واقعا روسیه در حال ساخت سوخو-۳۵ برای ایران است؟

نویسنده: مارتین روزنکرانز (متولد ۱۹۶۸ در وین) روزنامه‌نگار و متخصص هوانوردی، نظامی و فناوری است. او سردبیر پورتال هوانوردی www.airpower.at بوده و  سال‌های فرآیند مناقصه و تدارکات یوروفایتر تایفون و پیامدهای آن را پوشش داده است.

دیپلماسی ایرانی: گزارش‌های مبنی بر تحویل «قریب‌الوقوع» جنگنده‌های سوخو-۳۵ روسیه به ایران بیش از چهار سال است که منتشر می‌شود – و به همان اندازه که پر سروصدا بوده، بی‌نتیجه هم بوده‌ است. با این حال، اکنون نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که این تحویل واقعاً انجام خواهد شد. در عین حال، سودان نیز به این مدل علاقه نشان می‌دهد: حتی صحبت‌هایی در مورد معامله احتمالی مبادله «جنگنده‌ها با پایگاه‌های دریایی» این کشور وجود دارد.

هنگامی که محمد باقری، رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در اکتبر ۲۰۲۱ در مسکو بود، ابتدا شایعاتی مبنی بر علاقه ایران به خرید جنگنده سوخو-۳۵ منتشر شد.

این موضوع پس از حمله روسیه به اوکراین در اواسط سال ۲۰۲۲، زمانی که شایعه شد جنگنده‌های سوخو-۳۰SM یا سوخو-۳۵ به عنوان معامله‌ای برای جبران پهپادهای شاهد ایرانی به ایران تحویل داده شده‌اند، بیشتر مطرح شد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در ماه ژوئیه همان سال به تهران سفر کرد. ایران متعاقباً پهپادهای شاهد را تأمین و فناوری تولید مربوطه را منتقل کرد.

در پاییز ۲۰۲۲، وب‌سایت دیفنس عرب (Defense Arab) از قراردادی تسلیحاتی به ارزش حدود ۹ میلیارد یورو خبر داد که شامل تحویل ۶۴ جت جنگنده سوخو-۳۵، یک ماهواره نظامی و دو واحد موشک ضدهوایی S-۴۰۰ به ایران می‌شد.

در دسامبر ۲۰۲۲، روزنامه تهران تایمز گزارش داد که ایران «به زودی» یک اسکادران کامل از جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ را از روسیه دریافت خواهد کرد. خبرگزاری تسنیم ایران سپس در ژانویه ۲۰۲۳ گزارش داد که قرار است سوخو-۳۵ های سفارش داده شده در ابتدای سال ایرانی بعدی – یعنی در پایان مارس همان سال – (ایران از تقویم شمسی استفاده می‌کند که آغاز سال آن در اعتدالین حدود ۲۱ مارس قرار می‌گیرد) به دست ایران برسد.

اما همه این گزارش‌های رسانه‌ای بی‌نتیجه ماند. در مارس ۲۰۲۳، بازی دوباره از سر گرفته شد: رسانه‌های روسی بار دیگر از قراردادی ادعایی با ایران برای خرید جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ روسی خبر دادند. در مه ۲۰۲۳، موسسه مطالعات جنگ (ISW)  پس از تجزیه و تحلیل منابع روسی و ایرانی، اولین تحویل را «در هفته آینده» آن ماه پیش‌بینی کرد.

در سپتامبر ۲۰۲۳، اعلام شد که دو جت آموزشی یاک-۱۳۰ با استفاده از یک آنتونوف An-۱۲۴ (ایران از جت‌های آموزشی یاک-۱۳۰ خود برای شکار پهپاد استفاده می‌کند) برای آموزش خلبانان آینده سوخو-۳۵ به ایران تحویل داده شده است.

در نوامبر ۲۰۲۳، خبرگزاری تاس به نقل از معاون وزیر دفاع ایران، سرتیپ مهدی فرحی، خرید بالگردهای جنگی Mi-۲۸ روسی، جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ و هواپیماهای آموزشی و جنگی یاک-۱۳۰ را تأیید کرد. روند خرید هنوز ادامه دارد؛ قیمت‌ها و تاریخ‌های تحویل همچنان نامشخص است.

در ژانویه ۲۰۲۴، میلیتار آکتوئل از توافق جدید بین ایران و روسیه در مورد خرید سوخو-۳۵ فلانکر-ای خبر داد و در اوت ۲۰۲۴، سی‌ان‌ان گزارش داد که تهران احساس می‌کند مسکو به او خیانت کرده است: روسیه تقریباً تولید شاهد را در آلباگا به طور کامل بومی‌سازی کرده، پرداخت‌ها را متوقف کرده و به وعده‌های خود برای تحویل سوخو-۳۵ عمل نکرده است.

جنگ تبلیغاتی رسانه‌های اجتماعی در جنوب آسیا

بلافاصله پس از عملیات «چکش نیمه‌شب» آمریکا علیه ایران در ژوئن ۲۰۲۵ – که در آن ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای مرکزی ایران حمله کرد – و تحت تأثیر تبادل کوتاه مدت ضربات بین هند و پاکستان در مه ۲۰۲۵، رسانه‌های محلی در ماه ژوئیه از تحویل احتمالی هواپیماهای J-10C چینی به ایران خبر دادند. تعداد این هواپیماها بین ۱۰ تا ۴۰ فروند ذکر شد.

