دلیل لازم و کافی برای مذاکره ایران و آمریکا

تلاش آمریکا برای بازگشایی دفتر حافظ منافع کشورش در ایران می تواند دلیل لازم و کافی برای آغاز گفتگوی دو طرف به شمار بیاید و یخ 30 ساله میان دو اقلیم را با ترک هایی مواجه کند؛ حتی اگر این تلاش منجر به تاسیس دفتر مربوطه در تهران نشود.

 

دولت های ایران و آمریکا همچنان بر موضع تک صدایی مانده اند و هیچ یک حاضر به تغییر شرایط بازی برای برقراری ارتباط نیستند ولی گرى سيک مشاور امنيت ملى روساى جمهورى اسبق آمريکا به ایرنا گفته است بازگشایی دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران حتى مى تواند تا پايان دوران ریاست جمهوری جورج بوش محقق شود.

 

اینکه میان دولت های ایران و آمریکا تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده چه اتفاقی خواهد افتاد و آیا مایعی برای تماس میان سطوح زبر ایران و آمریکا موجود خواهد بود یا خیر همچنان رازی مانده در پس پرده زمان است. جنگ های عراق و افغانستان و مشکلات ناگزیر هر دو دولت ایران و آمریکا در آنجا نیز جز پاره ای گفتگوهای موقتی و گذرا درباره یک طرف ثالث، نتیجه ای در بر نداشت و آنها که می اندیشیدند با فراخواندن ناگهانی این زوج مطلقه بر سر قرار می توانند زمینه های صحبت و احیانا پیوند دوباره را میانشان برقرار کنند دیگر متوجه عمق یکدندگی ها و فرصت سوزی های طرفین شدند.

 

با وجودی که گرى سيک در گفتگویش با ایرنا پيشنهاد گشايش دفتر حفاظت منافع آمريکا با حضور ديپلمات هاى اين کشور در تهران را روشن ترين پيام واشنگتن براى مذاکره و برداشتن اولين گام براى برقرارى روابط ديپلماتيک با ايران می داند ولی مسلم آن است که ایران نیز در اندیشه اخذ اجاره‌بهایی بابت دفتر مربوطه است و از کسب امتیاز لازم برای گشایش مسیر غافل نمی ماند.

 

روابط ایران و آمریکا در صورت حرکت جریان انتخابات در ایالات متحده به نفع جمهوری خواهان حتی از وضعیت موجود نیز وخیم تر و پیچیده تر خواهد شد. البته اعتقاد مشاور امنیت ملی اسبق بر این است که "رئيس جمهورى جديد در واشنگتن نيز اين دفتر را تعطيل نخواهد کرد، زيرا اين اقدام فرصت بسيار بزرگى براى وى خواهد بود تا سهمى در ادامه و به سرانجام رسيدن آن داشته باشد."

 

اما ایران کاملا بر این موضوع واقف است که حضور فيزيکى آمريکا در تهران پیامدهای بسيار مثبتى براى واشنگتن دارد، بنابراين تا پیش از اعتمادسازی دوجانبه و تضمین های قطعی بر سر مسائل مناقشه انگیز ایران چنین امتیازی در اختیار دولت آمریکا قرار نخواهد داد.

 

 به نظر می رسد آنچه در حال حاضر اهمیت دارد علاوه بر بررسی جزء به جزء ایده آل های مک کین و اوباما، مشخص کردن تکلیف جامعه ایران با تابوی کابوی آمریکایی است. نگه داشتن بحث رابطه با آمریکا در سطح تابو و میوه ممنوعه، هزینه های زیادی را عاید کشور و منافع وسیعی را عاید همسایگان و متحدان منطقه ای ایران کرده و خواهد کرد.

