گام نهایی اتحادیه اروپا را برای قطع واردات گاز روسیه

شورای اروپا امروز (دوشنبه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۴) با تصویب طرح توقف تدریجی واردات گاز از روسیه، گامی بلند در مسیر کاهش وابستگی انرژی این قاره تا سال ۲۰۲۸ برداشت.

به‌گزارش ایرنا، وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست امروز خود در لوگزامبورگ، طرح مربوط به ممنوعیت گام‌به‌گام واردات گاز روسیه را تصویب کردند؛ مقرراتی که به‌عنوان یکی از ارکان اصلی برنامه موسوم به «بازتوانی انرژی اروپا» طراحی شده تا به‌تدریج واردات گاز خط لوله و گاز طبیعی مایع (LNG) از روسیه را متوقف کند.

بر اساس بیانیه‌ای که نسخه‌ای از آن در تارنمای اتحادیه اروپا منتشر شد، واردات گاز روسیه از ابتدای سال ۲۰۲۶ ممنوع می‌شود، اما برای قراردادهای امضا شده پیش از ۱۷ ژوئن ۲۰۲۵ یک دوره انتقالی در نظر گرفته شده است؛ به‌گونه‌ای که قراردادهای کوتاه‌مدت می‌توانند تا ۱۷ ژوئن ۲۰۲۶ و قراردادهای بلندمدت تا یکم ژانویه ۲۰۲۸ ادامه یابند.

در این بیانیه تصریح شده است که هرگونه تمدید یا اصلاح قراردادها تنها در موارد محدود عملیاتی مجاز است و نباید به افزایش حجم واردات منجر شود. همچنین برخی کشورهای محصور در خشکی که از تغییر مسیر خطوط انتقال آسیب دیده‌اند، از انعطاف‌های موقت برخوردار خواهند بود.

بر پایه تصمیم جدید، واردات هرگونه گاز روسیه مستلزم دریافت مجوز قبلی از مقام‌های ذی‌ربط خواهد بود. برای محموله‌های گاز روسی یا قراردادهای باقی‌مانده در دوره گذار، این مجوز باید دست‌کم یک ماه پیش از ورود صادر شود، در حالی که برای گاز غیرروسی ارائه مدارک پنج روز پیش از ورود کافی است. در خصوص محموله‌های ترکیبی گاز مایع نیز، تنها بخش غیرروسی مجاز به ورود به قلمرو گمرکی اتحادیه اروپا خواهد بود.

کشورهای عضو توافق کردند که کمیسیون اروپا فهرستی از کشورهایی را که از نظام مجوز قبلی معاف می‌شوند، ظرف پنج روز پس از لازم‌الاجرا شدن مقررات منتشر کند. هدف از این اقدام، تمرکز نظارت بر وارداتی است که بیشترین ریسک ارتباط با گاز روسیه را دارند.

مقررات جدید همچنین کشورهای عضو را ملزم می‌کند تا برنامه‌های ملی تنوع‌بخشی به منابع گاز خود را ارائه دهند و در آن، چالش‌ها و مسیرهای جایگزین تأمین انرژی را مشخص سازند. کشورهایی که اثبات کنند دیگر هیچ واردات مستقیم یا غیرمستقیم از روسیه ندارند، از این الزام معاف خواهند بود. همین قاعده برای کشورهایی که هنوز از روسیه نفت وارد می‌کنند نیز تا پیش از سال ۲۰۲۸ برقرار است.

«لارس آاگارد» وزیر انرژی دانمارک که ریاست دوره‌ای شورای انرژی اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، پس از این نشست گفت: «ما در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرده‌ایم تا وابستگی خود را به گاز و نفت روسیه کاهش دهیم، اما هنوز راهی در پیش است. تصویب این طرح، گامی تعیین‌کننده در مسیر پایان این وابستگی خواهد بود.»

در بخش دیگری از این مصوبه، مکانیزم‌های نظارتی تازه‌ای برای جلوگیری از ورود گاز روسیه از مسیر ترانزیت تعیین شده و کمیسیون اروپا موظف شده است دو سال پس از اجرایی شدن مقررات، گزارشی از روند اجرا و میزان پایبندی کشورها به شورا ارائه دهد.

به‌دنبال تصویب موضع شورا، قرار است مذاکرات با پارلمان اروپا برای نهایی‌سازی متن مقررات آغاز شود. این مقررات پس از تصویب نهایی و انتشار در تارنمای رسمی اتحادیه، لازم‌الاجرا خواهد شد.

بر اساس داده‌های رسمی اتحادیه اروپا، واردات گاز روسیه طی سه سال گذشته به‌شدت کاهش یافته اما همچنان حدود ۱۳ درصد از نیاز گازی اروپا را تأمین می‌کند که ارزش آن بیش از ۱۵ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۵ برآورد می‌شود. در مقابل، واردات نفت روسیه به کمتر از سه درصد رسیده است.

اتحادیه اروپا در مارس ۲۰۲۲ و در پی جنگ اوکراین بر ضرورت پایان دادن به وابستگی انرژی به روسیه تأکید کرد، اما اجرای این سیاست با افزایش شدید هزینه‌های انرژی و فشار مضاعف بر صنایع اروپایی همراه بوده است. در حالی‌که اتحادیه اروپا تصمیم امروز را اقدامی در جهت «امنیت انرژی» توصیف می‌کند، بسیاری از تحلیلگران معتقدند این رویکرد بیش از آن‌که حاصل محاسبه‌ای اقتصادی باشد، بازتابی از رقابت سیاسی پرهزینه با مسکو است.