تکمیل نیروگاه بوشهر ؛ فاکتوری مستقل از تحریم ایران

با فاصله اندکی از دیدار منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران و سرگئی لاوروف، همتای روس او در مسکو، شرکت روسی پیمانکار ساخت نیروگاه بوشهر اعلام کرد تمامی مشکلات موجود بین این شرکت و طرف ایرانی حل شده و دو طرف درباره زمان بندی ساخت و راه اندازی این ینروگاه به توافق رسیده‌اند.

شرکت روسی پنجشنبه هفته گذشته در حالی خبر این توافق را منتشر کرد که ساعاتی پیش از آن لاوروف در پی دیدار با متکی ضمن حمایت تلویحی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران و مخالفت با وضع دور جدیدی از تحریم‌ها (که طی ماه‌ها اخیر موضع‌گیری رسمی دولت متبوع‌اش در قبال پرونده هسته‌ای ایران بوده است) اعلام کرد که فقط و فقط پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و چارچوب قواعد و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌تواند محمل مطمئنی برای حل مساله هسته‌ای ایران باشد.

او البته همان طور که پیش‌تر سایر مقامات روس نیز از جمله ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، از ایران خواسته بودند، تاکید کرد که همکاری ایران با آژانس و اثبات این که تهران در پوشش دستیابی به فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌ای برنامه‌ای تسلیحاتی را دنبال نمی‌کند، از مهم‌ترین عواملی است که به حل مسالمت‌آمیز این قضیه کمک می‌کند.

کارشناسان معتقدند که سخنان لاوروف و همچنین اعلام رفع تمام مشکلات از سوی پیمانکار روس پروژه نیروگاه بوشهر با انتشار گزارش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و تغییر جو جهانی در قبال این مساله بی‌ارتباط نیست، هر چند که پشتیبانی لاوروف از تهران تغییر موضعی را از سوی کرملین نشان نمی‌دهد.

در اشاره‌ای به احتمال این تاثیر گذاری، روزنامه هرالدتریبیون نوشت که لاوروف پنجشنبه پیش از دیدار با متکی تلفنی با کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت و گو کرده است و پرونده هسته‌ای ایران همراه مساله استقلال کوزوو در کانون این مکالمه تلفنی قرار داشته است.

از سوی دیگر پروژه نیروگاه بوشهر که از سال 1992 با امضای قراردادی بین ایران و روسیه کار تکمیل و راه‌اندازی آن به شرکت روس «اتم‌استروی‌اکسپرت» واگذار شده، طی این مدت بارها شاهد توقف پروژه بوده است. طرف ایرانی علت توقف مکرر این پروژه را دلایل سیاسی دانسته و هر بار شرکت روس را به تعدی از قرارداد و وارد شدن به مسائل سیاسی که در حوزه فعالیت این شرکت نیست، متهم کرده است. در مقابل شرکت روس نیز هر بار با تکذیب این اتهامات مساله عدم توافق درباره موعد پرداخت‌ها از سوی ایران و اختلاف بر سر زمان‌بندی تکمیل و تحویل هر فاز از پروژه را به عنوان دلایل توقف کار ساخت نیروگاه عنوان کرده است.

اما این بار از گفته‌های مسئولان شرکت اتم‌استروی‌اکسپرت چنین بر می‌آید که از این پس تا تکمیل نیروگاه بوشهر و تحویل و راه‌اندازی آن مانعی موجب توقف پروژه نخواهد شد. یرینا یسیپووا، سخنگوی این شرکت پنجشنبه در این باره اعلام کرد: «مشکلاتی که با طرف ایرانی داشتیم به طور کامل حل شده است و اکنون به برنامه واحدی برای زمان‌بندی ساخت و ارسال اولین محموله سوخت به ایران دست یافته‌ایم.»

سرگئی شماتکو، مدیر شرکت اتم‌استروی‌اکسپرت، نیز در گفت و گویی با خبرگزاری روسی ایتارتاس اعلام کرد که تا پیش از پایان ماه جاری میلادی جزئیات جدول زمان‌بندی جدید منتشر خواهد شد. او همچنین تصریح کرد که سوخت این نیروگاه شش ماه قبل از راه اندازی به ایران ارسال می‌شود و در مصاحبه دیگری با نووستی از احتمال تشکیل گروه مشترک امنیتی ایرانی – روس خبر داد تا حفاظت و تضمین امنیت سوخت‌هایی را که به ایران منتقل می‌شوند، بر عهده بگیرند. این گروه مراقب خواهند بود که این مواد به سرقت نرفته یا برای مقاصد دیگری غیر از آن چه در نیروگاه برای آن‌ها در نظر گرفته شده، به کار بسته نمی‌شوند.

میله‌های سوخت هسته‌ای که در صد خلوص پایین‌تری نسبت به اورانیوم تسلیحاتی دارند، پس از عمل‌آوری و غنی سازی مجدد قابلیت لازم برای کاربردهای نظامی را پیدا می‌کنند و همچنین از میله‌های سوخت مصرف شده نیز می‌توان طی عملیات فرآوری طولانی‌تر پلوتونیوم تسلیحاتی به دست آورد.

شماتکو همچنین تاکید کرد که شرکت متبوع‌اش بی‌هیچ تردید و شائبه‌ای قصد دارد کار ساخت نیروگاه بوشهر را به پایان برساند و حتماً سوخت مورد نیاز این نیروگاه را در زمان مقرر تامین خواهد کرد.

