کنفرانس امنيتى عراق يا کنفرانس بحران ترکيه بر سر پ.ک.ک

کنفرانس استانبول با تمام بوق و کرنايش با پايان رسيد. نشتسى يک روزه که در آن وزيران امور خارجه کشورهاى همسايه عراق به همراه 8 کشور صنعتى جهان به همراه نمايندگان اتحاديه اروپا شرکت داشتند تا درباره يک مسئله اساسى به گفت و گو بنشينند. وضعيت عراق، امينت و آينده سياسى و اقتصادى آن.

 

اما بر خلاف انتظار اين کنفرانس به جاى بررسى اوضاع عراق 90 درصد انرژى خود را بر موضوع پ.ک.ک، چگونگى سرکوب آن و وظيفه دولت عراق در برابر آنها متمرکز کرد. موضوعى که اصل کنفرانس را تحت تاثير قرار داد و تقريبا به نفع منافع ترکيه به پايان رسيد.

 

در بيانيه اختتاميه تاکيد شد، عراق نبايد به پايگاه‌هاى تروريستى براى همسايگانش تبديل شود. همچنين تاکيد شد، کشورهاى همسايه عراق بايد تمام تلاش خود را براى جلوگيرى از قاچاق اسلحه از طريق مرزهايشان به عراق بگيرند و نگذارند تروريست‌ها از مرزهايشان وارد عراق شوند. کشورهاى حاضر در اين نشست تعهد دادند که استقلال عراق و وحدت ارضى آن را به طور کامل به رسميت شناخته و در امور داخلى عراق دخالت نکنند.

 

همچنين از آشتى ملى که مدتى است در عراق به يک بحران تبديل شده، حمايت کرده و براى اجراى قوانينى چون توسعه عدالت اجتماعى، توزيع عادلانه نفت و گازى و توزيع درآمدهاى مالى نهايت همکارى و کمک را با دولت عراق به انجام رسانند.

 

ترکيه برنده اصلى

به نظر مى‌رسد ميزبانى دولتى ترکيه براى اين کنفرانس آن هم در شهر توريستى و زيباى استانبول بيش از همه براى دولت آن کشور منفعت داشت. از قبل از آغاز به کار کنفرانس، دولت ترکيه موضوع پرونده کردهاى پ.ک.ک را مطرح کرد و به کمک رسانه‌هاى جمعى آن را تبديل به موضوع اصلى کنفرانس کرد. دولت ترکيه براى رسيدن به اين هدف از هيچ کوششى فروگذار نکرد و حتى براى تحت فشار قرار دادن دولت عراق، وزير امورخارجه آن کشور را به عنوان آخرين ميهمان به کنفرانس دعوت کرد تا به آنها بفهماند، موضوع کردها تا چه اندازه براى آنکارا حساسيت برانگيز است.

 

بنا به گزارش‌ها از آنجا که دولت ترکيه تنها به صورت شفاهى از «هوشيار زيبارى» وزير امور خارجه عراق خواسته بود در کنفرانسى که مستقيما مربوط به کشورش بود، شرکت کند و هيچ دعوت‌نامه رسمى براى وى به بغداد ارسال نکرده بود، هوشيار زيبارى قصد داشت، خود در اين کنفرانس شرکت نکند و امور را به دست گروه حاضر در عراق از جمله «نورى مالکى» نخست‌وزير عراق بسپارد. دليل اين کار دولت ترکيه مشخص است، هوشيار زيبارى کرد است و با اين کار دولت عراق را وادار مى‌کند، به خواسته‌هايش عمل کند.

 

دولت ترکيه به همين کار هم بسنده نکرد. دولت ترکيه حاضر نشد به همين راحتى گروه عراقى را به خاک خود بپذيرد. تا چند ساعت قبل از آغاز کنفرانس همسايگان عراق، برخى از اعضاى گروه عراقى بويژه کسانى که سر و سرى با دولت اقليم کردستان عراق داشتند، اجازه ورود به خاک عراق نداشتند. زيرا دولت ترکيه روابط تلخى با «مسعود بارزانى» رهبر کردستان عراق دارد و براى رساندن پيام ناخشنودى خود به وى دست به کارهاى عديده‌اى مى‌زند.

