کمک‌هایی که هرگز به میدان جنگ نمی‌رسند

آمریکا تاکنون برای مبارزه با تروریسم 5 میلیارد دلار در اختیار ارتش پاکستان گذاشته است اما مطبوعات آمریکایی فاش کردند بخش قابل توجهی از این کمک‌ها صرف رقابت تسلیحاتی پاکستان با هند، دیگر متحد آمریکا شده است.  

 

روزنامه نیویورک تایمز، دوشنبه در گزارشی به نقل از مقامات، دیپلمات‌ها، و کارشناسان آمریکایی، اروپایی و پاکستانی (بدون ذکر نام هیچ یک از آن‌ها با بیان این که این افراد با شرط محفوظ ماندن هویت‌شان با نیویورک تایمز مصاحبه کرده‌اند) مدعی شد که بخش قابل توجهی از کمک 5 میلیارد دلاری آمریکا به پاکستان در سال‌های گذشته که برای مبارزه با تروریسم و القاعده در شمال این کشور در اختیار اسلام‌آباد گذاشته شده هرگز به خط مقدم مبارزه ارتش پاکستان با تروریست‌ها نرسیده است.  

 

یک روز پس از انتشار این مطلب ژنرال وحید ارشد، سخنگوی ارتش پاکستان، در گفتگو با بی‌بی‌سی این ادعا را بخشی از مطالب غیر واقعی و موهومی توصیف کرد که به اعتقاد او به طور معمول در روزنامه نیویورک تایمز منتشر می‌شوند.

 

این در حالی است که سه‌شنبه روزنامه‌های هرالد تریبیون و نیویورک تایمز با انتشار مطالب جدیدی (این بار با ذکر نام افراد و منابع خبر) از تردید مقامات آمریکایی درباره اجرای برنامه 750 میلیون دلاری آموزش قبایل محلی شمالی پاکستان در طرحی مشابه طرح استان الانبار عراق برای مبارزه با گروه‌های تروریستی خارجی خبر دادند. گفته می‌شود که دلیل این تردید بروز شبهه درباره مدیریت کمک‌های مالی است که در اختیار پاکستان قرار می‌گیرد و گزارش‌های دولتی و غیر رسمی درباره نحوه استفاده از کمک‌های مالی در بروز این تردید موثر بوده‌اند. 

 

روزنامه نیویورک تایمز در این زمینه به نقل از مقامات دولت جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا مدعی شد بخش قابل توجهی از کمک‌های مالی که به منظور تامین هزینه‌های ارتش پاکستان در مبارزه با طالبان و القاعده در اختیار اسلام‌آباد قرار می‌گیرد به جای این که صرف تهیه سوخت وسائط نقلیه لجستیک، تهیه مهمات، و دیگر مخارج لازم در مبارزه با تروریسم شود به بودجه و اعتبارات تحقیقات نظامی و پروژه ساخت جنگ‌افزارهایی افزوده می‌شود که تنها هدف آن‌ها کسب موقعیت بهتر در رقابت تسلیحاتی پاکستان با هند است. 

 

این وضعیت با توجه به سیاست‌های اخیر نزدیکی آمریکا و هند در حقیقت به مثابه این است که دولت پاکستان با هزینه آمریکا به رقابت تسلیحاتی با یکی از متحدان این کشور می‌پردازد. چنین شرایطی در صورت تایید رسمی صحت این ادعا و انتشار جزئیاتی درباره آن (برای مثال درباره میزان دقیقی از این کمک‌های مالی که صرف چنین پروژه‌هایی در ارتش پاکستان شده است) ممکن است به رسوایی بزرگی برای دستگاه دیپلماسی آمریکا تبدیل شود. 

 

البته فساد دستگاه‌های اداری و سو مدیریت نیز یکی دیگر از عواملی است که به عقیده بسیاری از صاحب نظران مانع تقسیم درست کمک‌های مالی و رسیدن تاثیر آن‌ها به خطر مقدم مبارزه با تروریسم در شمال پاکستان شده است. یکی از مقامات بلند پایه نظامی در ارتش آمریکا که شرح گزارش کمک‌های نظامی آمریکا به پاکستان را مطالعه کرده بود رد این باره به نیویورک تایمز گفت: «به نظر من در اعداد و ارقام این گزارش‌ها اغراق و بزرگ‌نمایی شده است ... به همین خاطر لازم می‌دانم به مقامات آمریکایی تذکر بدهم که ما الزاماً مجبور نیستیم که کمک‌های خود را از این طریق در اختیار ارتش پاکستان قرار دهیم.» 

