نگاهی به رابطه کاخ سفید با سلطنت‌طلب‌های مقیم امریکا
پیروزی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 برای برخی بازیگران سیاسی معادله‌ساز و برای جمعی دیگر دردسرساز شد. هراندازه متحدان سنتی امریکا در دو سال گذشته از عمر ریاست‌جمهوری ترامپ، این رابطه را با خوف و رجا ادامه داده‌اند در آنسوی میدان برخی با فراغ بال، زمین را برای بازی‌های جدید مهیاتر دیده‌اند. از بازیگران دولتی چون بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسراییل تا محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و بازیگران غیردولتی چون گروهک تروریستی مجاهدین خلق (منافقین) یا رضا پهلوی، فرزند شاه مخلوع ایران.
دونالد ترامپ مجموعه‌ای از تندروترین سیاستمداران این روزهای امریکا را در کاخ سفید دور هم جمع کرده و هر روز هم از تعداد میانه‌روهای باقیمانده کاسته و بر جمع تندروها می‌افزاید. با وجود گذشت دو سال از حضور ترامپ در قدرت هنوز به راحتی نمی‌توان گفت فرمان سیاست خارجی در این دولت در دستان چه کسی است و حتی فراتر از آن هنوز پاسخی برای این سوال وجود ندارد که رویکرد چهل و پنجمین رییس‌جمهور امریکا در حوزه سیاست خارجی بر چه پایه‌هایی استوار است؟
عملکرد دونالد ترامپ در بسیاری از پرونده‌ها و تصمیم‌گیری‌های مهم بین‌المللی نشان داده که برای وی دوست یا دشمن دایمی یا سود و خسران همیشگی معنایی ندارد. ترامپ در سیاست خارجی هم مانند عالم کسب‌و‌کار بار را جایی خالی می‌کند که سود بیشتری داشته‌باشد. رییس‌جمهور امریکا پیش از آنکه نقشه راه مذاکره با کره‌شمالی را تعیین کرده باشد با کیم‌جونگ‌اون عکس یادگاری می‌گیرد و پس از درو ماحصل این ژست در رسانه‌های بین‌المللی تازه به فکر تبیین مسیر مذاکره می‌افتد و البته در پیچ و تاب مسیر گرفتار می‌شود.
شاید بتوان گفت که ایران یکی از پرحاشیه‌ترین پرونده‌های ترامپ در حوزه سیاست خارجی است. دونالد ترامپ تنها رییس‌جمهور امریکا در 40 سال گذشته بود که ریاست‌جمهوری خود را با توافقی مشخص، ملموس و چندصدصفحه‌ای با ایران آغاز کرد. توافقی که می‌توانست به گواه مقام‌های ایرانی بستری برای محک رفتار امریکا و بستری برای رایزنی‌های غیرهسته‌ای باشد. تنها نقطه ضعف این توافق نام باراک اوبامای دموکرات بر پیشانی آن بود. ترامپ با پاره کردن برجام تنها ریسمان هرچند نازک اتصال رسمی تهران و واشنگتن پس از 4 دهه را پاره کرده و پرونده قطورتر رابطه با ایران را روی میز گذاشت. دونالد ترامپ می‌گوید توافق صرفا هسته‌ای کارساز نیست و تهران و واشنگتن باید هرآنچه مایه اختلاف است را روی میز چیده و مذاکره را از سربگیرند.
نکته ماجرا اینجاست که ترامپ حتی در پیشنهاد مذاکره با ایران نیز صادق نیست. از یک سو از برجام خارج می‌شود و تحریم‌های هسته‌ای ایران را بازمی‌گرداند و از سوی دیگر به رییس‌جمهور ایران در نیویورک پیغام می‌فرستد که وعده دیدار فلان ساعت و فلان جا. از یک سو 12 شرط برای عادی‌سازی رابطه با ایران تعیین می‌کند که به گواه کارشناسان عمل‌کردن به حتی نیمی از این شروط هم به معنای تغییر رژیم در ایران است و از سوی دیگر می‌گوید ما سیاست تغییر رفتار تهران را دنبال می‌کنیم.
