اسنپ بک روی میز شانگهای

مالک مصدق،روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای با تأکید بر اینکه موضوع هسته‌ای ایران، مذاکرات آینده و تهدیدات غربی به‌ویژه فعال‌سازی مکانیسم ماشه، محور گفت‌وگوها خواهد بود، نشان داد تهران قصد دارد معادله هسته‌ای را فراتر از چارچوب غربی پیش ببرد. در همین راستا موضوع اسنپ بک در بیانیه شانگهای کنجانده شد که این اقدام، پیامی روشن به اروپا و آمریکا بود که تهران دیگر مذاکرات را محدود به تعامل با غرب نمی‌داند و کشورهای شرقی مانند چین و روسیه نیز در معادله هسته‌ای نقش دارند. به بیان دیگر حضور فعال ایران در شانگهای فرصتی برای موازنه سازی دیپلماتیک با هدف برجسته کردن حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و جلب حمایت سیاسی و اقتصادی کشورهای عضو فراهم کرد. این نشان می‌دهد تهران با هدف کاهش فشار غرب و تقویت پشتوانه حقوقی خود، درصدد جهانی‌سازی پرونده هسته‌ای است.

کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه، در تشریح بیانیه پایانی سران شانگهای تأکید کرد که اعضا اجرای کامل مفاد قطع‌نامه ۲۲۳۱ را ضروری می‌دانند و نباید برداشت‌های گزینشی از آن صورت گیرد. این بیانیه واکنشی صریح به تلاش سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک بود که به معنای بازگرداندن خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران است. غریب‌آبادی افزود که چین و روسیه به‌عنوان اعضای دائم شورای امنیت و پاکستان به‌عنوان عضو غیر دائم، با بازگشت تحریم‌ها مخالف هستند و ایران می‌تواند از این مواضع برای تقویت ظرفیت دیپلماتیک خود استفاده کند.

پیشتر هم اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه هر سازمان بین‌المللی باید در شرایط چالش‌آفرین از اعضایش حمایت کند، اعلام کرد انتظار می‌رود شانگهای با صدای واحد مخالفت خود را با سوءاستفاده قدرت توسط سه کشور اروپایی ابراز کند. لذا طرح پرونده هسته‌ای ایران و مشخصا مکانیسم ماشه در جمع اعضای شانگهای نه تنها هشدار به غرب بود، بلکه تلاشی برای کاهش انزوای تهران و تقویت موقعیت سیاسی و اقتصادی ایران در صحنه بین‌المللی به شمار می‌آید.

این رویکرد چندجانبه‌گرایی ایران، نشان‌دهنده تغییر زاویه نگاه در پرونده هسته‌ای است؛ تهران دیگر مذاکرات هسته‌ای را محدود به سه کشور اروپایی یا آمریکا نمی‌داند و با اتکا به ظرفیت کشورهای شرقی، تلاش دارد در برابر فشارها و تهدیدهای احتمالی، مسیرهای جایگزین اقتصادی و سیاسی برای کشور ایجاد کند. فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد ایران داشته باشد، اما همراهی چین، روسیه و دیگر اعضای شانگهای می‌تواند بخشی از فشارها را تعدیل کند.

در نهایت، اظهارات عراقچی و اقدامات ایران در نشست شانگهای نشان می‌دهد که پرونده هسته‌ای دیگر صرفاً در پایتخت‌های غربی تعیین نمی‌شود و تهران با استفاده از ظرفیت‌های چندجانبه، به دنبال تضمین حقوق هسته‌ای، کاهش فشارها و ایجاد توازن دیپلماتیک در عرصه بین‌المللی است. این تغییر راهبرد، هم فرصت برای ایران محسوب می‌شود و هم پیامی هشدارآمیز برای کشورهای غربی؛ پیامی که نشان می‌دهد بازی هسته‌ای ایران اکنون گسترده‌تر و پیچیده‌تر از گذشته دنبال می‌شود./شرق