به این ترتیب به نظر می‌رسد که پروژه یک میلیارد دلاری نیروگاه بوشهر ایران به مرحله بهره‌برداری نزدیک می‌شود و پیش‌بینی می‌شود یکی از دو رآکتور آب سبک تحت فشار این مجموعه به زودی آماده بهره‌برداری شود.

این پروژه که در حقیقت در سال 1974 با همکاری آلمان آغاز شده بود در سال 1979 با انقلاب ایران متوقف شد و تا سال 1992 که طرف روس برای تکمیل آن وارد ایران شد، در حال تعلیق باقی ماند. اما از زمان ورود روس‌ها به ایران، اعتراضات گسترده‌ای از سوی کشورهای غربی و به ویژه آمریکا متوجه این پروژه شد. این کشورها همچنان مدعی هستند که ایران در پوشش پروژه نیروگاه بوشهر در صدد دستیابی به فن‌آوری تسلیحات هسته‌ای است؛ ادعایی که بارها از سوی ایران تکذیب شده است.

اکنون به نظر می‌رسد گزارش دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا که اخیراً چکیده‌ای از آن از مجموع اسناد طبقه‌بندی شده خارج شده و توسط دموکرات‌های کنگره و سنای این کشور منتشر شد، در سیاست‌های آتی شرکت روس درباره تکمیل نیروگاه بوشهر موثر بوده باشد. این گزارش بنا به اطلاعات گردآوری شده توسط شبکه ماموران اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا برآورد می‌کند که ایران در پاییز سال 2003 برنامه‌های خود را برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای متوقف کرده و ظاهراً از آن زمان تا کنون به پیگیری آن مبادرت ننموده است.

انتشار این گزارش هر چند در تغییر سیاست این شرکت روس موثر بوده، مسکو و پکن را پیگیری سیاست حمایت از ایران ترغیب کرده، و حتی تقریباً احتمال رویارویی نظامی آمریکا و ایران را به صفر تقلیل داده است، اما هنوز از منظر بسیاری از کشورهای غربی از جمله دولت جمهوریخواه آمریکا، تهدید ایران را به مثابه یک قدرت هسته‌ای از بین نبرده است.

از جمله پرسشهایی که مبنای این ادعا قرار گرفته‌اند می‌توان به مسائلی اشاره کرد که هفته گذشته در میزگردی در موسسه تحقیقاتی واشینگتن با حضور مشاوران سیاسی سفارت‌های بریتانیا، آلمان، و فرانسه در آمریکا مطرح شد. در این جلسه نمایندگان حاضر از چهار کشور (میزبان و سه میهمان) با اشاره به این گزارش که نشان می‌دهد ایران تا سال 2003 در صدد دستیابی به تسلیحات هسته‌ای بوده، از این که هیچ تضمینی وجود ندارد تا ایران هر لحظه این روند را از سر نگیرد، ابراز نگرانی کردند.

در این جلسه همچنین این پرسش مطرح شد که جامعه جهانی هنوز نمی‌داند ایران تا پیش از 2003 تا چه اندازه در جهت تولید تسلیحات هسته‌ای پیش رفته و با لحاظ این مساله در صورتی که این کشور بخواهد روند تولید تسلیحات هسته‌ای را از سر بگیرد، چه مدت زمانی لازم دارد تا به مرحله تولید عملی آن برسد. در این بین اسرائیل نیز اعلام کرده است که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا همان طور که درباره وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق اشتباه کردند درباره توقف فعالیت‌های ایران در جهت ساخت سلاح هسته‌ای نیز دچار اشتباه شده‌اند.

به این ترتیب ره رغم تحولاتی که در حل اختلافات ایران و شرکت روسی پیمانکار نیروگاه بوشهر موثر بوده، به نظر می‌رسد همچنان وضع دور جدیدی از تحریم‌ها اقتصاد ایران را تهدید می‌کند. قرار است کشورهای اجلاس 1+5 متشکل از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و آلمان در فوریه سال آتی میلادی (حدود دو ماه دیگر) تشکیل جلسه داده و موضوع پرونده هسته‌ای ایران را مورد بررسی قرار دهند.

به ایران فرصت داده شده است تا پیش از آغاز این اجلاس فعالیت غنی‌سازی اورانیوم را محدود کند اما با توجه به موضع‌گیری‌های قبلی تهران و واکنش‌های مقامات ایرانی تا کنون این مساله چندان محتمل به نظر نمی‌رسد و در صورتی که ایران این باره نیز مانند دسامبر 2006 و مارس 2007 اخطارها را نادیده بگیرد حتی متحدانی مانند پکن و مسکو نیز نمی‌توانند مانع تصویب دور جدید تحریم‌ها شوند. چین و روسیه پیش‌تر با دو دور از تحریم‌های سازمان ملل متحد در شرایط مشابه در تاریخ‌هایی که ذکر شده موافقت کرده و زیر بیانیه‌ای را امضا کرده‌اند که از ایران می‌خواهد غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند. این مساله اکنون مانع از آن می‌شود که نمایندگان پکن و مسکو در اجلاس فوریه بتوانند از موافقت با دور سوم تحریم‌ها علیه ایران اجتناب کنند.