اقتصاد تهران وابسته به پکن خواهد شد؟

درباره مشارکت جامع استراتژیک ایران و چین

۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۴:۰۰ کد : ۱۹۸۶۱۹۲ اخبار اصلی آسیا و آفریقا
طبق مقاله ای که اخیرا در «پترولیوم اکونومیست» منتشر شده، در جریان سفر اخیر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به چین در ماه آگوست تهران و پکن توافق حاصل شده در سال ۲۰۱۶ موسوم به «مشارکت جامع استراتژیک چین و ایران» را به روز رسانی و مفاد جدیدی را به آن اضافه کردند. اما بیشتر مفاد جدید در این توافق هرگز به اطلاع عمومی نرسید.
درباره مشارکت جامع استراتژیک ایران و چین

دیپلماسی ایرانی: طبق مقاله ای که اخیرا در «پترولیوم اکونومیست» منتشر شده، در جریان سفر اخیر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به چین در ماه آگوست تهران و پکن توافق حاصل شده در سال 2016 موسوم به «مشارکت جامع استراتژیک چین و ایران» را به روز رسانی و مفاد جدیدی را به آن اضافه کردند. اما بیشتر مفاد جدید در این توافق هرگز به اطلاع عمومی نرسید.

بر اساس این توافقنامه چین متعهد است که در جریان 25 سال که به بازه های 5 ساله تقسیم شده برابر با 280 میلیارد دلار در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران و 120 میلیارد دلار در پروژه های جاده سازی و خط آهن سرمایه گذاری کند. در مقابل، شرکت های چینی در هر یک از مناقصه های مرتبط با توسعه میدان های نفتی و گازی جدید و قدیمی در اولویت قرار خواهند گرفت. همچنین، در فرصت های مشارکت در پروژه های پتروشیمی نیز به شرکت های چینی اولویت داده می شود. پکن همچنین مسئولیت تهیه فناوری، نیروها و دیگر مولفه های مورد نیاز برای تکمیل این پروژه ها را بر عهده خواهد داشت. نکته جالب توجه این است که 5 هزار نیروی امنیتی چینی برای محافظت از کارگران و متخصصان چینی در ایران مستقر خواهند شد. چین از مزایای دیگری نیز بهرمند می شود و طبق مقاله پترولیوم اکونومیست، این حق را خواهد داشت که پرداخت برای تولیدات ایرانی را تا 2 سال به تعویق بیندازید و برای پرداخت ها از ارزهای نرم استفاده کند.

ایران به شدت به سرمایه گذاری احتیاج دارد و اکنون چین را از نظر فرهنگی یک قدرت قابل قبول برای شراکت می داند؛ اما اگر این توافق عملی شود، حضور احتمالی چینی ها در بخش های حیاتی انرژی و زیربنایی ایران به اندازه ای خواهد بود که می تواند به معنای تسلیم آینده این صنایع به چین باشد. در حقیقت، امتیازاتی که ایران در سند فوق الذکر برای چین در نظر گرفته یادآور امتیازاتی است که ناصرالدین شاه قاجار در سال 1872 برای بارون جولیوس روتر در نظر گرفت؛ امتیازاتی که اعتراض های شدید مردم ایران و مخالفت شدید روسیه تزاری را در پی داشت و نهایتا لغو شد. آن زمان نیز همانند حالا نیازها و مسائل مالی و اقتصادی دلیل این امتیازات بود؛ امتیازاتی که «تایمز آو لاندن» در آن زمان آن را بزرگترین تسلیم منابع یک کشور به عوامل خارجی در سراسر تاریخ خواند.

