بندبازی عراق در بحران سوریه

نگاه عراق نسبت به مسائل سوریه چیست؟

دو نگاه نسبت به سوریه وجود دارد. یک نگاه که برخی کشورهای غربی و عربی دنبال می کنند، مبنی بر این است که حوادث سوریه خودجوش است و مهم ترین عامل این حوادث عامل داخلی است. نگاه دیگر که توسط ایران و روسیه و چین دنبال می شود این است که حوادث سوریه نتیجه سه سطح از عوامل است. عامل داخلی، عامل منطقه ای و عامل بین المللی و تعامل این سه عامل بحران سوریه را به وجود آورده است. به همین دلیل نوع نگاهی که برای حل بحران از طرف ایران یا روسیه یا چین دنبال می شود در بر گیرنده عوامل منطقه ای و بین المللی نیز هست.

سفر آقای کوفی عنان به ایران و بعد به عراق به گونه ای پایبندی به نگاه ایرانی به بحران سوریه است. یعنی قبول این موضوع که عوامل منطقه ای در این بحران نقش دارند و برای حل بحران باید این عوامل موثر را نیز در نظر داشت. غرب چون این مسئله را رد می کند حاضر نیست ایران و عربستان را در حل بحران مشارکت دهد. لذا این سفر اولا پذیرش نگاه منطقه ای نسبت به بحران سوریه است و ثانیا تلاش برای هماهنگی این بازیگران منطقه ای برای کمک به حل بحران است. آقای کوفی عنان فکر می کند ایران و عراق می توانند بخشی از حل بحران باشند. در حالی که غرب برعکس نگاه می کند و حتی حانم کلینتون، وزیر خارجه امریکا اعلام کرده که ایران را بخشی از بحران می داند.

تا قبل از این سفر دولت عراق از ادامه حکومت بشار اسد بر سوریه حمایت می کرد. اما بعد از این سفر آقای دباغ، سخنگوی دولت عراق اعلام کرده است که عراق با تغییر دولت در سوریه مشکلی ندارد به شرط این که انتقال قدرت به صورت نظامی انجام نشود. به نظر شما دلیل این تغییر موضع چیست؟

ببینید دو راهبرد در سوریه وجود دارد. یک راهبرد براندازی است که از طریق به کارگیری سلاح نظام سقوط کند. راهبرد دیگر اصلاحات است که مبتنی بر توقف خشونت و آغاز گفت و گو بین معارضین و دولت است. نگاه ایران و عراق در راه حل بحران سوریه یکی است. یعنی هر دو از توقف خشونت و آغاز گفت و گو حمایت می کنند. حال در آغاز گفت و گو توافق شد که آقای اسد در قدرت نباشد، ما از هر گونه توافق حمایت می کنیم. اما معنی آن این نیست که ما طرفدار براندازی اسد هستیم. خیر؛ ما طرفدار حل مسالمت آمیز بحران از طریق گفت و گو میان طرفین هستیم و نه به کارگیری سلاح. چون خشونت هزینه را به شدت بالا می برد در حالی که اصلاحات هزینه را به شدت پایین می آورد. عراق اعلام کرده که از اصلاحات حمایت می کند. از آغاز گفت و گو حمایت می کند حتی اگر این گفت و گو منجر به تغییر آقای اسد شود.

شما اشاره کردید که موضع ایران و عراق در مسئله سوریه یکی است. مسئله ای که در صحبت های آقای دباغ بسیار مورد توجه قرار گرفته این است که موضع عراق در مورد سوریه با ایران متفاوت است. این مسئله را چگونه تحلیل می کنید و این موضع تا چه حد نشان دهنده عزم عراق برای فاصله گرفتن از ایران است؟

در جهت گیری کلی، موضع ایران و عراق یکی است. هر دو از مقوله اصلاحات حمایت می کنند اما در جزئیات ممکن است اختلاف وجود داشته باشد. در ایران یک نظام یک دست وجود دارد و این نظام سیاسی معتقد به حمایت از راهکار اصلاحات در بحران سوریه است. از نظام آقای بشار اسد به عنوان بخشی از حکومت نیز حمایت می کند. در عراق نظام موجود ائتلافی است. بخشی از این ائتلاف کرد ها هستند، بخش دیگر سنی های عرب هستند و بخشی از این ائتلاف شیعه هستند. لذا موضع دولت عراق به دلیل خاستگاه ائتلافی اش و نگاه های متفاوت اعضای ائتلاف، برآیند اعضای این ائتلاف است و لذا شدت این موضع گیری از ایران ضعیف تر است.

کوفی عنان بعد از دیدار با نوری المالکی، نخست وزیر عراق، در مورد احتمال گسترش بحران سوریه به کشورهای همسایه ابراز نگرانی کرده است. به نظر شما این مسئله تا چه اندازه در محاسبات عراق موثر است؟

من تصور می کنم آسیب پذیرترین طرف از بحران سوریه عراق است. به این دلیل که عراق متاسفانه شاهد یک دوره تقابل قومی و مذهبی بوده و به تازگی آن را پشت سر گذاشته است. هر گونه تغییر در نظام سیاسی در سوریه می تواند در اوضاع عراق تاثیرگذار باشد. اگر همین سلفی های سنی در سوریه روی کار آیند، با توجه به این که سه استان اصلی عراق یعنی نینوا، صلاح الدین و الانبار با سوریه هم مرز هستند و اکثریت سنی در این سه استان متمرکز است، مشکلات زیادی برای عراق ایجاد خواهد شد. اگر یک نظام سنی در سوریه به قدرت برسد، این سه استان به شدت نا امن می شوند و امنیت و حتی یکپارچگی و وحدت ارضی این کشور تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.

کردها همین الان یک منطقه فدرال هستند، سنی ها درخواست فدرال شدن را دارند و این می تواند عراق را دچار چند پارگی کند. بنابراین دولت عراق در موضع گیری های خود تمام این چالش ها را در نظر می گیرد.

 تحریریه دیپلماسی ایرانی/12