ابهام در سیاست ایران‌ستیزانه دونالد ترامپ شرایط را برای قمار بازیگران دولتی و غیردولتی فراهم کرده است. بازیگرانی چون اسراییل و عربستان سعودی با تشویق ترامپ برای خروج از برجام و توصیه به تشدید فشار اقتصادی بر ایران تلاش می‌کنند امریکا را در مسیر تغییر رژیم در ایران قرار دهند و همزمان گروهی چون مجاهدین خلق (منافقین) یا سلطنت‌طلب‌ها به ریاست رضا پهلوی که در 40 سال گذشته هیچگاه فرصتی برای عرض اندام پیدا نکرده بودند بخت خود را به محک آزمایش گذاشته‌اند.
در گعده نزدیکان ترامپ رودیو جولیانی و جان بولتون دو چهره‌ای هستند که در گذشته پیوندهای نزدیکی با منافقین داشته و در جلسات آنها به شکل مستمر شرکت و حق‌الزحمه دریافت کرده‌اند. با این‌همه نگاه دولت ترامپ به چهره‌ای چون رضا پهلوی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. هرچند رضا پهلوی به مدد وابستگان به جریان اپوزیسیون در یک سال و نیم اخیر بیش از هرزمان دیگری در عرصه به اصطلاح سیاسی فعال شده اما به اعتراف شخص وی، تاکنون کسی از دولت ترامپ با وی دیدار نداشته است.
براساس گزارشی که «پولیتیکو» چند روز پیش منتشر کرد زمانی که دونالد ترامپ به کاخ سفید راه پیدا کرده‌بود برخی پیشنهاد دادند وی پیام نوروزی سال 1396 خطاب به ایرانیان را در حالی که دوشادوش رضا پهلوی ایستاده قرائت کند. این پیشنهاد هیچگاه عملی نشد و گفته می‌شود که مشاوران ترامپ اجرای آن را وتو کردند. جدا از این گزارش تاکنون سند یا خبری درباره سرمایه‌گذاری مشخص دولت ترامپ بر رضا پهلوی به عنوان جایگزینی برای جمهوری اسلامی منتشر نشده اما شواهد امر حاکی از آن است که برخی در تیم ترامپ با تریبون دادن به فرزند شاه مخلوع ایران در حال محک زدن پتانسیل سیاسی وی و همچنین اقبال عمومی نسبت به او هستند. آخرین مصداق این ارزیابی نیز حضور رضا پهلوی در اندیشکده انستیتو واشنگتن بود. رضا پهلوی در آستانه چهلمین سالروز انقلاب اسلامی با حضور در این اندیشکده به گمان خود تحلیلی از وضعیت سیاسی امروز ایران ارایه کرد، پیشنهادهایی برای تضعیف نظام جمهوری اسلامی در ایران داد و البته از سیمای آینده ایران رونمایی کرد!
انستیتو واشنگتن از اندیشکده‌های معروف امریکایی است که می‌توان گفت از نظر خط مشی سیاسی به دولت دونالد ترامپ جمهوری‌خواه نزدیک است. این انستیتو در تمام نشست‌های برگزار شده درباره ایران از سیاست تشدید فشار سیاسی و اقتصادی بر نظام ایران استقبال کرده و البته که تحت تاثیر لابی‌های فعال اسراییل در واشنگتن است.
برخی از کارشناسان وزارت خارجه امریکا نیز در این نشست حضور داشتند و به نظر می‌رسید که با دقت از پیشنهادهای رضا پهلوی برای تغییر رژیم در ایران یادداشت‌برداری کردند تا در فرصتی مغتنم این پیشنهادها را امکان‌سنجی کنند. به گواه برخی از کارشناسان، دعوت از رضا پهلوی برای شرکت در جلسه‌ای در این انستیو و حضور کارشناسان وزارت خارجه امریکا نشان از توجه ویژه واشنگتن به پهلوی دارد.
رضا پهلوی در این نشست که به پرسش و پاسخ‌هایی منتهی شد تعبیر خود از وضعیت سیاسی امروز ایران را ارایه و در سخنانی بی‌پایه و اساس ادعا کرد که ایران در آستانه انقلابی دیگر است. پیشنهادهایی که وی در این سخنرانی مطرح کرد به خوبی عدم آشنایی وی نه تنها به مسائل داخلی در ایران بلکه نسبت به اصول روابط بین‌الملل را نشان داد. اظهارات وی بلافاصله با واکنش‌های منفی ایرانیان داخل یا مقیم خارج از ایران روبه‌رو شد. پیشنهادهای پهلوی برای تقویت مخالفان نظام ایران چه در داخل و چه در خارج به اندازه‌ای به گوش شنونده عجیب و غریب آمد که مخالفت با این اظهارنظرها و پیشنهادها به خط مشترک روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی داخل و خارج از ایران تبدیل شد.