 

اما در برابر این ادعا مقامات دولتی و نظامی پاکستان با تلخی و آزردگی خاطر از خود واکنش نشان داده و این ادعای برخی مقامات ایالات متحده را «قدر ناشناسی آمریکایی» توصیف کرده‌اند. طرف‌های پاکستانی ضمن تکذیب این ادعا با اشاره به 1000 پرسنل ارتش و نیروهای پلیس پاکستان که طی سال‌های اخیر در درگیری با گروه‌های تروریستی کشته شده‌اند، هزینه‌ای را که پاکستان در این راه متحمل شده فراتر از کمک‌های چند میلیارد دلاری آمریکا می‌دانند. 

 

کمک 5 میلیارد دلاری آمریکا به ارتش پاکستان در حقیقت از طریق نهادی به نام «صندوق حمایت از ائتلاف» در اختیار اسلام‌آباد قرار گرفته است. این صندوق با هزینه آمریکا به منظور کمک به متحدان آمریکا در جنگ با ترور تاسیس شده است. حجم کمک‌هایی که از طریق این صندوق تاکنون در اختیار ارتش پاکستان قرار گرفته سوای کمک 300 میلیون دلاری است که آمریکا از سال 2001 به این سو هر ساله به طور سنتی در بودجه نظامی پیش‌بینی آن را کرده و به طور مستقیم از طریق ارتش آمریکا در اختیار اسلام‌آباد می گذارد. هدف کمک‌های مستقیم ارتش آمریکا تجهیز و آموزش نظامی‌های پاکستان به عنوان یکی از متحدان آمریکا، و فارغ از مساله جنگ با تروریسم است. 

 

البته امسال پس از این که پرویز مشرف، ژنرال و فرمانده سابق ارتش و رئیس جمهور فعلی، برای حفظ اقتدار خود در راس هرم قدرت در پاکستان، دوره‌ای تقریباً 40 روزه از وضعیت فوق‌العاده و تعلیق قانون اساسی را بر این کشور تحمیل کرد، واگذاری 50 میلیون دلار از کمک سالانه 300 میلیون دلاری آمریکا به اسلام‌آباد به تعویق افتاد و اکنون قرار است تنها زمانی که کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، حاکمیت دموکراسی را بر این کشور تایید کرد، این وجوه به پاکستان مسترد شود (به نظر می‌رسد حاکمیت دموکراسی در معنای تمام عیار آن که پیش از این نیز در پاکستان دوران مشرف و حتی پیش از آن در پاکستان سابقه نداشته، معیار نیست و تایید حاکمیت دموکراسی از سوی وزارت خارجه آمریکا منوط به شروطی است که احتمالاً برای مثال در دیدار جان نگروپونته، معاون وزارت خارجه و مشرف، در اوج درگیری‌های دوران حاکمیت وضعیت فوق‌العاده مطرح شده است؛ وضعیت فوق‌العاده در پاکستان 16 دسامبر لغو شد).

 

به رغم این که به اعتقاد برخی تحلیل‌گران بلوکه کردن 50 میلیون دلار از کمک‌های ارتش پاکستان به عنوان گام اول در محدود کردن کمک‌های آمریکا به این کشور می‌تواند آغاز خوبی برای مدیریت صحیح و نظارت بیشتر آمریکا بر چگونگی هزینه کردن این کمک‌ها باشد، هنوز بسیاری از منتقدان آن را کافی نمی‌دانند چرا که هنوز نسبت کمک‌های بلوکه شده در مقایسه با کمک‌هایی که به ارتش واگذار شده به اندازه‌ای نیست که بتواند در راستای تغییر سیاست‌های ارتش پاکستان در مدیریت هزینه‌ها موثر باشد. 

