پروازهای مستقیم زمینه ساز روابط سیاسی
دیپلماسی ایرانی: کتاب ایران و مصر که توسط انتشارات مرز فکر منتشر شده است از معدود کتابهای منتشره به زبان فارسی در زمینه روابط ایران و مصر است. در این کتاب به عوامل و موانع برقراری روابط سیاسی ایران و مصر پرداخته شده است. برقراری پروازهای مستقیم ایران و مصر پس از 30 سال وقفه موجب شد که با دکتر اصغر جعفری ولدانی نویسنده این کتاب در مورد تاثیر این اقدام در آینده روابط سیاسی دو کشور گفتگو کردیم:
به طور کلی علل عدم برقراری روابط ایران و مصر چه هستند؟
هرچند پاسخ به این سوال در این مجال مشکل باشد ولی باید گفت عوامل متعددی در این زمینه دخیل هستند. می‌توان گفت در عدم برقراری روابط ایران و مصر به طور کلی سه دسته عوامل داخلی مصر، عوامل منطقه‌ای و عوامل بین الملل موثر هستند. به نظر می‌رسد با توجه به این که در حال حاضر از سوی جمهوری اسلامی ایران تقریبا آمادگی هست که روابط برقرار شود این طرف مصری است که تمایلی به برقراری این روابط از خودش نشان نمی‌دهد. به خصوص در حال حاضر در این ارتباط می‌توان گفت که در مصر دو جناح وجود دارد. یک جناح که موافق برقرای روابط با ایران هستند که در رأس این جناح عمرو موسی است. جناح دیگر که جناح قدرتمند است مخالف برقراری روابط هستند. در این جناح افرادی همچون عمر سلیمان، وزیر دفاع مصر و طنطاوی و اسامه... مشاور حسنی مبارک هستند. به نظر می‌رسد نیروهای نظامی- امنیتی مصر مانع اصلی برقراری این روابط هستند. خود حسنی مبارک هم بیشتر تحت تاثیر این جناح است و از آنها تاثیر می‌پذیرد.
علاوه بر این در نظام بین الملل هم کارشکنی‌هایی از سوی اسرائیل و آمریکا صورت می‌پذیرد. چون به هر حال اگر روابط ایران و مصر برقرار شود توازن قوا در سطح منطقه به نفع ایران تغییر پیدا می‌کند و این مطلبی است که اسرائیل و آمریکا نمی‌توانند بپذیرند. مصر بسیار تحت تاثیر آمریکا است. کمک‌های زیادی هر سال از آمریکا دریافت می‌کند و با اسرائیل هم که رابطه برقرار کرده به این جهت اسرائیل هم فشار می‌آورد و آنها نیز تلاش می‌کنند در این زمینه کارشکنی کنند. پس علاوه بر عوامل داخلی در سطح منطقه‌ای اسرائیل و در سطح بین المللی آمریکا از موانع برقراری این روابط هستند.
در کتاب شما به تعارضات ایدئولوژیک دو کشور به عنوان یک مانع در برقراری روابط اشاره کرده‌اید. این تعارضات ایدئولوژک کدامند؟
پاسخ به این سوال نیز تا حدودی به پاسخ سوال اول برمی‌گردد. اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با اصول سیاست خارجی مصر در تعارض است. به هرحال یکی از سیاست‌های بنیادین و اصولی جمهوری اسلامی ایران مخالفت با اسرائیل است؛ در حالی که مصر اسرائیل را به رسمیت شناخته و با آن رابطه برقرار کرده است. جمهوری اسلامی تا حدودی متمایل است که مصر از اسرائیل فاصله بگیرد؛ در حالی که مقامات مصری بارها به صراحت اعلام کرده‌اند که نمی‌توانند از اسرائیل فاصله بگیرند چرا که همسایه اسرائیل هستند و رابطه با اسرائیل یکی از اصول مسلم سیاست خارجی مصر است. علاوه بر روابط مصر با اسرائیل، روابط این کشور با آمریکا نیز تعارض دیگری در سیاست خارجی دو کشور ایجاد می‌کند. در حالی که جمهوری اسلامی ایران با آمریکا رابطه ندارد و این عدم رابطه یکی از اصول سیاست خارجی ایران است. مصر روابط خوبی با آمریکا دارد و سالانه از این کشور کمک دریافت می‌کند. به هر حال این تعارضات سیاست خارجی دو کشور مانع از این می‌شود که دو کشور به یکدیگر نزدیک شوند.
فارغ از سطح دولت‌ها، در سطح مردم چقدر تمایل به برقراری روابط وجود دارد؟
این سوال جالبی است. اتفاقا نخبگان مصری از جمله روزنامه نگاران، اساتید دانشگاه‌ها و... که به ایران سفر کرده‌اند و در میزگردهای مشترک ایران و مصر شرکت کرده تمایل جدی به برقراری روابط ایران و مصر نشان می‌دهند. علاوه بر نخبگان، توده مردم مصر هم مایل به برقراری روابط با ایران هستند. یک همه پرسی که در مصر صورت گرفته و در کتاب نیز به آن اشاره شده نشان می‌دهد که بیش از 90 درصد مردم مصر موافق برقراری روابط با ایران هستند.
به طور کلی شما چقدر فکر می‌کنید امکان برقراری روابط سیاسی بین ایران و مصر وجود دارد. با توجه به این که در سالهای اخیر تلاش‌هایی شده و اخیرا هم پروازهای مستقیم ایران و مصر برقرار شده شما به حذف موانع برقراری رابطه تا چه حد خوشبین هسیتد؟
در واقع من مطمئنم که به هر حال روابط ایران و مصر برقرار خواهد شد. البته این مسئله به مرور زمان اتفاق می‌افتد. باید توجه داشت که به هر حال مدت زمان زیادی است که روابط قطع شده است و دو کشور فاقد روابط بوده‌اند و نباید انتظار داشت که یک شبه این روابط برقرار شود. با این حال 30 سال، در طول تاریخ مدت کمی است. ایران و مصر در طول تاریخ روابط نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند. این احتمال که در آینده روابط برقرار شود جدی است.
از چه طریق این کار ممکن است و به چه صورت می‌توان به بهبود روابط دو کشور کمک کرد؟
بر اساس نظریه‌های روابط بین الملل دو کشور باید تلاش کنند از طریق همکاری‌های اقتصادی و ارتباطی زمینه گسترش روابط را فراهم کنند. در مسائلی که دو طرف منافع مشترک دارند، نظیر همین برقراری پروازهای مستقیم یا مبادلات تجاری میان دو کشور. وارد شدن در این مسائل موجب می‌شود که آنها احساس خطر نکنند و بتوانند کم کم به یکدیگر اعتماد کنند. در نتیجه به مرور که در زمینه اقتصادی و فرهنگی روابط گسترش پیدا کرد خود به خود زمینه برای برقراری روابط سیاسی هم آماده خواهد شد. بنابراین برقراری پروازهای مستقیم یکی از گام‌های مثبت در این زمینه است. از دیگر اقداماتی که می‌تواند در این مسیر کمک کند و مقدم بر مسائل دیگر است اقداماتی نظیر برقراری خطوط حمل و نقل یا ارتباطات تلفنی است. این اقدامات موجب می‌شود که همکاری‌های دو کشور گسترش پیدا کند پس از آن به مرور این اقدامات زمینه برقراری روابط سیاسی را ایجاد خواهد کرد.
نظر شما :