رضا پهلوی به دولت‌های اروپایی و امریکا پیشنهاد بلوکه کردن اموال ایران و انتقال این ارقام به حساب مخالفان دموکراتیک حکومت ایران را داد.البته زمانی که حاضران در جلسه از پهلوی درباره چند و چون ساز و کار بلوکه کردن اموال ایران سوال کردند وی نتوانست پاسخ مشخصی بدهد و نظردادن در این زمینه را به کارشناسانش محول کرد! وی همچنین ادعا کرد که مخالفان نظام در ایران دست تنها هستند و به کمک‌های سیاسی و اقتصادی خارجی نیاز دارند! او در توصیه‌ای تلویحی به کودتای نظامی خطاب به نظامی‌های داخل ایران گفت: می‌توانید بخشی از راه‌حل باشید و لازم نیست با این کشتی غرق شوید!
وی در بخش‌های دیگری از سخنانش به رسانه‌های فارسی زبان فعال در انگلیس و امریکا هم رحم نکرد و با طرح این ادعا که آنها در خدمت نظام ایران هستند گفت: بودجه این رسانه‌ها از جیب مالیات‌دهندگان امریکایی و انگلیسی تامین می‌شود پس باید در خدمت سیاست مبارزه با رژیم ایران باشند!
رضا پهلوی با رد هرگونه اصلاح‌طلبی در ایران ادعا کرد مردمی که تا دو سال قبل امیدی به اصلاحات داشتند امروز ناامید شده‌اند. وی با همین خط فکری ادعا کرد که خبرنگاران اصلاح‌طلب باید از رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور اخراج شوند. درحالی که بسیاری از تحلیل‌گران رابطه ایران و امریکا دونالد ترامپ را به تندروی و هزینه‌تراشی بیهوده در رابطه با این پرونده متهم می‌کنند، رضا پهلوی در اظهاراتش از سیاست مماشات کاخ‌سفید با ایران انتقاد کرده و تاکید کرد که ترامپ نباید از تغییر رفتار ایران سخن بگوید بلکه نباید به کمتر از تغییر رژیم رضایت دهد!
پهلوی امروز، چلبی دیروز
اظهارات رضا پهلوی و پیشنهادهای وی موجی از مخالفت در فضای مجازی به دنبال داشت و حتی برخی از تحلیل‌گران غیرایرانی مسائل ایران و امریکا نیز به اظهارات غیرکارشناسی پهلوی واکنش نشان دادند. باربارا اسلاوین از کارشناسان خبره مسائل ایران در شورای آتلانتیک نوشت: حضور پسر شاه سابق ایران در موسسه واشنگتن یادآور سخنرانی‌های احمد چلبی پیش از حمله امریکا به عراق در سال 2003 است. چلبی به دولت بوش وعده می‌داد که با سرنگونی صدام، دموکراسی غربی در منطقه گسترش می‌یابد و منافع اسراییل تامین می‌شود. پهلوی امروز مانند چلبی 15 سال پیش می‌گوید نظام سیاسی که در وطنش در راس قدرت ایستاده در حال فروپاشی است و دلیل این فروپاشی را هم سیاست‌های نادرست داخلی و خارجی می‌داند. پهلوی در سخنانش ادعا می‌کند که ایران سکولار می‌تواند منجر به تغییر در خاورمیانه شود به گونه‌ای که دیگر حیات اسراییل تهدید نشود. احمد چلبی نیز در آن سال‌ها تلاش کرد با این ادعا که ساقط‌سازی حکومت صدام می‌تواند دموکراسی غربی مدنظر امریکا را در عراق ایجاد کند، جورج بوش را متقاعد به اقدام نظامی علیه بغداد کند. برخلاف آنچه که چلبی فکر می‌کرد حمله امریکا به عراق به تشدید بی‌ثباتی در خاورمیانه منتهی شد و البته بر نفوذ ایران در منطقه افزود. اسلاوین در بخش‌های دیگری از این مطلب می‌نویسد: حضور رضا پهلوی در انستیتو واشنگتن جالب توجه است. وی زمان فرار پدرش از ایران نوجوان بود و پس از آن هرگز به ایران بازنگشت. اعتراض‌های مردمی در برخی از شهرهای ایران در سال گذشته جرقه‌ای برای افزایش فعالیت‌های پهلوی شد. وی و هوادارانش با استفاده از شبکه فارسی زبان من و تو که در لندن مستقر است اقدام به حمایت از این اعتراض‌های مردمی کردند و همزمان تصاویر و ویدئوهایی از روزهای ایران پیش از انقلاب اسلامی سال 1979 منتشر کردند تا به مخاطب اینگونه القا شود که اوضاع ایران در دوره سلطنت پهلوی بهتر از امروز بوده است.