تصمیم ایران از بسیاری جهات می تواند به استقلال اقتصادی و سیاسی این کشور آسیب برساند. اول اینکه قاعده اساسی این است که در هر توافقی بین دو شریک نابرابر، برای شریک ضعیف تر عاقلانه این خواهد بود که از طریق همکاری با دیگر دولت های قدرتمند شرایط را متعادل و از خود در برابر ضربه های احتمالی شکارچی قدرتمندتر محافظت کند. اما ایران با بخشیدن کنترل انحصاری صنایع نفت، گاز و پتروشیمی خود به چین دیگر هیچ قدرتی برای اظهار نظر نخواهد داشت. دوم اینکه چین در گذشته بارها با زیر پا گذاشتن تعهدات خود به توسعه بخش انرژی ایران، این کشور را ناامید کرده و هیچ تضمینی وجود ندارد که باز هم ایران را در جستجوی فرصت های بهتر رها نکند. سوم اینکه همانطور که تجربه چین در آفریقا نشان می دهد، رویکرد آن به توسعه منابع در سایر کشورها استثمارگرایانه است. چین هیچ تمایلی به ارتقای نیروی کار محلی یا فناوری دیگر کشورها ندارد و جدای از بهره برداری از منابع آنها، از این کشورها به عنوان فرصت شغلی برای شهروندان خود استفاده می کند. به رغم نرخ بالای بیکاری در ایران، در پروژه های قبلی خط آهن در ایران نیز کارگران چینی به کار گرفته شده بودند.

اما نگران کننده ترین مساله چشم انداز حضور گسترده امنیتی و نظامی چینی ها در ایران است. چنین حضوری می تواند به سرازیر شدن سیل عظیمی از اتباع چینی به ایران منجر شود و ماهیت قومی و فرهنگی ایران را به شدت در معرض تغییر و تحول قرار دهد. در حقیقت، شمار بالای جمعیت چین و عطش سیری ناپذیر پکن برای انواع منابع و فرصت های شغلی دلیل اصلی این مساله است که بسیاری از کشورها از روسیه گرفته تا کشورهای آسیای میانه از حضور بیش از حد چینی هراس دارند. به علاوه، به نظر می رسد که مقامات ایرانی از طرز تفکر امپریالیستی و برتر دانستن فرهنگ چینی اطلاعی ندارند. چین خود را پادشاهی میانه و مرکز تمدن جهان و دیگران را انسان های بدوی می داند. این واقعیت که چین در آسیا قرار دارد باعث نمی شود که تمایلات امپریالیستی آن کمتر از آمریکا یا اروپا باشد. تمایلات امپریالیستی و برتر دانستن فرهنگ خود صفاتی غربی نیستند و سایر کشورها و فرهنگ ها نیز مستعد تسلیم در برابر وسوسه های مشابه هستند. جای تعجب دارد که نظامی که به جنگ صلیبی خود علیه امپریالیسم افتخار می کند، چنین امتیازاتی گسترده ای برای چین قائل شده؛ به ویژه که رفتار چین با اقلیت های مسلمان این کشور به مراتب بدتر از رفتارهای کشورهای غربی با مسلمانان است.

در صورت تحقق توافق کنونی تهران و پکن، این شرایط به علاوه حضور فزاینده روسیه در ایران به معنای مخاطرات شدید برای حاشیه استقلال اقتصادی و سیاسی ایران است. با توجه به این ملاحظات، مسلم است که بسیاری از ایرانی ها  پس از آگاهی از جزئیات توافق ناامید خواهند شد. همین حالا هم بسیاری از ایرانی ها از رفتارهای اقتصادی چین و اقدامات تجاری غارتگرانه آن ناراضی هستند. 

تاریخ ایران نشان می دهد که روابط اقتصادی و سیاسی آن با شمار زیادی از کشورها می تواند به منافع آن کمک کند و شرایط مشارکت را برای ایران متعادل سازد. اما نگرانی شدید بسیاری در ایران از آلوده شدن اسلام به فرهنگ غربی و نفرت آنها از مدرنیته ای که غرب نماد آن است، سبب تمایل آنها به مشارکت با چین شده است؛ اما در حقیقت آنها را به جهتی سوق می دهد که برای استقلال و خودکفایی ایران مخاطراتی جدی در بر خواهد داشت. متاسفانه، سیاست غرب در قبال ایران هم به بدبینی این دسته از اسلام گرایان دامن زده و نیروهای میانه رو در سیاست ایران را تضعیف کرده است. باید به یاد داشت که ایران اولین مرتبه امتیازات در زمینه انرژی را برای شرکت «توتال» فرانسه در نظر گرفت و در اوایل سال 1994 از شرکت های آمریکایی برای سرمایه گذاری در ایران دعوت کرد. پس از کارشکنی های غرب بود که ایران روی چین سرمایه گذاری کرد و به سمت این کشور کشیده شد. اما صرف نظر از این مساله، باز هم برای هیچ دولتی عاقلانه نیست که استقلال خود را تا این اندازه به خطر اندازد.

