ژاپن در اندیشه استقلال نظامی از آمریکا
اپوزیسیون ژاپن مصر است که این کشور به جای پیروی محض از آمریکا در امور نظامی – که در دوران اقتدار شینزو آبه، نخست وزیر، سیاست اصلی حزب حاکم لیبرال دموکرات بوده است – باید موضع مستقلی برای خود اتخاذ کند.
در مقابل آمریکا نیز برای منصرف کردن ژاپن از توقف همکاری‌های نظامی می‌کوشد با بزرگنمایی توان نظامی چین و مانورهای تبلیغاتی درباره افزایش چشم‌گیر بودجه نظامی این کشور، چین را به مثابه تهدیدی برای ژاپن معرفی کرده و تداوم همکاری‌های نظامی واشینگتن – توکیو را اقدامی در جهت منافع ژاپن نشان دهد.
حزب دموکرات ژاپن و متحدان‌اش که اپوزیسیون ژاپن را تشکیل می‌دهند بعد از این که در انتخابات ژوئیه اکثریت کرسی‌های مجلس مشاوران را به دست آوردند، در حقیقت صاحب ابزار قدرتی شدند که به وسیله آن می‌توانند روند قانونگذاری، تصویب قراردادها و لوایح دولتی و غیره را کند کرده و به این ترتیب دولت آبه را دچار مشکل کنند.
ایچیرو اوزاوا، رهبر حزب دموکرات که خواستار موضع‌گیری مستقل ژاپن از آمریکاست در یکی از اولین نمونه‌های استفاده از این ابزار قدرت، در خواست رسمی آمریکا را که از طریق توماس شیفر، سفیر آمریکا در توکیو، تسلیم دولت شده بود، در مجلس مشاوران ژاپن رد کرد. شیفر از دولت ژاپن خواسته بود تا توافقنامه‌ای را تمدید کند که مربوط به پشتیبانی نیروهای دریایی ژاپن از عملیات نظامی آمریکا در افغانستان می‌شد.
اوزاوا همچنین پیشاپیش اعلام کرده است که حزب متبوع او تمام تلاش‌اش را به کار خواهد بست تا لایحه‌ای را به پارلمان این کشور ارائه دهد که بر اساس آن نیروهای ژاپنی دیگر ملزم به پشتیبانی نیروهای آمریکایی مستقر در عراق نباشند. ژاپن از طریق پایگاه‌های هوایی که در کویت دارد برای نیروهای آمریکایی مستقر در عراق آذوقه و مهمات ارسال می‌کند.
ریچارد تنتر، مدیر موسسه ناتیلوس در سازمان «آرام‌آی‌تی» استرالیا در این باره می‌گوید: «به نظر من این [تغییر در سیاست‌های نظامی ژاپن] برای نیروهای متحد یک بحران است.
اما همین مساله نشان می‌دهد که آمریکا تا چه اندازه با شیوه حل مشکلات از طریق مذاکرات جدی و گفتگو غریبه است، آن هم با قدیمی‌ترین متحد خود در قاره آسیا.»
ژاپن همچنین بر اساس توافقنامه‌ای که پس از تایید مجلس نمایندگان و مشاوران از سال 2001 به اجرا گذاشته شده، موظف است سوخت کشتی‌های نیروهای متحد را که از اقیانوس هند عبور می‌کنند، تامین کند.
اما این توافقنامه اول ماه فوریه سال آینده میلادی منقضی می‌شود و در صورتی که دولت آبه و حزب لیبرال دموکرات نتواند مساله تمدید این توافقنامه را تا پیش از انقضای آن به تصویب دو مجلس پارلمان ژاپن برساند، کشتی‌های نیروهای متحد در نقل و انتقالات خود دچار مشکل خواهند شد.
این مساله به نوبه خود با تاثیر بر روند ارسال تجهیزات و مهمات برای نیروهای درگیر در عراق و افغانستان، سرنوشت جنگ و تداوم حضور نظامی‌های خارجی را در این دو کشور با خطر جدی مواجه خواهد کرد.
جیسون آلدرویک، تحلیل‌گر مسائل نظامی - دریایی در موسسه مطالعات استراتژیک لندن در این باره می‌گوید: «توقف تردد کشتی‌ها از این ناحیه (به دلیل فقدان سوخت) یک دردسر بزرگ لجستیک و پشتیبانی برای نیروهای متحد محسوب می‌شود اما از طرفی دیگر باور کردنی نیست که آمریکا با اعزام کشتی‌های نفت‌کش خود نتواند خلا موجود در این ناحیه را پر کرده و فقدان تجهیزات سوخت‌رسانی ژاپن را جبران کند، البته در صورتی که این مساله واقعاً برای آمریکا تا این اندازه اهمیت داشته باشد.»