انتشار اطلاعات توسط هکرهای اوکراینی از داده‌های صنعت هوانوردی روسیه

اخیراً نفوذ هکرهای اوکراینی به سیستم‌های فناوری اطلاعات یک تأمین‌کننده هوانوردی روسی در ماه اکتبر، اطلاعات جدیدی در مورد سفارش‌های معوقه ارائه داد. بر اساس این اطلاعات، سفارش‌هایی برای موارد زیر وجود دارد:

-    الجزایر: ۱۲ فروند سوخو-۵۷ و ۱۴ فروند سوخو-۳۴ 
-    اتیوپی: ۶ فروند سوخو-۳۵
-    ایران: ۴۸ فروند سوخو-۳۵

طبق تاریخ‌های پیش‌پرداخت فاش‌شده (۲۰۲۲)، فرض بر این است که قطعات بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۶ تحویل داده شوند و خود هواپیما بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ تحویل داده خواهد شد. منابع روسی همچنین گزارش می‌دهند که رسانه‌های ایرانی در مورد آماده‌سازی برای مونتاژ نهایی سوخو-۳۵ در ایران مطالبی نوشته‌اند. گزارش مذکور از ظرفیت سالانه ۴۸ تا ۷۲ فروند هواپیما صحبت می‌کند – که تقریباً اغراقی پوچ است.

گزارش مشابهی در رسانه‌های اوکراینی اکنون در شبکه‌های اجتماعی روسیه توجه‌ها را به خود جلب کرده است:
اسناد OAK (شرکت هواپیمایی متحد)، KnAAZ  (تولیدکننده Su-35)، NPP Zvezda (صندلی‌های پرتاب) و شرکت Jakovlev  (حسگرها و سایر تجهیزات) نشان می‌دهد که ایران به طور کامل هزینه سفارش ۱۶ هواپیما را – در مراحل مارس، ژوئیه و دسامبر ۲۰۲۴ – پرداخت کرده است. اجرای این سفارش‌ها برای سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ برنامه‌ریزی شده است.

این سفارش‌ها حاوی مشخصات برچسب‌گذاری و اسناد فنی به زبان انگلیسی، برای استفاده از سیستم اندازه‌گیری این امپراتوری هوایی و فقط برای تولید قطعات جدید هستند.

تحویل به ایران تا سال ۲۰۲۷؟

رسانه‌های تخصصی روسیه در حال حاضر فرض را بر این می‌گذارند که سفارش پرداخت شده برای ۱۶ فروند Su-35 با تحویل تا سال ۲۰۲۷ وجود دارد. برای دستیابی به ارقام اولیه اعلام شده ۴۸ یا ۶۴ فروند هواپیما، گمانه‌زنی‌هایی در مورد سه تا چهار مرحله تحویل وجود دارد.

با این حال، واقعیت این است که روسیه هنوز نتوانسته است این تعداد را تحویل دهد – اگرچه Su-35 های مصر از قبل در حال تولید و تا حدی تکمیل شده بودند و اولین تصاویر این هواپیما قبلاً به صورت آنلاین دیده شده است. اولین تصاویر این هواپیما را می‌توان به صورت آنلاین مشاهده کرد. می‌توان فرض کرد که این هواپیماها حاوی قطعاتی هستند که روسیه در نتیجه تحریم‌ها دیگر به آنها دسترسی ندارد. روسیه از آغاز جنگ تجاوزکارانه علیه اوکراین، جایگزینی واردات و دور زدن تحریم‌ها به ویژه صنعت هوانوردی و دفاعی را مشخص کرده است.

سوخو-۳۰، سوخو-۳۵ یا موشک در ازای یک پایگاه دریایی در سودان؟

دیفنس عرب اخیراً با اشاره به گزارش «آرمی ریکوگنیشن» گزارش داد که روسیه همچنین در حال مذاکره با سودان در مورد خرید هواپیماهای سوخو-۳۰ یا سوخو-۳۵ است. بر اساس این گزارش، نیروهای مسلح سودان به شدت به دنبال برتری هوایی و قابلیت‌های حمله عمیق برای توقف پیشروی نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) در جنگ داخلی هستند. با این حال، سودان در موقعیتی نیست که بتواند این هواپیما را به روش سنتی تأمین مالی کند.

بنابراین، یک معامله مبادله استراتژیک روی میز است: مسکو از سال ۲۰۲۰ در تلاش بوده است تا یک پایگاه دریایی و لجستیکی در بندر سودان در دریای سرخ به دست آورد. طبق گزارش‌های رسانه‌ها، معامله «هواپیما در ازای پایگاه» می‌تواند در دست بررسی باشد.

وال استریت ژورنال به نقل از مقامات سودانی گزارش داد که روسیه یک توافق همکاری ۲۵ ساله پیشنهاد داده است. این توافق امکان استقرار حداکثر ۳۰۰ سرباز روسی و چهار کشتی جنگی – از جمله زیردریایی‌های هسته‌ای – را فراهم می‌کند. همچنین صحبت‌هایی در مورد ارائه سیستم‌های دفاع موشکی روسی با تخفیف به سودان وجود دارد.

منبع: میلیتار اکتوئل (نشریه تخصصی امور نظامی مستقر در اطریش) / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی