بازی سود و زیان همسایگان با بشار
دیپلماسی ایرانی چند و چون های پشت پرده موضع گیری های همسایگان سوریه در قبال تحولات داخلی این کشور را با محمد فرازمند کارشناس و تحلیل گر مسائل خاورمیانه در میان گذاشت که ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید:
دیپلماسی ایرانی: بشار اسد رئیس جمهوری سوریه روزهای سختی را پشت سرمی گذارد. روزگار پشت کردن رفقای گرمابه و گلستان و دوستان دیروز فرار رسیده است. اعراب کاسه داغ تر از آش شده اند. اگر در پرونده لیبی این غربی ها بودند که دست پیش را گرفتند و با تعیین منطقه پرواز ممنوع کار را بر دولت معمر قذافی سخت کردند در سوریه قاره سبزنشین ها عقب نشستند تا اعراب خود زمام امور را در قبال دمشق در دست بگیرند. اتحادیه عرب از ابتدای آغاز ناآرامی ها در سوریه با موضع تهاجمی به میدان آمد و تصویب چندین ضرب الاجل زمانی برای سوری ها و در نهایت سخن گفتن از تعلیق عضویت این کشور در این اتحادیه نشان داد که کینه های قدیمی سرباز کرده است. در میان مخالفان بشار حرکت های خاندان سعود و ملتهب کردن فضا علیه دمشق در اتحادیه عرب معطوف به سابقه بود اما موضع ترکیه و حزب عدالت و توسعه ای که داعیه دار کمترین برخورد با همسایگان بود بسیاری از تحلیل گران را انگشت به دهان گذاشت.برخلاف ترک ها، عراقی ها موضع عاقلانه تری در قبال سوریه اتخاذ کردند و نوری مالکی در جامه نخست وزیر این کشور در خاک ایالات متحده و در جریان دیدار با مقام های امریکایی به صراحت اعلام کرد که بغداد خواهان برکناری بشار نیست. دیپلماسی ایرانی چند و چون های پشت پرده موضع گیری های همسایگان سوریه در قبال تحولات داخلی این کشور را با محمد فرازمند کارشناس و تحلیل گر مسائل خاورمیانه در میان گذاشت که ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید:
تفاوت مواضع کشورهای همسایه سوریه در ارتباط با تحولاتی که در این کشور رخ داده را چگونه تحلیل می‌کنید؟
دنیای عرب دربرابر تحولات سوریه مواضع نسبتا یکپارچه‌ای دارند، این مواضع را می‌توان از آراء کشورها در اتحادیه عرب استنباط کرد. همانطور که می‌دانید روزی که قرار بود برسر تعلیق کشور سوریه در اتحادیه عرب تصمیم‌گیری شود، 18 کشور از 22 کشور عربی به تعلیق عضویت سوریه در صورت نپذیرفتن طرح اتحادیه عرب رای مثبت دادند و تنها سه کشور دیگر غیر از سوریه رای موافق ندادند. این سه کشور عبارت بودند از یمن که شرایط مشابه سوریه دارد، دیگری لبنان به دلیل مناسباتی که با سوریه دارند که البته لبنانی‌ها پس از مدتی اعلام کردند که رای آنها خودسرانه بوده و با دولت هماهنگ نشده است و کشور سومی که به تعلیق سوریه رای مثبت نداد عراق بود که این کشور مواضع متفاوتی در قبال سوریه دارد. از یمن و لبنان که بگذریم، در بین کشورهای عربی شاید تنها عراق است که مواضع متفاوتی درباره سوریه دارد و دلیل آن، ارتباط خوبی است که عراقی‌ها با سوریه دارند. این ارتباط را سال‌های قبل از بهار عربی ایجاد کرده بودند و به طور کلی نسبتی که دولت عراق با تحولات عربی تعریف کرده، دیدگاه خاصی است. برخی از کشورهای عربی خواستار حفظ وضع سابق هستند، همانند عربستان، اما مجموعه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و برخی از کشورها و نهادهای عربی و نخبگان خواستار تغییر وضع موجود هستند. از مجموعه شورای همکاری خلیج فارس قطری‌ها طرفدار تغییر در جهان عرب بوده که در سطح مواضع عملی و رسانه‌ای نشان می‌دهند. آنچه گفته شد تصویر اجمالی از مواضع اعراب در قبال سوریه بود.
آیا مواضع این کشورها در قبال تحریم سوریه هم متفاوت بوده است؟
باید خاطرنشان ساخت که در مواضع مربوط به تحریم سوریه اختلاف‌نظرهای بیشتری وجود دارد، به دلیل آنکه برخی از کشورهای همسایه سوریه همانند اردن از تحریم اقتصادی و مالی سوریه متضرر خواهند شد. شاید 60 درصد واردات اردن از طریق سوریه است، عراقی‌ها نیز در تحریم اقتصادی همین نظر را دارند و خود را ملزم به رعایت آن نمی‌دانند.