اما آن چه بیش از هر چیز می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از فاصله گرفتن آمریکا و نزدیک‌ترین متحد آسیایی‌اش قلمداد شود خروج نیروهای ژاپنی از افغانستان است.
ژاپن از پس از جنگ جهانی دوم به دلیل فقدان توان نظامی لازم که نتیجه قانون اساسی صلح‌طلبانه‌اش است، در ازای پناه گرفتن زیر «چتر دفاع هسته‌ای» ایالات متحده، خود را با سیاست‌های آمریکا همسو کرده است.
این همسویی حتی در برهه‌هایی به رغم مخالفت‌های داخلی بوده است چنان که جونیچیرو کوییزومی، خلف آبه در مقام نخست وزیری ژاپن، با تحمل مخالفت‌ها و انتقادهای شدید، نیروهای ژاپنی را به منظور حمایت از ارتش آمریکا به عراق فرستاد.
او حتی تا جایی پیشرفت که برای آینده همکاری‌های نظامی دو کشور تمهیداتی مقرر کرد که امروز به مثابه مجوزی برای ایجاد یک سپر دفاع موشکی مشترک بین دو کشور به شمار می‌روند.
پس از کوییزومی نیز همکاری‌ها نظامی دو طرف در سطح قابل قبولی ادامه داشت و برای مثال هر چند نیروهای نظامی ژاپنی در سال 2006 از خاک عراق خارج شدند، اما هنوز حدود 200 نفر از پرسنل نیروی هوایی ژاپن از طریق پایگاه‌های هوایی کویت در پشتیبانی نیروهای آمریکایی کمک می‌کنند.
اکنون با تحولاتی که ممکن است از آن‌ها به عنوان نشانه تغییر قریب‌الوقوع سیاست‌های نظامی ژاپن تعبیر شود، روزنامه اقتصادی «نیکئی» چاپ توکیو پرسشی را در یکی از سرمقاله‌های اخیر خود مطرح کرده است که «آیا ژاپن می‌خواهد با ادامه اتحاد خود با آمریکا رو در روی چین بایستد یا راه جداگانه و مستقلی برای خود برمی‌گزیند؟» این روزنامه برنامه‌های اوزاوا را در صورت موفقیت تجربه‌ای در زمین استقلال و جدایی ژاپن از سیاست‌های نظامی آمریکا توصیف می‌کند.
در طرف مقابل، مقامات رسمی آمریکایی تا کنون از اظهار نظر در این باره طفره رفته‌اند، اما مایکل گرین، کارشناس مسائل ژاپن در مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک و مدیر اسبق بخش آسیا در کاخ سفید آمریکا معتقد است که مقامات واشینگتن از روند فعلی تحولات در ژاپن نگران هستند.
او می‌گوید: «برای افرادی که واقعاً به روابط آمریکا و ژاپن بها می‌دهند، شرایط فعلی جداً نگران کننده است. اگر اوزاوا موفق شود نیروی دریایی ژاپن را به صورت یک جانبه از عملیات نیروهای ائتلاف خارج کند، قابلیت‌های ژاپن به عنوان یک متحد قابل اعتماد زیر سئوال می‌رود.»
به عقیده عده‌ای دیگر از کارشناسان موضع اوزاوا بیشتر از آن که موضعی ضد جنگ باشد موضعی ضد آمریکایی است. رقیب فعلی اوزاوا، یعنی آبه، زمانی که در سپتامبر سال گذشته میلادی جانشین کوییزومی شد تمام همت خود را به کار بست تا ژاپن را از لاک «صلح طلبی» که ثمره قانون اساسی پس از جنگ جهانی دوم بود، خارج کند.
او در این راه ابتدا تفسیر جدیدی از قانون اساسی ارائه داد که به موجب آن ژاپن اجازه داشت از متحدان خود دفاع کند و در مرحله بعد بازنویسی آن بخش از قانون اساسی را هدف قرار داد که مانع فعالیت‌های نظامی ژاپن می‌شد. اوزاوا با هیچ یک از این فعالیت‌ها مخالفتی ندارد و از مدت‌ها پیش بارها گفته است که خواستار موضع‌گیری «طبیعی» ژاپن در قبال امور نظامی است.