 

علاوه بر این شماری دیگر از منتقدان دولت مشرف نیز معتقدند که بخشی از کمک‌های نظامی که در اختیار پاکستان قرار می‌گیرد هرگز در ارتش مصرف نشده و به طور مستقیم برای تبلیغات و تقویت حاکمیت مشرف از آن استفاده می‌شود. یک دیپلمات اروپایی مستقر در پاکستان که نخواسته نامش فاش شود ضمن افشای این مطلب در گفت و گویی با نیویورک تایمز از دولت آمریکا خواسته است بیشتر در این باره هوشیار باشد.

 

هر چند این ادعا نیز به احتمال زیاد از سوی مقامات پاکستانی تکذیب خواهد شد اما نباید فراموش کرد که مشرف که در سال 1999 با کودتای بدون خونریزی قدرت را در این کشور به دست گرفته، تا کمتر از یک ماه پیش فرمانده ارتش بوده و پس از این نیز فرماندهی نیروهای مسلح پاکستان را به مطیع‌ترین افسران که تحت نظر وی مراتب ترقی را طی کرده بودند، سپرده است. چنین ساختاری در ارتش در حقیقت به این معناست که مشرف قدرت چنین سو استفاده از منابع مالی که در اختیار ارتش بوده را داشته است (البته این الزاماً به معنای وقوع این سوء استفاده نیست). 

 

این مسائل در کنار مشکلاتی که از بدو استقلال پاکستان از بریتانیا در مناطق شمالی این کشور وجود داشته، از جمله فقر عمومی، صعب‌العبور بودن بسیاری از مناطق، پایین بودن سطح آموزش و بسیاری مشکلات دیگر اکنون مقامات آمریکایی را درباره طرح 750 میلیون دلاری تجهیز و آموزش قبایل محلی دچار تردید کرده است. 

 

جان اف تیرنی، نماینده دموکرات کنگره از ایالت ماساچوست و عضو کمیسیون امور خارجه کنگره درباره این طرح می‌گوید: «هنوز درباره این طرح چندان مطمئن نیستیم. در واقع نگرانی‌های درباره تکرار تجربه‌های عراق در اینجا نیز وجود دارد.» در حقیقت فساد اداری گسترده همان نقطه مشترکی است که ممکن است موجب حیف و میل شدن کمک‌های مالی نظامی به ارتش پاکستان مانند عراق شود. علاوه بر این نظارت مستقیم آمریکا نیز در این زمینه بسیار محدود خواهد بود چرا که دست کم بر اساس اطلاعات موجود طی 9 سال گذشته حتی یک آمریکایی نیز از مناطق شمالی پاکستان دیدن نکرده است. 

 

بر اساس طرح آمریکا که پس از موفقیت طرح الانبار در عراق مطرح شده، قرار است آمریکا با صرف بودجه‌ای 750 میلیون دلار طی پنج سال به تجهیز و آموزش نیرویی شبه نظامی متشکل از 400 هزار نفر افراد قبایل محلی شمال پاکستان بپردازد و با پرداخت حقوق به آن‌ها از این نیروها که به منطقه آشناتر هستند برای مبارزه با گروه‌های تروریستی خارجی مانند القاعده استفاده کنند که در این منطقه پناه گرفته‌اند.

تردید درباره موافقت سران و ریش‌سفیدهای قبایل محلی برای همکاری با آمریکا و فقدان حضور گسترده نظامی آمریکا در این منطقه (بر خلاف عراق) از جمله عواملی است که به اعتقاد کارشناسان مانع از موفقیت این طرح در شمال پاکستان خواهند شد.  

 

در مقابل ارتش پاکستان نیز عدم موفقیت خود در مبارزه با تروریسم را پس قریب 7 سال در فقدان تجهیزاتی مانند دوربین‌های دید در شب، هواپیماهای شناسایی، هلیکوپترهای پیشرفته، و تجهیزات راداری عنوان کرده است که آمریکا از فروش آن‌ها به پاکستان امتناع می‌کند.

 

ژنرال ارشد با اشاره به این مساله گفت: «تاخیرها و موانع زیادی جنگ با [تروریست‌های] افراطی را از رسیدن به نتیجه بازداشته است.»