اختلافات مصر و عربستان در عین اشتراک منافع

نویسنده: تقادم الخطیب

دیپلماسی ایرانی: چندی پیش رویارویی متقابلی میان روشنفکران عربستانی نزدیک به محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور و اصحاب رسانه مصری نزدیک به حکومت به راه افتاد. این رویارویی باعث ازسرگیری صحبت‌ها درباره اختلاف دیدگاه تاریخی میان دو طرف شد.

درست است که جایگاه اقتصادی مصر و نفوذ صندوق ثروت ملی عربستان در کنار صندوق ثروت ملی کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شد این کشور جای پایی در عرصه کنونی مصر به عنوان یکی از حامیان مالی حکومت داشته باشد و به این کشور اجازه داد از حکومت مصر بخواهد سامانه اقتصادی خود را تغییر دهد و در آن نقش ارتش را کاهش دهد. این مسئله از نظر عملی به معنای افزایش فعالیت صندوق ثروت ملی عربستان در دارایی‌های مصر است؛ اما ارتش مانع از محقق شدن این هدف است. این امر رویارویی میان دو طرف را تسریع بخشیده است.

این رویارویی صحبت از قضایای حل نشده میان دو طرف از جمله قضایای قدیمی مانند اخوان المسلمین، یمن، مبارزه با داعش و موضع گیری نسبت به حکومت ایران و نیز رئیس جمهور اسد را احیا کرد.

با به قدرت رسیدن ملک سلمان در عربستان سعودی رابطه با اخوان المسلمین از رویارویی به مهار تغییر پیدا کرد. این امر باعث شد طرف مصری که حضور و مشروعیتش بر پایه مبارزه با تررویسم به ویژه اخوان المسلمین بود خشمگین شود. این سیاست مهار ملک سلمان باعث بروز اختلاف میان دو نظام این دو کشور شد و عرصه اختلافات آنها را افزایش داد. هم زمان قضایایی مانند داعش و مقابله با نفوذ ایران مورد توجه عربستان قرار گرفت در حالی که این مسائل مورد توجه مصر نبود. این امر باعث شد عربستان روابط خود با ترکیه و سودان را برای مقابله با گسترش نفوذ ایران در منطقه تعمیق بخشد.

در حالی که عربستان یمن را عمق راهبردی مهمی برای امنیت ملی خود می‌بیند و اجازه نمی دهد کسی سیطره خود را بر آن اعمال کند و این امر باعث شد وارد رویارویی مستقیمی با حوثی‌های مورد حمایت ایران شود و ائتلافی را برای مقابله با نفوذ ایران تشکیل دهد، نظام مصر دخالت در یمن را یکی از اشتباهات تاریخی جمال عبدالناصر می بیند. این تجربه دردناک باعث شد مصر نسبت به ورود به جنگ یمن یا ارسال نیروی نظامی به این کشور محتاط باشد و در نتیجه وارد رویارویی مستقیم با ایران نشود.

مسئله بازگشت نظام سوریه به اتحادیه عرب یکی از مهم‌ترین نقاط اختلاف میان دو کشور است. نظام مصر با سرنگونی اسد مخالف است و برای بازگشت آن به اتحادیه عرب تلاش می کند و استدلال می کند که سرنگونی نظام اسد به تجزیه سوریه منجر می شود و این امر بر مصر و دولت ملی در منطقه تأثیر می گذارد.

اگرچه روابط سوریه و عربستان اخیرا عادی شده است اما اختلافات قاهره و ریاض به لحاظ طرز فکر در برخورد با مسائل همچنان به قوت خود باقی است. 

این نکته را هم باید گفت که عادی سازی روابط ایران و عربستان بر مدیریت اختلافات اثر گذاشته و اکنون حتی از ارتقای روابط ایران و مصر صحبت می شود.

این رویارویی میان قاهره و ریاض نشان می دهد نظام السیسی یکی از مهم ترین حامیان منطقه ای خود را از دست داده است و پرسش‌های بسیاری را درباره آینده او و حضورش در قدرت مطرح می‌کند اما پرسش دیگری را نیز درباره شخصی مطرح می کند که در دوره آینده در مصر حکومت خواهد کرد.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11