از میان همسایگان سوریه ترکیه و عربستان با معترضان سوری هم پیمان است، دلیل مواضع این کشورها را چه می‌دانید؟
اگرچه عربستان به طور کلی با تغییرات در جهان عرب مخالف بوده است اما به نظر می‌رسد از وقوع تغییرات در سوریه استقبال می‌کند. در حقیقت عربستان در پشت‌پرده سازمانده اصلی تحرکات عربی علیه سوریه است، گرچه نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر آقای شیخ حمد بن‌جاسم گرداننده جلسات دیپلماتیک اتحادیه عرب درباره سوریه است، اما در پشت پرده عربستان قرار دارد و علت آنکه این انسجام میان هیجده کشور ایجاد شده، به دلیل آن است که عربستان پشت پرده است. البته درباره سوریه میان عربستان و قطر اختلاف موضعی دیده نمی‌شود، اما در دیگر تحولات جهان عرب میان قطر و عربستان اختلافاتی وجود دارد.
ترکیه نیز پیش از اتحادیه عرب موضع خود را با تحولات سوریه روشن کرده و جزو اولین کشورهایی بود که از نظام آقای بشاراسد اعلام قطع امید کرد و اجازه داد تا معارضین سوری در استامبول جمع شده و گروه خود را سازماندهی کنند. ترکیه در مقایسه با کشورهای عربی مواضع تندتری را نسبت به بشاراسد اتخاذ کرد.
دلیل مواضع تند ترکیه چیست؟
هر کشوری در مورد تحولات داخلی کشور دیگر موضع‌گیری می‌کند که با دو الزام روبروست:
1. الزامات مربوط به داخل کشور بحران‌زده است و مناسباتی که میان مردم و نظام حاکم ایجاد می‌شود. این مناسبات زمانیکه که به خشونت و بکارگیری مفرط خشونت نزدیک می‌شود، کشورها ناچارند براساس موازین پذیرفته بین‌المللی در حمایت از مردم موضع‌گیری کنند. ترکیه بر این باور است که در سوریه چنین وضعیتی رخ داده و باید از مردم سوریه حمایت کند.
2. بحث منافع و توازن منطقه‌ای است که الزام دیگری برای کشورها محسوب می‌شود. ترکیه کشوری است که سعی دارد به الگوی نظام‌های آینده خاورمیانه و سایر کشورهای عربی تبدیل شود. همچنین ترکیه جنس تحولات سوریه را متفاوت از جنس تحولات مصر، تونس و لیبی نمی‌داند و همانطور که می‌دانید ترکیه درجریان تحولات مصر و لیبی و تونس از مخالفین رژیم‌ها و از مردم حمایت کرد و در نهایت زمانیکه انتخابات در سه کشور عربی مصر، تونس و مغرب اتفاق افتاد بیشترین آراء را احزاب وابسته به اخوان‌المسلیمن کسب کردند. با توجه به اینکه حزب عدالت و توسعه یکی از احزابی است که با اخوان‌المسلمین پیوند دارد، طبیعی است که ترکیه از تحولات در جهان عرب حمایت کند. همچنین اگر این تحول صورت گیرد همفکران حزب عدالت و توسعه در اکثر کشورهای عربی روی کار خواهند آمد.
تفاوت مواضع کشورهای همسایه سوریه در ارتباط با تحولاتی که در این کشور رخ داده را چگونه تحلیل می‌کنید؟
دنیای عرب دربرابر تحولات سوریه مواضع نسبتا یکپارچه‌ای دارند، این مواضع را می‌توان از آراء کشورها در اتحادیه عرب استنباط کرد. همانطور که می‌دانید روزی که قرار بود برسر تعلیق کشور سوریه در اتحادیه عرب تصمیم‌گیری شود، 18 کشور از 22 کشور عربی به تعلیق عضویت سوریه در صورت نپذیرفتن طرح اتحادیه عرب رای مثبت دادند و تنها سه کشور دیگر غیر از سوریه رای موافق ندادند. این سه کشور عبارت بودند از یمن که شرایط مشابه سوریه دارد، دیگری لبنان به دلیل مناسباتی که با سوریه دارند که البته لبنانی‌ها پس از مدتی اعلام کردند که رای آنها خودسرانه بوده و با دولت هماهنگ نشده است و کشور سومی که به تعلیق سوریه رای مثبت نداد عراق بود که این کشور مواضع متفاوتی در قبال سوریه دارد. از یمن و لبنان که بگذریم، در بین کشورهای عربی شاید تنها عراق است که مواضع متفاوتی درباره سوریه دارد و دلیل آن، ارتباط خوبی است که عراقی‌ها با سوریه دارند. این ارتباط را سال‌های قبل از بهار عربی ایجاد کرده بودند و به طور کلی نسبتی که دولت عراق با تحولات عربی تعریف کرده، دیدگاه خاصی است. برخی از کشورهای عربی خواستار حفظ وضع سابق هستند، همانند عربستان، اما مجموعه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و برخی از کشورها و نهادهای عربی و نخبگان خواستار تغییر وضع موجود هستند. از مجموعه شورای همکاری خلیج فارس قطری‌ها طرفدار تغییر در جهان عرب بوده که در سطح مواضع عملی و رسانه‌ای نشان می‌دهند. آنچه گفته شد تصویر اجمالی از مواضع اعراب در قبال سوریه بود.
