نخست وزیر عراق در تهران به دنبال چه بود؟

نوری مالکی نخست وزیر عراق برای سومین بار در طول دوران صدارتش، برای انجام یک دو سه روزه به تهران سفر کرد.

در شرایطی که دولت نوری مالکی شرایط بسیار بدی را در عراق سپری می کند، هدف وی از سفر به ایران چیست؟

طی هفته های اخیر با گذشت نزدیک به یک سال از طرح آقای مالکی برای بازگشت امنیت به بغداد، از تعداد حملات انتحاری پیکار جویان کاسته نشده و حتی بر عمق خسارات انسانی و مادی ناشی از بمب گذاری ها افزوده شده است.

در شرایطی که تصور می شد طرح آقای مالکی ضریب امنیتی بغداد و سایر شهرهایی که مورد حملات تروریست ها قرار داشت را افزایش دهد، حتی دامنه حملات به منطقه کردستان در شمال عراق نیز تسری یافت که طی چهار سال گذشته از آرامش کم و بیش با ثباتی برخوردار بود.

 در چنین شرایطی منتقدان آقای مالکی توانایی دولت وی در ایجاد امنیت و ثبات در عراق را به شدت به چالش گرفته اند و وی را از انجام وعده هایش در زمان تصدی سمت نخست وزیری ناتوان می دانند.

چالش دیگری که آقای مالکی با آن دست به گریبان است خروج وزرای سنی از کابینه اش است. اخیرا 17 عضو سنی کابینه وی در اعتراض به اینکه دولت شیعی وی سهم بیشتری از قدرت را در اختیار سنی ها قرار نداده است، از سمت خود استعفا کرده اند و بدین ترتیب از 37 وزارتخانه عراقی، نزدیک به نیمی از آنها بدون سرپرست مانده است که این خود از توانایی آقای مالکی در به دست گرفتن شرایط پیچیده عراق هم می کاهد.

چالش دیگر آقای مالکی در مرزهای شمالی کشورش در حال وقوع است. دولت اسلامگرای ترکیه که اخیرا نیز با آرای بالایی زمام امور را برای یک دوره پنج ساله دیگر در اختیار گرفته، تنش هایی با پیکار جویان حزب پ ک ک پیدا کرده  و زمزمه هایی برای حمله به مقر اعضای این گروه در مرزهای خود با عراق و حتی تعرض به عمق خاک این کشور بلند کرده که با حمایت و حتی تحت فشار ارتش ترکیه، به صورت عملی  خود نزدیک می شود.

کردهای عراقی که پست ریاست جمهوری عراق را در اختیار دارند تا به اینجا متحد متعهدی برای آقای مالکی و دولت وی محسوب شده اند که چراغ سبز وی به آنکارابرای هرگونه مداخله ارتش ترکیه در به مرزهای شمالی عراق رابطه وی را کردها دچار تنشی خواهد کرد شاید به قیمت سقوط وی تمام شود.

از سوی دیگر مداخله نیروهای عراقی یا آمریکایی در شمال عراق نیز می تواند آرامش نسبی حاکم بر این بخش ها را دچار مشکلاتی کند که بازهم مناسبات خوب آقای مالکی را با رهبران کرد دستخوش بحران خواهد کرد.

در چنین شرایطی آقای مالکی از سوی افکار عمومی کشورش و همچنین ایالات متحده که حامی روی کار آمدن آقای وی بود تحت فشار قرار دارد تا هرچه سریعتر به بحران موجود در عراق خاتمه دهد اما در عمل آقای مالکی نتوانسته کاری در این زمینه از پیش ببرد و پایه های صدرات خود را لرزان می بیند.

سقوط دولت شیعی آقای مالکی خرسندی برخی از رهبران عرب منطقه را در پی خواهد داشت که از قدرت یافتن شیعیان در عراق خوشنود نیستند و در همراهی با آمریکا از آنچه نفوذ ایران در عراق می خوانند ابراز نگرانی می کنند.

گمانه زنی ها بر این موضوع استوار است که آقای مالکی در تهران بار دیگر در خواست خواهد کرد که حمایت از دولت وی توسط ایران ادامه یابد چرا که در صورت برکناری وی احتمال قدرت گرفتن یک دولت سنی تحت نفوذ عربستان و آمریکا بیش از هر زمان دیگری وجود دارد.

در صورتی که یک دولت سنی در عراق قدرت را به دست بگیرد، مذاکرات ایران و امریکا در عراق نیز که به درخواست دولت آقای مالکی انجام شد، عملا راه به جایی نخواهد برد به خصوص اینکه اعراب از کاهش تنش میان ایران و آمریکا استقبال نمی کنند، امکان برچیده شدن این گفتگو ها نیز وجود دارد. چنین وضعیتی، کمکی به ثبات و  صلح عراق نخواهد کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در اولین شب سفر آقای مالکی به تهران ادعا کرده گفتگوهای دیپلماتیک با ایران برای توقف خشونت ها در عراق در حال شکست خوردن است.

شان مک کورمک در جمع خبرنگاران در واشنگتن گفته دو دور گفتگو بین رایان کروکر سفیر آمریکا در عراق و همتای ایرانیش ( حسن کاظمی قمی) در بغداد و مذاکرات امنیتی سطح پایین تر نتایج مثبتی نداشته است. آمریکایی ها تا کنون هیچ مدرکی برای اثبات اتهامات و ادعاهای بی اساس خود درباره ایران ارائه نکرده اند اما نیت برخی از کشورهای عرب منطقه برای به شکست کشاندن مذاکرات ایران و آمریکا در هفته ای اخیر مشهود شده است چنانکه عربستان سعودی در هفته های اخیر به گقته مقام های امریکای و عراقی از پیکار جویانی که امنیت عراق را به چالش گرفته اند، حمایت های مالی و تسلیحاتی می کند.

این کشور از بیم اینکه در صورت موفقیت مذاکرات سفرای ایران و آمریکا در بغداد، نقش عربستان نزد آمریکا به متحد دست دوم تبدیل شود، دست به چنین اقداماتی زده است.

 ادعای آمریکا درباره اینکه پس از دور اول مذاکره با ایران خشونت ها در عراق رو به افزایش گذاشته، تنها می تواند نیت عربستان سعودی را نشان دهد که از انجام گفتگو های ایران و آمریکا تا چه میزان نگران است. چرا که اقدامانی که درعراق اتفاق افتاده تنها می تواند انگیزه سعودی ها را در پیداشته باشد و نه کشورهایی همچون ایران که از ادامه فعالیت آقای مالکی حمایت می کنند. اقدامات عربستان در هفته های اخیر حتی واکنش و انتقاد علنی آقای مالکی را نیر در پی داشته است.

شاید از دیدگاه آقای مالکی حمایت ایران از دولت وی به معنی همکاری ایران و ترکیه برای حل شدن مسایل مناطق شمالی عراق باشد بدون اینکه نیازی به هم خوردن ائتلاف نیروهای کرد و شیعی دولت فعلی باشد و در دیگر موضوع، تشویق به ادامه گفتگوهای مستقیم با آمریکا و جلب نظر این کشور را برای دادن فرصت بیشتری به دولت عراق و یافتن راه حلی برای بازگشت صلح و ثبات به این کشور که تدوام دولت آقای مالکی را تضمین می کند.

در کنار اینها احتمالا آقای مالکی انتقاد های خود از عربستان را نیز یادآوری کند و به نقش مخرب این کشور در عراق و البته رقابت غیر مستقیمش با ایران اشارتی به دوستان ایرانی اش خواهد کرد.