آن چه اوزاوا «طبیعی» می‌خواند در حقیقت حتی شامل مشارکت ارتش ژاپن در عملیات پرخطر نیروهای ناتو در افغانستان نیز می‌شود (که خود او پیشنهاد کرده است) و در حقیقت تنها چیزی که از نظر او «طبیعی» بودن را سیاست‌های فعلی دولت ژاپن متمایز می‌کند وابستگی یا عدم وابستگی به سیاست‌های آمریکاست.
ریچارد ساموئلز، استاد علوم سیاسی دانشگاه «ام‌آی‌تی» آمریکا در این باره می‌گوید: «برای اوزاوا طبیعی بودن یعنی توانایی گفتن "نه" و این چیزی است که با موضع‌گیری سنتی حزب لیبرال دموکرات (حزب حاکم) اختلاف فاحشی دارد.»
اکنون در حالی که حزب لیبرال دموکرات پس از شکست در انتخابات مجلس مشاوران شاهد انتقادهایی از درون ائتلاف حاکم و به ویژه از طرف حزب بودایی کومه‌ایتو درباره سیاست‌های نظامی‌اش بوده، به نظر می‌رسد در حال حاضر عملکرد بر اساس تعبیر جدید از قانون اساسی را مسکوت گذاشته و حتی به نوشته خبرگزاری ژاپنی کیودو تمام امیدهای خود را درباره تغییر قانون اساسی و مشروعیت آزادی عمل بیشتر در امور نظامی، به فراموشی سپرده است.
با این حال هنوز بسیاری از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که اوزاوا به رغم شرایط مساعد برای تغییر سیاست‌های معمول در دوران اقتدار لیبرال دموکرات‌ها، مانع تمدید قرارداد سوخت‌رسانی به کشتی‌های نیروهای آمریکایی در اقیانوس هند نخواهد شد، نه فقط به این خاطر که دموکرات‌ها نیز بر سر این مساله اختلافات درون حزبی متعددی دارند، بلکه به این خاطر که چنین کاری در دراز مدت روابط واشنگتن – توکیو را در تمام جنبه‌ها و مناسبات تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.
پرفسور ساموئلز از دانشگاه «ام‌آی‌تی» با این حال معتقد است که خروج احتمالی ژاپن از جمع نیروهای ائتلاف صدمه جدی بر ساختار این نیروها وارد نخواهد کرد. او می‌گوید: «خیلی از کشورهایی که ابتدا در نیروهای ائتلاف حضور داشتند پای خود را از منجلاب عراق بیرون کشیده‌اند و خروج آن‌ها تاثیر چندان بر ساختار نیروهای ائتلاف نداشته است. زندگی به هر حال ادامه دارد!»
درباره پارلمان ژاپن و وضعیت دولت آبه
مجلس مشاوران ژاپن از نمایندگانی تشکیل شده که برای دوره‌های شش ساله و از طریق رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. انتخابات مجلس مشاوران در فواصل سه ساله برگزار می‌شود و در هر دوره سرنوشت نیمی از کرسی‌ها (که مدت خدمت شش ساله‌شان سرآمده) تعیین می‌شود.
این مجلس پس از تصویب لوایح، طرح‌ها، بودجه و غیره در مجلس نمایندگان آن را به رای می‌گذارد و در صورت تایید، آن طرح به صورت قانون درآمده و لازم‌الاجرا می‌شود.
در صورتی که مجلس مشاوران مصوبه مجلس نمایندگان را رد کند، مصوبه برای اصلاح به مجلس نمایندگان باز می‌گردد اما اگر مصوبه‌ای که از مجلس مشاوران بازگشته بی‌هیچ تغییری مجدداً در مجلس نمایندگان تصویب شود، برای لازم‌الاجرا شدن آن دیگر نیازی به تایید مجلس مشاوران نیست.
تفاوت دیگر دو مجلس مشاوران و نمایندگان ژاپن در این است که نخست وزیر می‌تواند مجلس نمایندگان را که برای دوره‌های چهار ساله انتخاب می‌شود، منحل کند اما هیچ اختیاری درباره مجلس مشاوران ندارد.
آبه و حزب لیبرال دموکرات او هنوز به رغم شکست در انتخابات مجلس مشاوران به پشتوانه کرسی‌هایی که در مجلس نمایندگان در اختیار دارند، دولت را حفظ کرده‌اند.
در صورتی که ائتلاف حاکم در انتخابات مجلس نمایندگان نیز شکست بخورد (که به اعتقاد تحلیل‌گران احتمال آن نیز زیاد است)، دولت آبه سقوط خواهد کرد و احتمالاً اوزاوا، رهبر حزب رقیب شانس بیشتری برای تشکیل کابینه خواهد داشت.
نظر شما :