نیروگاه بوشهر؛ هزار پرسش و آیا
دیپلماسی ایرانی: سرانجام پس از ده سال انتظار قرار است به زودی کار ساخت نیروگاه هستهای بوشهر به پایان برسد. این نیروگاه یکی از پروژه‌های مهم و حساسیت برانگیز ایران بوده که هر از چندگاهی خبری از آن رسانه‌ها را فراگرفته است. اما این بار خبری درباره خط پایان ساخت این نیروگاه منتشر شد. مقامات سازمان انرژی اتمی روسیه روز پنجشنبه از راه‌اندازی نیروگاه بوشهر در 21 اگوست (30 مرداد) خبر دادند. با این حال علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با این توضیح که در این تاریخ سوخت به ساختمان رآکتور منتقل مى‌شود گفت که اين به معناى راه‌اندازى نيست. با این حال او ابراز اميدوارى کرد که نيروگاه بوشهر اواخر شهريور ماه راه‌اندازى شود.
ساخت نیروگاه اتمی هزار مگاواتی بوشهر که از نوع آب‌سبک است را شرکت زیمنس آلمان در سال 1974 آغاز کرد. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرف آلمانی حاضر به همکاری با ایران نشد و سرانجام در 25ماه آگوست سال 1992 میلادی، تهران و مسکو توافقنامه جامع همکاری‌های هستهای را امضا کردند که براساس آن شرکت روسی اتم استروی اکسپورت هشتم ماه ژانویه سال 1995 میلادی عملیات تکمیل نیروگاه بوشهر را بر عهده گرفت و قرار بود کار نیروگاه تا سال 1999 تمام شود.
نهایتا پس از 7 مرحله تعویق روسیه از روز 16 دسامبر سال 2007 میلادی تحویل سوخت هستهای به نیروگاه را آغاز کرد. عرضه سوخت براساس توافقنامه بین دولت روسیه و ایران و تحت کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام شد. با این حال راه‌اندازی این نیروگاه باز هم به تعویق افتاد. هرچند روسیه مشکلات فنی و گاه مالی را دلیل این تعویق می‌دانستند با این حال بیشتر کارشناسان مسائل سیاسی و فشار آمریکا را دلیل عدم راه‌اندازی این نیروگاه ذکر می‌کردند. تا این که در هفته‌های اخیر مقامات روسی اعلام کردند که این نیروگاه در ماه سپتامبر 2010 رسما آغاز به کار می کند.
برخی از تحلیل‌گران تصمیم روسیه برای راه‌اندازی این نیروگاه را هماهنگ با آمریکا دانستند. دکتر صادق ربانی، قائم مقام سابق سازمان انرژی اتمی در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی راه‌اندازی نیروگاه بوشهر را با هماهنگی آمریکا می‌داند و می‌گوید: «مسلما روسیه علائم مثبتی از غرب در رابطه با این موضوع گرفته است. می‌شود گفت که روسیه اجازه غرب را هم در این زمینه به نوعی کسب کرده است.»
آژانس خبری کیودو نیز ضمن بیان عدم مخالفت آمریکا با راه‌اندازی این نیروگاه از قول یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفت که ایالات متحده تشخیص داده است که رآکتور بوشهر به منظور تکثیر سلاح‌های هستهای طراحی نشده است. به نوشته این خبرگزاری، تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران بیانگر توافق جدید واشنگتن با مسکو است که پیش از این روسیه در زمینه صدور یک قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت در ماه ژوئن با آمریکا همکاری کرده بود.
با این حال محمود شوری، پژوهشگر مسائل روسیه و مدیر گروه مطالعات اوراسیای مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است کارکرد نیروگاه بوشهر در رابطه ایران- روسیه- غرب به پایان رسیده است و روسیه نگاه سیاسی خود را به این پروژه به نگاه اقتصادی و فنی تغییر داده است. وی در گفتگو با دیپلماسی ایرانی در تحلیل علت راه‌اندازی نیروگاه بوشهر در حال حاضر و پس از بارها تعویق می‌گوید: «نیروگاه بوشهر سالها به عنوان یکی از اهرم‌های سیاست خارجی روسیه در روابط با غرب و روابط با ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما چند ماهی است که من معتقدم که روسیه به سمت پایان نیروگاه بوشهر خواهد رفت چرا که تا آنجایی که امکان داشت این پروژه طولانی شده و از این به بعد کارکردی در سیاست خارجی روسیه نمی‌توانست داشته باشد حتی از سوی دیگر طول دادن این پروژه می‌توانست برای این کشور ابعاد منفی داشته باشد.»
اما واکنش رسمی آمریکا به خبر راه‌اندازی نیروگاه بوشهر چیزی بیشتر از یک موافقت ساده بود. رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، تلاش کرد راه‌اندازی نیروگاه بوشهر را با غنی‌سازی اورانیوم پیوند دهد. او گفت: «روسیه سوخت این نیروگاه را تامین می‌کند و این نشان می‌دهد که ایران نیازی ندارد که خود به توانایی غنی‌سازی دست پیدا کند.»
با این حال مرتبط دانستن این دو موضوع از نظر برخی تحلیل‌گران چندان منطقی به نظر نرسید. محمود شوری معتقد است که پروژه غنی‌سازی اورانیوم و نیروگاه بوشهر با هم چندان ارتباطی ندارند. او در این ارتباط می‌گوید: « به نظر من این دو موضوع چندان به یکدیگر مربوط نیست. سوخت نیروگاه بوشهر از مدت‌ها پیش تعیین شده و مشخص بود که قرار است روسها این سوخت را بدهند یعنی از همان ابتداکه بحث ساخت بوشهرمطرح شد مسئله تامین سوخت آن نیز از طرف روسیه مشخص بود و توافق بین ایران و روسیه برای این سوخت انجام شده بود. این سوخت هم از مدت‌ها قبل وارد شده بود و اساسا این سوخت به چرخه غنی‌سازی ایران مربوط نمی‌شود. این چرخه‌ای که ایران به دنبال آن است به دلیل یک نگاه درازمدت است و ایران به دنبال آن است که بتواند اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه‌هایی که در آینده خواهد ساخت استفاده کند.»
علاوه بر این‌ها تحلیل‌های دیگری از علت موافقت آمریکا با راه‌اندازی نیروگاه بوشهر مطرح شده است. گروهی آن را به بازسازی چهره‌اش در افکار عمومی جهان مرتبط دانسته‌اند و برخی معتقدند آمریکا با این کار موافقت کرده تا روابط روسیه با ایران که رو به سردی بود بهتر شود و شاید روسیه بتواند ایران را به توقف غنی سازی قانع کند.
با این حال هنوز این نیروگاه آغاز به کار نکرده و گروهی بدبینانه پیش بینی می‌کنند که این بار نیز طرف روسی به وعده‌اش عمل نخواهد کرد و راه‌اندازی این نیروگاه بازهم به تعویق خواهد افتاد.
شاید هم اعلام ماه سپتامبر از سوی روسیه به عنوان زمان آغاز کار این نیروگاه با مذاکرات ایران با غرب که قرار است در ماه سپتامبر انجام شود بی‌ارتباط نباشد و ممکن است روسها همچنان بخواهند از راه‌اندازی این نیروگاه به عنوان برگ برنده و اهرم فشار استفاده کنند.
نظر شما :