منبع: لوبه لوگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34
 

کلید واژه ها: روابط ایران و چین سرمایه گذاری چین در ایران کنترل چین بر منابع انرژی ایران


( ۱۰ )

نظر شما :

یک ایرانی ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۵:۰۹
نمونه رفتار چینی ها رو میشه در جنوب دید که چه جنایتی در حق آبزیان و محیط زیست اونجا میکنن و کشتی های غول پیکر اونا همه چیز رو جارو میکنند و به یغما میبرند ولی رگ گردن کسی کلفت نمیشه !!! خدا به داد ایران و ایرانی برسه با این قراردادهای (استثماری) جدید چین که تو راهه !!!
سیمین تقوی راد ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۵:۴۱
در حالی که فلسطین گرایی افراطی در سیاست خارجی، کشور را با حامیان جهانی اسراییل و ایالات متحده و اروپا درگیر کرده است، عده ای راه گریز و رهایی از نیش مار را در پناه بردن به اژدها دیده اند. برای حفظ استقلال و موجودیت و شرافت کشور هم که شده می بایست جلوی فلسطین گرایی افراطی گرفته شده و از شدت تنش با غرب کاست تا توازن در سیاست خارجی کشور برقرار شده و مردم ایران بتوانند با بهره گیری از روابط مناسب با جهان زندگی بهتری داشته باشند.
بولدوزر ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۵:۵۱
اگر واقعیت داشته باشد ، این که بسیار بسیار بدتر از روابط شاه با امریکاست. اگر ضدیت با امریکا و غرب منجر به نوکری و وادادگی و تسلیم شدن محض به چین بشود پس چرا ضدیت امریکا؟ مگر حل مسائل ایران و امریکا کار سختی است یا سخت تر از نوکری برای چین است؟ و مگر اتخاذ تصمیمات منطقی مثل ترکیه در برابر اسراییل هزینه پایین تری نسبت به واگذاری کشور به چین ندارد؟ مگر اینکه به قول ان جامعه شناس محترم ، در نگاه عده ای از عزیزان ، ایران نردبانی باشد برای بالارفتن و پیگیری اهداف شخصی.
مهدی ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۷:۱۷
از دست نصارا پناه بردن بر کفار؟ قطعاً توطئه ای در کار است . حتماً دست دشمنان انقلاب در کار است.
مجید ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۸:۲۲
چین فقط در ایران میتواند جنس های درجه چندمش را با پول ملت ایران ازمایش کند هم سودش را ببرد مثال ان هم خودروهای چینی است که در هیچ کجای دنیا به خصوص اروپا و امریکا نمی بینید
نیما ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۱۹:۳۷
حضور نظامی چین از حضور نظامی شوروی و بریتانیا هم وحشتناک‌تر خواهد بود. چینی‌ها بسیار متوحش هستند و چنانچه پا بگیرند شاهد هستیم که پایگاه‌های قاچاق انسان و عتیقه هم دایر خواهد شد.
ابراهیم قدیمی ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۲۳:۰۱
قراردادهای با چنین حجمی از فعالیت های اقتصادی دولتی مطمئنا بایستی در مجلس مورد بررسی وبه تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. در مجلس نیز نه مطلب ناگفته میماند ونه بندی بررسی نشده.