 

اما تلاش‌هاى دولت ترکيه به همين حد محدود نشد. تا يک هفته قبل از آغاز کنفرانس ديپلمات‌هاى ترکيه در سراسر منطقه و کشورهاى جهان در حال پرواز بودند تا شايد بتوانند، افکار جهانى و دولتمردان کشورهاى مختلف را تحت تاثير قرار دهند و آنها را براى رو در رويى با پ.ک.ک ترغيب کنند. «منوچهر متکى» وزير امور خارجه ايران نيمه شب جمعه به ترکيه مى‌رسد و با مقام‌هاى عالى‌رتبه ترکيه بر سر چگونگى برخورد با پ.ک.ک به مذاکره مى‌پردازد. «على باباجان» وزير امور خارجه ترکيه تاکيد مى‌کند، مسئله کردها تنها با حضور وزير امور خارجه آمريکا در آنکارا و مذاکره ترکيه با وى قابل حل است.

 

در طول کنفرانس نيز همه از نخست‌وزير عراق گرفته تا نخست‌وزير کشور ميزبان و ديگر مقام‌هاى خارجى حاضر در نشست، همگى بر سر چگونگى برخورد با پ.ک.ک و وظيفه دولت عراق در برابر آن صحبت به ميان مى‌آورند.

 

هنگامى که کنفرانس نيز به پايان مى‌رسد، نخستين بندى که در بيانيه اختتاميه بر آن تاکيد مى‌شود، اين است که عراق نبايد به پايگاه تروريست‌ها عليه همسايگان خارجى تبديل شود و دولت عراق بايد تمام تدابير لازم براى مبارزه با آنها را اتخاذ کند. به وضوح معلوم است که اشاره به حضور پ.ک.ک در خاک عراق است. يعنى دغدغه اصلى دولت ترکيه.

 

در همين حال و در حاشيه کنفرانس «کاندوليزا رايس» وزير امور خارجه آمريکا با مقام‌هاى عالى‌رتبه ترکيه ملاقلات مى‌کند و به آنها چراغ سبز حمله‌اى مختصر (و در عين حال مفيد) را عليه مواضع پ.ک.ک در خاک عراق مى‌دهد. حتى امروز روزنامه‌هاى عربى گزارش دادند، آمريکا به حمله هوايى به جاى حمله زمينى به خاک عراق موافقت کرده است. اما در عين حال تاکيد شده براى تکميل مذاکرات درباره وضعيت پ.ک.ک بهتر است «رجب طيب اردوغان» نخست‌وزير ترکيه که قرار است روز دوشنبه با جورج بوش رئيس‌جمهورى آمريکا در کاخ سفيد ديدار کند، خود شخصا موضوع را پيگيرى کند و مستقيما نظر رئيس‌جمهورى آمريکا در اين باره را جويا شود.

 

کمتر از 12 ساعت پس از پايان نشست امنيتى عراق در استانبول دستور دولت عراق به بسته شدن دفاتر حزب پ.ک.ک در کردستان به اجرا در مى‌آيد. بدون آن که به خواسته بارزانى رهبر اقليم کردستان که گفته بود، ترک‌ها با من مستقيما مذاکره کنند تا من مشکلشان را حل کنم، توجهى شود. ساعاتى بعد نيز خبرگزارى‌هاى ترکيه مخابره کردند، 8 سرباز به گروگان گرفته شده ترکيه که در دستان شورشيان پ.ک.ک اسير بودند، آزاد شدند تا آقاى اردوغان با خيالى آسوده‌تر فردا به واشنگتن سفر کند.

 

بياييم کنفرانس را دوباره مرور کنيم. آغاز کنفرانس؛ بررسى بحران کردهاى شورشى پ.ک.ک در کردستان عراق. موضوع کنفرانس؛ موضوعات عديده‌اى درباره عراق مطرح است از جمله مشکلات امنيتى و اقتصادى اما موضوع اصلى مورد بحث که انجام شد، موضوع شورشيان پ.ک.ک در شمال عراق است. بيانيه اختتاميه؛ دولت عراق بايد هر چه سريعتر به فکر اتخاذ تدابيرى عليه فعاليت‌هاى حزب پ.ک.ک باشد و هر چه سريعتر تهديدهاى ناشى از آن عليه دولت ترکيه را برطرف کند. همچنين عراق نبايد به پايگاه تروريستى عليه ديگر کشورهاى منطقه تبديل شود. به عبارت ديگر از ابتدا تا انتهاى کنفرانس به مشکل ترکيه و پ.ک.ک، ترکيه و پ.ک.ک و ترکيه و پ.ک.ک پرداخته شد. چرا؟ زيرا پ.ک.ک مهمترين و بزرگترين بحران در ترکيه محسوب مى‌شود و اين کشور حساسيت ويژه‌اى نسبت به آن دارد.

