هشدار کاراکاس در بالاترین ارتفاع

دیپلماسی ایرانی: تنش‌های فزاینده میان ایالات متحده و ونزوئلا در سال‌های اخیر و مشخصا یک چند هفته گذشته، اکنون با ظهور فناوری پهپادی در آمریکای لاتین وارد مرحله تازه‌ای شده است. استقرار ناوهای آمریکایی در سواحل کارائیب، اتهامات مکرر واشنگتن علیه کاراکاس و توسعه توانمندی‌های دفاعی ونزوئلا، معادله‌ای پیچیده از قدرت، بازدارندگی و رقابت ژئوپلیتیک را رقم زده است. در حالی که دولت نیکولاس مادورو بر حق حاکمیتی خود برای دفاع از مرزها و منابع طبیعی تأکید دارد، ایالات متحده این تحولات را تهدیدی برای امنیت منطقه‌ای و حتی فراتر از آن می‌داند.

تحلیلگران معتقدند فناوری پهپادی برای کشورهای در حال توسعه فرصتی بی‌سابقه ایجاد کرده تا با هزینه‌ای کمتر، توان بازدارندگی خود را در برابر قدرت‌های بزرگ تقویت کنند. در آمریکای لاتین، ونزوئلا پیشگام این روند بوده و از پهپادها نه‌تنها برای مأموریت‌های شناسایی، بلکه در سال‌های اخیر برای توسعه مدل‌های مسلح نیز استفاده کرده است. این مسئله موجب نگرانی همسایگان کاراکاس، ازجمله کلمبیا، شده که نسبت به وقوع درگیری‌های مرزی هشدار داده‌اند.

در این میان، سیاست واشنگتن در قبال کاراکاس به‌گونه‌ای است که هم‌زمان با افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی، حضور نظامی خود را در منطقه تقویت می‌کند. اما تحلیلگران هشدار می‌دهند چنین اقداماتی می‌تواند مسابقه تسلیحاتی تازه‌ای در آمریکای لاتین آغاز کند؛ رقابتی که پهپادها در خط مقدم آن قرار دارند و مسیر آینده امنیت منطقه را تحت‌تأثیر قرار خواهند داد.

تحول راهبردی در توان دفاعی ونزوئلا

بر اساس گزارش‌ها، پروژه پهپادی ونزوئلا در ابتدا با هدف نظارت مرزی و پایش زیرساخت‌ها آغاز شد، اما به‌تدریج ماهیت راهبردی پیدا کرد. رونمایی از مدل‌های پیشرفته مانند ANSU-100 در سال 2022 نقطه عطف این روند بود، چراکه این پهپاد برای نخستین بار قابلیت حمل تسلیحات دقیق و انجام مأموریت‌های تهاجمی را در اختیار ارتش ونزوئلا گذاشت. کارشناسان معتقدند این تغییر جهت ناشی از تحولات ژئوپلیتیک منطقه و فشارهای خارجی بوده است. استقرار گسترده نیروهای آمریکایی در کارائیب، ازجمله ناوشکن‌ها و رزم‌ناوهای مجهز به موشک‌های هدایت‌شونده، ونزوئلا را بر آن داشت تا با نمایش قدرت نظامی خود، نوعی بازدارندگی ایجاد کند. دولت مادورو بارها اعلام کرده است که حضور این نیروها اقدامی خصمانه است و کاراکاس حق دارد توان دفاعی خود را ارتقا دهد.

در کنار این تحولات، افزایش بودجه نظامی ونزوئلا و تمرکز بر توسعه فناوری‌های بومی، ازجمله ایجاد شرکت «ایانسا»، نشان می‌دهد که این کشور قصد دارد وابستگی نظامی خود را کاهش دهد و در حوزه دفاعی به سطحی از خودکفایی دست یابد. با این حال، برخی ناظران هشدار می‌دهند که گسترش تسلیحات پهپادی در منطقه می‌تواند زمینه‌ساز بی‌ثباتی‌های تازه، به‌ویژه در مرزهای مناقشه‌برانگیز، شود.

واکنش آمریکا و نگرانی‌های منطقه‌ای

دولت دوم دونالد ترامپ در ماه‌های اخیر به‌طور آشکار از تحرکات نظامی ونزوئلا ابراز نگرانی کرده است. مقام‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند که مأموریت نیروهای مستقر در کارائیب مقابله با قاچاق مواد مخدر است، اما هم‌زمان با تعیین جایزه 50 میلیون دلاری برای دستگیری مادورو، این اقدام از سوی کاراکاس به‌عنوان فشار سیاسی و تهدید مستقیم تلقی شده است.
همسایگان ونزوئلا نیز نسبت به پیامدهای توسعه پهپادهای مسلح هشدار داده‌اند. کلمبیا، که روابط پرتنشی با کاراکاس دارد، در سال 2021 به نقض حریم هوایی خود توسط پهپادهای نظامی ونزوئلا اعتراض کرد. اکنون با رونمایی از مدل‌های مسلح جدید، بیم آن می‌رود که این حوادث تکرار یا حتی به درگیری‌های مرزی منجر شود.

با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که توان پهپادی ونزوئلا در مقایسه با زرادخانه متعارف ایالات متحده همچنان محدود است و بیشتر نقش نمادین و بازدارنده دارد. آن‌ها بر این باورند که کاراکاس با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در پی آن است که در برابر فشارهای خارجی موازنه‌ای نسبی ایجاد کند، نه اینکه وارد یک درگیری مستقیم شود.

آینده نامعلوم امنیت در آمریکای لاتین

آنچه امروز در ونزوئلا جریان دارد، بازتاب روندی گسترده‌تر در سطح جهانی است؛ گسترش فناوری‌های ارزان‌قیمت و درعین‌حال مؤثر نظامی که موازنه قدرت سنتی را به چالش می‌کشند. پهپادها در این میان نقشی کلیدی یافته‌اند و کشورهایی که پیش‌تر توان رقابت در حوزه تسلیحات پیشرفته را نداشتند، اکنون می‌توانند با هزینه‌ای کمتر وارد این عرصه شوند. برای آمریکای لاتین، این تحول می‌تواند آغازگر دوره‌ای تازه از رقابت‌های نظامی باشد. اگرچه ونزوئلا پیشگام این مسیر است، اما تجربه نشان داده است که گسترش توان نظامی در یک کشور اغلب موجب واکنش متقابل دیگران می‌شود. در سال‌های آینده، ممکن است کشورهای همسایه نیز به دنبال توسعه فناوری‌های مشابه بروند تا موازنه قدرت در منطقه حفظ شود.

در این شرایط، نقش دیپلماسی و سازوکارهای منطقه‌ای بیش‌ازپیش اهمیت خواهد یافت. اگر راه‌حلی سیاسی برای کاهش تنش‌ها میان کاراکاس و واشنگتن یافت نشود، خطر ورود آمریکای لاتین به یک رقابت تسلیحاتی پهپادی افزایش می‌یابد؛ رقابتی که می‌تواند پیامدهای امنیتی، اقتصادی و انسانی گسترده‌ای به همراه داشته باشد و ثبات منطقه را برای سال‌ها تحت‌تأثیر قرار دهد./هفت صبح