نه زمان ناصرالدین شاه است سلطان ابن سلطان ابن سلطان ابن سلطان ونه مظفرالدین شاه اقا زاده ایشان که مجلسی نبود ونظر نظر ملوکانه بود . که با دریافت ۲۰۰۰۰ پوند قرارداد دارسی را امضا کردند. قرار داد رویتر گرچه بسیار گسترده بود ولی بعلت عدم فعالیت طرف مقابل در طول سالها لغو شد. قرار داد دارسی در تعقیب قرار داد رویتر توسط گروهی از فعالین قرار داد رویترامضا گردید. اتفاقا قرار داد دارسی وتولید متعاقب نفت در ایران گرچه بعد ها باقرار دادهای تکمیلی توجه کافی به منافع ملی نشد وطرف انگلیسی منتفع بسیار زیاد شد که اعتراض ها گسترده ایران را درپی داشت ولی نتیجه ان با توجه به منابع عظیم نفت در ایران و سرعت گرفتن مصرف نفت در جهان برای ایران بخش منتفع کننده ای هم داشت. در یک جمله کوتاه میتوان گفت که نفت استخراجی زمان قرارداد دارسی ومتعاقب ان حتی کنسرسیوم در مقابل بااستخراج های بعدی قابل صرفنظر کردن است. شما مجموع نفت استخراجی ایران را در زمان قرار داد دارسی وکنسرسیوم وبعد وقبل از انقلاب راباهم مقایسه کنید. دوستی بدرستی عنوان کرده اند انها از فاصله هزاران مایلی در ابهای بین المللی خلیج فارس میایند وکشتی های خود را پر از ماهی میکنند وما نمیکنیم. چرا انها میتوانند ومااز فاصله چند ده مایلی نمیتوانیم. این نا توانائی ها از چیست؟ از اسان خوری است. هلو بپر برو تو گلو.قرار داد دارسی وتولید نفت در ایران توسط میلیونها انگلیسی در ایران اجرا نشد .توسط چند کارشناس ماجراجوی تکنولوژیکی انگلیسی با پشتیبانی مالی در ایران اجرا شد. چین طولانی ترین وسریع ترین راه اهن سریع جهان را متعاقب پنجاه سال پس از انقلاب خود در جهان در اختیار دارد. چرا انها چه سرمایه دار وچه غیر سرمایه داراین همه رشد وتوانائی یافتند وما نیافتیم؟
ایرانی ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | ۲۳:۴۰
اطلاعاتی که مقاله ادعا میکنه قطعا غلطه. با تحقیق نظر بدیم
محمد ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ | ۰۱:۲۸
متاسفانه سایت ها و خبرگذاری های ایرانی پر است از این دست مقالات ترجمه ای که چندان قابل اعتماد نیستند خواهش ما از سایت ها و خبرگذاری ها این است به جای صرف ترجمه مسائل را روشن کنند تا بتوان درست تحلیل مسائل کرد
ایراندوست ۲۶ شهریور ۱۳۹۸ | ۲۰:۵۳
ایران باید بتونه به آرامی مشکلاتش رو با غرب حل کنه همزمان با قدرت های شرقی هم روابط خوبی برقرار کنه تا بتونه از میدان رقابت بین این دو گروه شامل کشورهای ژاپن آلمان آمریکا و فرانسه و هند و چین و روسیه ایتالیا و انگلیس در وهله نخست و برزیل و کانادا و کره و آفریقای جنوبی و استرالیا اسپانیا در وهله دوم سرمایه و فن آوری موردنیاز و منافع ملی بیشینه و حداکثری اش رو تامین کنه تا بتونه خودش پیشران اقتصاد غرب آسیا و آسیای میانه و شمال آفزیقا بشه. شما اگه روابط رو انحصاری کنی هر کشوری باشه بهره برداری برده گونه و یکطرفه و غارتگری میکنه بستر تمام اینها اینکه ساخت درونی و انسجام ملی خودمون رو با رشد مردمسالاری و قوای سه گانه مسقل تقویت کنیم تا طرفهامون بدونن با یک کشور-ملت منسجم و قوای دیده بان مسقل روبرو هستن همچنین برنامه ریزی دقیق و بلند مدت و تخصصی میخواد تا در نهایت بتونیم بهره اقتصادی بیشینه رو با تنظیم روابط و اهرم های توازنمون ایجاد کنیم هند و مالزی نمونه هایی از ایجاد این توازن هستند که نسبتن خوب عمل کردن پاینده ایران جاویدان ایرانی