلبک‌هایی است که می‌تواند تولید سموم خطرناک را نیز به همراه داشته باشد. دانشمندان بر ضرورت کاهش انتشار گازهای آلاینده برای مقابله با بحران آب و هوا و همچنین کاهش استفاده از کودهای کشاورزی و کاهش تولید فاضلاب شهری، که به دریاچه‌ها آسیب می‌رسانند، تاکید دارند.

پروفسور کوین رز (Kevin Rose) از موسسه پلی‌تکنیک رنسلایر (the Rensselaer Polytechnic Institute) آمریکا که در این پژوهش مشارکت داشته است، می گوید: «کل چرخه حیات به اکسیژن وابسته است و از این رو با افت سطح اکسیژن زیستگاه بسیاری از گونه‌های مختلف موجودات از بین می‌رود». 

کورت برنمن (Curt Breneman)، رئیس مرکز علوم موسسه پلی‌تکنیک رنسلایر می‌گوید: «این پژوهش نشان داد که مساله در آب‌های شیرین وخیم تر از اقیانوس‌ها است، چرا که منابع آب آشامیدنی ما و موازنه شکننده‌ای که تضمین‌کننده بقای اکوسیستم پیچیده آب‌های شیرین است را تهدید می‌کند.

زیستگاه‌های آب شیرین منابعی غنی از ماهی، حشرات، پرندگان و حیوانات هستند و برای غذا و تفریح انسان اهمیت دارند. اما این زیستگاه‌ها در حال حاضر به شدت آسیب دیده‌اند چرا که میانگین جمعیت حیات وحش در آنها از سال 1970 تا کنون حدود 84% کاهش یافته است. 

علاوه بر گرم‌شدن و آلودگی‌ زمین، استفاده بیش از حد از آب برای مصارف کشاورزی دلیل نابودی حیات وحش در زیستگاه‌های آب شیرین است.

اغلب دریاچه‌هایی که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند در مناطق معتدل، به ویژه در اروپا و آمریکا، قرار داشتند اما دریاچه‌های واقع در نزدیکی قطب شمال و جنوب و همچنین قاره آفریقا نیز بررسی شدند. در تمامی مناطق، دریاچه‌هایی وجود داشت که  سطح اکسیژن دریاچه ها افت کرده بود. 

در دریاچه‌هایی که سطح اکسیژن‌شان تقریبا به صفر رسیده است، امکان استخراج فسفر از رسوبات و فراهم شدن ماده مغذی ضروری برای باکتری ها وجود دارد. این باکتری‌ها می‌توانند تکثیر شوند و با تولید گاز گلخانه‌ای قدرتمند متان، گرمای زمین را افزایش دهند.

به گفته پروفسور رز، تمام دریاچه‌هایی که در آنها افت سطح اکسیژن مشاهده شد، مستعد آلودگی بودند. دمای زمین هنوز در حال افزایش است و سطح اکسیژن دریاچه‌ها را بیش از همیشه کاهش می‌دهد. از این رو، حفظ شرایط کنونی نیازمند اقدام لازم برای پاکسازی منابع آب شیرین است. پاکسازی دریاچه‌ها به شفافیت بیشتر آب می‌انجامد که در نتیجه امکان فتوسنتز بیشتر خزه‌های تولیدکننده اکسیژن را فراهم می‌کند.

پروفسو هانس-اتو پوئرتنر (Hans-Otto Poertner)، از موسسه آلفرد وگنر (Alfred-Wegener-Institute) آلمان، می‌گوید: «این پژوهش تازه مروری جهانی و ضروری است بر آنجه در منابع محدود آب شیرین کره زمین اتفاق می‌افتد – توجه به سلامت این منابع اهمیت اساسی دارد». دریاچه‌ها در مقایسه با اقیانوس‌ها، منزوی و کوچک هستند. جریان‌های جهانی هنوز می‌توانند در آب‌های عمیق اقیانوس‌ها اکسیژن تولید کنند.

به گفته پروقسور پوئتنر، «دگرش‌های اقلیمی، همراه با آلودگی‌های کشاورزی، اکوسیستم آسیب‌پذیر آب‌های شیرین را تهدید می‌کنند و از این رو ضرورت کاهش انتشار گازهای آلاینده افزایش می‌یابد».

منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11