 

دولت ایران می بایست پیش شرط یا پیش شرط های خود را برای هرگونه مذاکره یا موافقت بر سر تاسیس دفتر حافظ منافع بطور قطعی و شفاف اعلام کند و به بیان دیگر، بحث را از آسمان روی زمین بیاورد. مقصود از احترام متقابل و رعایت عدالت در مذاکره به اندازه کافی کلی گویانه و تاویل پذیر هست که خود به خود باب گفتگو را ببندد و عملا به تاخیر یا تعطیلی دیپلماسی منتهی شود.

 

اظهارات گری سیک نمونه ای از یک پیشنهاد عملی و اجرایی است که قبلا کمتر با چنین صراحتی عنوان شده بود. ایران نیز می تواند بحث را روی مصداق ها ببرد و همچون آنچه قبلا هاشمی رفسنجانی عنوان کرده و خواستار آزاد شدن اموال بلوکه شده ایران شده بود، شرط هایی قابل تحقق و مناسب با زمان آغاز گفتگو اعلام کند. بدیهی است در وضعیت جنگ سرد 30 ساله جایی برای خواهش های فرا زمینی نیست و نیازهای فعلی و کوتاه مدت نیز می تواند سنگ بزرگی را از میان دو دولت بردارد.

 

بر کسی پوشیده نیست که ايده مذاکره مستقيم با آمريکا از سوى رئيس جمهورى ايران - حتی با عباراتی کلی گویانه – در سازمان ملل نشان دهنده واقعى بودن اين تصميم از سوى ايران نيز هست ولی به هر شکل این یخی است که 30 سال پیش بسته شده و روز به روز بر وخامت آن افزوده شده است.

 

چنین نگاه تابوگونه ای به مسئله رابطه ایران - آمریکا در سوی دیگر نیز وجود دارد و کافی است به لحن جان مک کین و یا گفته های جورج بوش درباره ایران، نظر بیندازیم که چگونه مشابه نگاه ما را به اسرائیل تحویل خودمان می دهند و نشستن بر سر میز مذاکره با ایران را به معنی مشروعیت بخشی به کشوری تلقی می کنند که حامی تروریسم و بمب اتم و خواهان محو اسرائیل از نقشه جغرافیایی است.

 

گری سیک معتقد است بخش عمده ای از این نگاه ها برخاسته از سیاست داخلی دو کشور است. وى مشکلات داخلى ايران را نيز مانند مشکلات آمريکا مانعی براى برقرارى مذاکره مستقيم دانسته و گفته است: "در ايران نيز مذاکره مستقيم با آمريکا مى تواند باعث سوء ظن و نگرانى داخلى شود."

 

او با اشاره به اینکه این دو کشور بعد از انقلاب اسلامی تاکنون مذاکره مستقیم نداشته و بنابراین راه درازی در پیش دارند، درباره موضوع هسته اى ايران و تاثير آن بر برقرارى رابطه بين تهران و واشنگتن گفته است: "ايران و امريکا در زمان کنونى جواب اين سوال را نمى دانند چون تاکنون با همديگر در اين باره صحبت نکرده اند."

 

سیک نیز معتقد است آمريکا و اروپا بايد پيشنهاد عملى و واقع بینانه ای به ايران ارائه کنند؛ پیشنهادی مثل لغو تحريم، ايجاد شرايط سرمايه گذارى هاى خارجى و دادن وام، تا تهران حاضر به انجام اقداماتى باشد. ایران نیز در مقابل می تواند تمایل خود را به مذاکره با آوردن مصادیق نشان دهد و منظور عینی خود را از آنچه رعایت عدالت می خواند به صورت جزئی و موردی معین کند.

 

به هر حال گرى سیک امکان تاسیس دفتر حافظ منافع کشورش را در تهران دور از دسترس نمی داند. به اعتقاد وی، امضاى بسته پيشنهادى اروپا به ايران از سوى نماينده آمريکا و اعزام نماينده به مذاکره با تهران و تصميم براى ايجاد دفتر حافظ منافع نشانه کافی برای آن است که ديدگاه عدم برقرارى تماس با ايران را از سوی آمریکا پايان يافته بدانیم.