اسلاوین در ادامه این گزارش می‌نویسد: رضا پهلوی در اظهاراتش در انستیتو واشنگتن تاکید کرد که هنوز با هیچ یک از مقام‌های دولت ترامپ گفت‌وگو نکرده است. این مساله نقطه اختلاف پهلوی 2018 با چلبی در 2003 است. چلبی آن زمان دیدارهای مرتبی با معاون رییس‌جمهور وقت امریکا و همچنین وزیر دفاع کابینه جورج بوش داشت.
علی واعظ، تحلیل‌گر مسائل ایران در گروه‌بین‌المللی بحران درباره سطح نزدیکی دولت ترامپ و اپوزیسیون سلطنت‌طلب ایرانی در واشنگتن به المانیتور می‌گوید: «درحال حاضر نزدیکی بیش از حد هم برای ترامپ و هم برای پهلوی پرریسک و خطرناک است. دولت ترامپ در حمایت از دشمنان منطقه‌ای ایران مانند عربستان و اسراییل زیاده‌روی‌هایی کرده و این مساله می‌تواند ترمزی برای پهلوی باشد. در حالی که ترامپ از رقبای منطقه‌ای ایران که در داخل این کشور محبوب نیستند برای مشروعیت‌زدایی از جمهوری‌اسلامی استفاده می‌کند، نگاه افکار عمومی به ترامپ و سیاست‌هایش مثبت نیست لذا نزدیکی به چنین شخصی می‌تواند پهلوی را هم در نگاه ایرانی‌ها منفور کند.»
نکته‌ای که در اظهارات علی واعظ نادیده گرفته شده این است که شخص رضا پهلوی نیز در داخل ایران چهره‌ای منفور است و شاید دلیل توصیه مشاوران ترامپ در نخستین روزهای حضورش در کاخ سفید برای عدم دعوت از رضا پهلوی در قرائت پیام نوروزی مشترک خطاب به مردم ایران همین آگاهی نسبت به جایگاه مردمی خاندان پهلوی بود. نگاهی به واکنش‌های مردم در فضای مجازی پس از سخنرانی اخیر پهلوی در انستیتو واشنگتن بهترین مصداق برای این تحلیل است. کاربران فضای مجازی با هشتگ‌های متفاوت اعتراض خود به سخنان پهلوی را نشان دادند. علی نصری با هشتگ # اموال_ملت_ را_ بازگردانید نوشت: «حالا که رضاپهلوی بحث ضبط اموال ایران در غرب را باز کرده؛ قبل از همه خودش توضیح بدهد که چگونه در ۱۸ سالگی ۶۰ میلیون دلار (به گفته خودش در مصاحبه VOA) از ایران خارج کرده؟ یک جوان ۱۸ ساله با کدام فعالیت مشروع اقتصادی ۴۰ سال پیش ۶۰ میلیون دلار پول داشته؟» رضا نصری، حقوقدان در توییتر خود نوشت: «آقای رضا پهلوی حتما انتظار دارد خانم موگرینی از او شماره حساب بانکی بخواهد تا به محض راه افتادن SPV پول‌های ایران را به حساب ایشان واریز کند!»
سرمایه‌گذاری رضا پهلوی بر سیاست‌های تند و تیز دولت ترامپ برای تشدید فشار اقتصادی و سیاسی بر ایران در حالی صورت می‌گیرد که دولت ترامپ بارها در دو سال گذشته درخواست مذاکره با ایران را داده و در به انزوا کشاندن ایران در سطح بین‌المللی با اقبال حداقلی روبه رو شده است. جلسه چهارشنبه گذشته شورای امنیت درباره ایران و قطعنامه 2231 با وجود حضور مایک پمپئو وزیر خارجه دولت ترامپ به شکستی دیگر برای تلاش ترامپ در جلب اجماع علیه ایران تبدیل شد. در چنین شرایطی حتی اگر اتحادی میان ترامپ و پهلوی برای تحقق خیال تغییر رژیم هم صورت بگیرد سرنوشتی جز شکست در انتظار آن نخواهد بود./ سارا معصومی-اعتماد
نظر شما :