 

قبل از هر چيز بايد به ديپلمات‌هاى ترکى، وزارت امور خارجه ترکيه و ديپلماسى آن کشور آفرين و دست‌مريزاد گفت که بدين ترتيب و با ظرافت کامل و هوشيارى در خور تحسينى مشکل اصلى خود را به يک بحران بين‌المللى آن هم به نفع خود تبديل کرده و آن را به دغدغه‌اى براى جهانيان براى رسيدگى به مشکلشان تبديل کردند. آنها بدين طريق هم خواسته‌هاى خود را بر کنفرانس تحميل کردند و هم اين که بدين ترتيب گام مهمى براى ترويج توريسم خود برداشتند.

 

نخستين پرسشى که مطرح است، اين است که اگر موضوع پ.ک.ک تا بدين اندازه اهميت دارد، چرا کنفرانسى مختص به اين موضوع بر پا نشد تا اين موضوع به طور تخصصى و ويژه پرداخته شود. چرا بايد کنفرانس امنيتى بغداد موضوعيت خود را بدين گونه از دست بدهد و صرفا به موضوع پ.ک.ک پرداخته شود. آيا کشورهايى مانند عربستان سعودى، مصر، اردن، کويت و ... نيز دغدغه‌ نخستشان در عراق موضوع پ.ک.ک است؟

 

پرسش ديگر اين است که آيا فقط گروه شورشى پ.ک.ک به عنوان يک گروه تروريستى عليه مواضع يکى از کشورهاى همسايه عراق در اين کشور مشغول به فعاليت است. آيا گروه‌هاى شورشى پژاک و گروه‌هاى تروريستى فعال عليه مواضع سوريه در عراق مشغول به فعاليت نيستند؟ اگر هستند چرا مستقيما از آنها نامى برده نمى‌شود؟ چرا هيچ اشاره‌اى به گروهک تروريستى مجاهدين خلق (منافقين) به عنوان يک گروهک تروريستى که اتفاقا در نزديکى بغداد پايگاه اختصاصى دارد، به فعاليت با القاعده متهم است و جزو ليست گروه‌هاى تروريستى اروپا و آمريکا است و متاسفانه توسط نيروهاى آمريکايى اجير شده‌اند، نمى‌شود.

 

آيا فعاليت‌هاى اين گروهک قانونى است که کسى هيچ محلى به فعاليت‌هاى غير انسانى آنها نمى‌دهد؟ چرا به موضوع پ.ک.ک که نقطه حساس ترکيه است بايد تا بدين اندازه اهميت داده شود اما دغدغه‌هاى مشابه ديگرى که متوجه ديگر همسايگان عراق است، اهميت داده نمى‌شود؟ چرا در اين کنفرانس مسئله تروريست‌هاى وهابى که همانند سرطان دائما در حال رشدند و دغدغه اصلى عراق را تشکيل مى‌دهد، مورد بررسى قرار نگرفت. موضوعى که کشورهاى عربى دائما از آن شانه خالى کرده و حاضر به قبول مسئوليت و پاسخگويى در قبال آن نيستند؟

 

اين مطلب را نوشتيم تا اين دغدغه‌ها بيشتر روشن شود. اين پرسش‌ها مطرح است اما هيچ کس اعتنايى به آنها نمى‌کند. موضوعاتى که هر کدام براى خود نگرانى‌هاى ويژه‌اى دارد و براى هر کدام از کشورهاى همسايه يا مرتبط با عراق از اهميت خاصى برخوردار است.

 

پيشنهاد  ايران

در اين ميان وزارت امور خارجه ايران پيشنهاداتى را درباره حل بحران عراق در کنفرانس استانبول مطرح کرده که جاي  تامل دارد. به پيشنهاد ايران نيروهاى آمريکايى بايد در يک جدول زمان‌بندى عراق را ترک کنند و جاى آنها را مى‌توانند، نيروهاى ايرانى، سورى و ديگر کشورهاى عربى پر کنند.

 

پيشنهاد ايران که از سوى منوچهر متکى وزير امور خارجه ايران در کنفرانس بين‌المللى استانبول ارائه شد با واکشن‌‌هاى مختلفى از جمله از سوى عربستانى‌ها و آمريکايى‌ها مواجه شده است.