آیا مواضع این کشورها در قبال تحریم سوریه هم متفاوت بوده است؟
باید خاطرنشان ساخت که در مواضع مربوط به تحریم سوریه اختلاف‌نظرهای بیشتری وجود دارد، به دلیل آنکه برخی از کشورهای همسایه سوریه همانند اردن از تحریم اقتصادی و مالی سوریه متضرر خواهند شد. شاید 60 درصد واردات اردن از طریق سوریه است، عراقی‌ها نیز در تحریم اقتصادی همین نظر را دارند و خود را ملزم به رعایت آن نمی‌دانند.
از میان همسایگان سوریه ترکیه و عربستان با معترضان سوری هم پیمان است، دلیل مواضع این کشورها را چه می‌دانید؟
اگرچه عربستان به طور کلی با تغییرات در جهان عرب مخالف بوده است اما به نظر می‌رسد از وقوع تغییرات در سوریه استقبال می‌کند. در حقیقت عربستان در پشت‌پرده سازمانده اصلی تحرکات عربی علیه سوریه است، گرچه نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر آقای شیخ حمد بن‌جاسم گرداننده جلسات دیپلماتیک اتحادیه عرب درباره سوریه است، اما در پشت پرده عربستان قرار دارد و علت آنکه این انسجام میان هیجده کشور ایجاد شده، به دلیل آن است که عربستان پشت پرده است. البته درباره سوریه میان عربستان و قطر اختلاف موضعی دیده نمی‌شود، اما در دیگر تحولات جهان عرب میان قطر و عربستان اختلافاتی وجود دارد.
ترکیه نیز پیش از اتحادیه عرب موضع خود را با تحولات سوریه روشن کرده و جزو اولین کشورهایی بود که از نظام آقای بشاراسد اعلام قطع امید کرد و اجازه داد تا معارضین سوری در استامبول جمع شده و گروه خود را سازماندهی کنند. ترکیه در مقایسه با کشورهای عربی مواضع تندتری را نسبت به بشاراسد اتخاذ کرد.
دلیل مواضع تند ترکیه چیست؟
هر کشوری در مورد تحولات داخلی کشور دیگر موضع‌گیری می‌کند که با دو الزام روبروست:
1. الزامات مربوط به داخل کشور بحران‌زده است و مناسباتی که میان مردم و نظام حاکم ایجاد می‌شود. این مناسبات زمانیکه که به خشونت و بکارگیری مفرط خشونت نزدیک می‌شود، کشورها ناچارند براساس موازین پذیرفته بین‌المللی در حمایت از مردم موضع‌گیری کنند. ترکیه بر این باور است که در سوریه چنین وضعیتی رخ داده و باید از مردم سوریه حمایت کند.
2. بحث منافع و توازن منطقه‌ای است که الزام دیگری برای کشورها محسوب می‌شود. ترکیه کشوری است که سعی دارد به الگوی نظام‌های آینده خاورمیانه و سایر کشورهای عربی تبدیل شود. همچنین ترکیه جنس تحولات سوریه را متفاوت از جنس تحولات مصر، تونس و لیبی نمی‌داند و همانطور که می‌دانید ترکیه درجریان تحولات مصر و لیبی و تونس از مخالفین رژیم‌ها و از مردم حمایت کرد و در نهایت زمانیکه انتخابات در سه کشور عربی مصر، تونس و مغرب اتفاق افتاد بیشترین آراء را احزاب وابسته به اخوان‌المسلیمن کسب کردند. با توجه به اینکه حزب عدالت و توسعه یکی از احزابی است که با اخوان‌المسلمین پیوند دارد، طبیعی است که ترکیه از تحولات در جهان عرب حمایت کند. همچنین اگر این تحول صورت گیرد همفکران حزب عدالت و توسعه در اکثر کشورهای عربی روی کار خواهند آمد.
نظر شما :