حقوق بشر گریبان امریکا را هم گرفت
دیده‌بان حقوق بشر که مقر آن در نیویورک است، با اشاره به جنایات و شنکنجه‌ها در دوران بوش از دولت اوباما خواستار تحقیق و تفحص شد. جنایات یا شکنجه هایی که در طول دوران جنگ اتفاق می‌افتد، از مسایلی بوده که پس از مدتی فراموش می‌شود، اما این بار دیده‌بان حقوق بشر با تهیه گزارش 107 صفحه‌ای تحت عنوان "شکنجه را رها کنید" اعلام کرد کنگره آمریکا باید کمیسیون مستقل و بی طرفی را برای بررسی شکنجه مظنونانی که متهم به اقدامات تررویستی حادثه 11 سپتامبر تاکنون هستند، تشکیل دهد. اسماعیل بشری، کارشناس گروه پژوهشی خلع سلاح مرکز تحقیقات استراتژیک در گفت‌وگو با دیپلماسی ایرانی درباره میزان اجرایی بودن این گزارش و امکان پیگیری آن توضیح می‌دهد.
دیده‌بان حقوق بشر چه سازمانی است و آیا این گزارش کارایی هم دارد؟
دیده‌بان حقوق بشر یک NGO است که همانند دیگر NGOها بوده و در حقیقت به آنها نوعی نگهبان (watchdog) گفته می‌شود. به عبارت دیگر اگر مسایل مرتبط با حقوق بشر در جایی اتفاق می‌افتد، بر آن تمرکز کرده و برای آن مدارک جمع می‌کنند. عمده‌ترین مسایلی که دیده‌بان حقوق‌بشر در زمان ریاست جمهوری بوش بر آن تاکید داشت، مسایلی بود که در گوانتانامو و زندان ابوغریب عراق گذشته بود.
اتفاقاتی که در این زندان‌ها افتاده بود مورد سوال قرار گرفته که برای اعتراف گرفتن متهمین به اعمال تروریسیتی، دست به شکنجه زدند. تاجایی که حتی اوباما نیز در هنگام ریاست جمهوری وعده داده بود که گوانتانامو را تعطیل کرده و مسایلی همچون ابوغریب دیگر تکرار نشود.
بنابراین دیده‌بان حقوق بشر نه نهاد دولتی است و نه نهاد بین‌المللی و نه بین‌الدولی و تنها سازمانی غیردولتی است که سعی دارد بر افکار عمومی دنیا تاثیر بگذارد.
به عبارت دیگر این گزارشها باید در مجامع بین‌المللی که نماینده کشورهای مختلف حضور دارند، ارائه شود و مورد تایید آنها قرار بگیرد. بنابراین تا زمانی که این کشورها درباره این گزارشها نظر ندهند، تاثیرگذار نخواهند بود و نمی‌توانند به سمت محکوم کردن‌های جدی پیش روند و تنها می‌تواند بر افکار عمومی تاثیر بگذارند.
باید به این نکته نیز دقت داشت که در زمان گذشته حتی بوش نیز در سخنرانی‌های خود در دوران ریاست جمهوری‌اش به گونه‌ای اعلام کرد که در دوران زمامداری وی اتفاق‌هایی افتاده که از این بابت عذرخواهی می‌کند، اما در عین حال اذعان داشت که من تمام کارهایی را که انجام دادم در جهت منافع امریکا بوده و از انجام آنها پشیمان نیستم.
بنابراین نمی‌توان بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، بوش را محاکمه کنند؟
آن دادگاه جزای بین‌المللی که تشکیل شده است، امریکا عضو آن نیست. به معنای دیگر کشورها عضو این دادگاه نیستند، مگر آنکه داوطلبانه رای این دادگاه را بپیذیرند، درحالی که امریکا این دادگاه را به رسمیت نشناخته و عضو هم نشده است.
اگر عضو این دادگاه شوند، ممکن است مردم خواستار محاکمه بوش شوند؟
احتمال این امر بسیار کم است. همان طور که در پاسخ سوالات گذشته هم ذکر شد این اتفاق مربوط به زمان حال نیست، بلکه حتی به زمان جنگ ویتنام و کره برمی‌گردد که همیشه افکار عمومی یک سری از اعمالی که سربازان امریکایی در این جنگ‌ها مرتکب شدند را مورد اعتراض قرار داده است. اوج این گونه اعمال هم قتل عام دهکده میلای بود که توسط ستوانی به نام کالی انجام شد که این فرد را محاکمه کردند، اما آن طور که همه انتظار داشتند مجازات سنگینی برای او در نظر گرفته شود، انجام نشد. یا به عنوان مثال مساله‌ای که برای هواپیمای مسافربری ایران در روزهای آخر جنگ اتفاق افتاد، محکومیت‌های بین‌المللی صورت گرفت اما کسانی که مرتکب این قتل‌عام شدند، حتی از دولت امریکا مدال هم گرفتند.
این امر بدین معناست که نمی‌توان انتظار داشت این گزارش‌هایی که تهیه می‌شود لزوما منجر به محاکمه شود. عمدتا برای تاثیرگذاری بر افکارعمومی و پیشگیری از آن که در آینده چنین اتفاق‌هایی نیفتد و دولتمردان اگر قصد داشته باشند که مرتکب چنین اعمالی شوند از رسانه‌ها و چنین NGO هایی بترسند که علیه آنها مسایلی مطرح نشود.
پس می‌توان گفت بیشتر این گزارشها برای آینده است که از این گونه اعمال پیشگیری شود و تاثیر بر افکار عمومی است؟
بله تاثیرگذاری که بر افکار عمومی دارد، همان طور که می‌دانید در جنگ ویتنام همین افکار عمومی بود که دولت امریکا را وادار به عقب‌نشینی کرد یا امروزه نیز همین افکار عمومی است که دولت اوباما را تحت‌فشار قرار داده که سربازان خود را از عراق و افغانستان خارج کند یا دیگر دخالت‌های نظامی خود را متوقف کند.
نظر شما :